تاملی درباره مفهوم نفوذ و راه شناخت آن

سرویس سیاسی فردا- مسعود براتی*

در ماه‌های اخیر رهبر انقلاب در بیانات مختلف بارها خطر نفوذ را تذکر داده‌اند. این تاکیدات نشان‌دهنده نگرانی عمیق ایشان از این خطر و آثار آن برای انقلاب اسلامی است. برای همین شناخت این پدیده اهمیت دارد و باید تلاش‌های فکری و پژوهشی برای آن صورت بگیرد و با تبیین صحیح این پدیده را به جامعه شناساند.

نفوذ را می‌توان یکی از راهبردهای نظام سلطه در مقابله مستمر خود با انقلاب اسلامی دانست. به عبارت دیگر نفوذ در نقشه کلی تقابل نظام سلطه با نظام اسلامی تعریف شده و چیزی جدای از آن نیست. هدف غایی نفوذ همان هدف همیشگی نظام سلطه است که از میان بردن هویت اسلامی و انقلابی ایران می‌باشد.

به نظر برای درک بهتر راهبرد نفوذ لازم است چند راهبرد مطرح نظام سلطه در مواجهه با انقلاب اسلامی را بررسی کنیم.

تهاجم فرهنگی : عبارت تهاجم فرهنگی که به معنای هجمه به ارزش‌های دینی و انقلابی مردم است، بیشتر در دهه هفتاد و اوایل دهه هشتاد از سوی رهبر انقلاب مطرح می‌شد. در این راهبرد نظام سلطه با مخاطب قرار دادن تمامی مردم در تلاش برای تغییر هویت دینی آنها و تخریب ارزش‌های دینی در جامعه بود. حمله به نهاد خانواده، ترویج فساد و سبک زندگی غربی و ... از اهدافی است که نظام سلطه در این راهبرد دنبال می‌کند. این راهبرد همین الان هم جریان دارد و عرضه مستمر محصولات فرهنگی غربی به جامعه ایران صورت می‌پذیرد.

جنگ نرم: راهبرد جنگ نرم پیشرفته‌تر و پیچیده‌تر از تهاجم فرهنگی است و نقطه هدف متفاوتی نیز دارد. در جنگ نرم به ارزش‌های عمومی دینی حمله نمی‌شود، بلکه به نظام اولویت‌بندی و تصمیم‌گیری افراد حمله می‌شود. هدف از جنگ نرم تغییر دستگاه محاسباتی افراد است و در مراحل نخست کاری با ظاهر و رفتار افراد ندارد. هدف از جنگ نرم متهم کردن نظام اسلامی در میان اذهان مردم است که در نتیجه آن مردم از پشتیبانی نظام اسلامی منصرف شوند. ویژگی مشترک جنگ نرم با تهاجم فرهنگی مخاطب بودن عموم مردم است. به عبارت دیگر نظام سلطه به صورت گسترده قشرهای مختلف مردم را مخاطب خود قرار می‌دهد.

نفوذ: شاید بتوان مهم‌ترین تفاوت نفوذ با دو راهبرد قبلی را در عدم مخاطب بودن عموم مردم به صورت مستقیم دانست. نظام سلطه به خوبی درک کرده است که اگر حرف خود را به صورت مستقیم به مردم ایران بزند طرفدار زیادی پیدا نخواهد کرد و همانند گذشته ناموفق خواهد بود. لذا در راهبرد نفوذ به دنبال بیان حرف‌های خود از زبان افرادی است که در میان مردم ایران به عنوان چهره‌های مقبول شناخته می‌شوند.

نظام سلطه از راهبرد نفوذ برای اثرگذاری بر خواص جامعه اسلامی استفاده می‌کند تا از طریق آنها بتواند بر اذهان عموم جامعه تاثیر بگذارد.

امام خمینی (ره) نفوذ را در همین معنا و به عنوان آخرین مرحله مقابله استکبار با نظام اسلامی می‌دانند. ایشان در آخرین پیامشان به مردم ایران در تاریخ دوم فروردین ۱۳۶۸، در این باره می‌نویسند: «امروز غرب و شرق به خوبی می‏دانند که تنها نیرویی که می‏تواند آنان را از صحنه خارج کند، اسلام است. آنها در این ده سال انقلاب اسلامی ایران ضربات سختی از اسلام خورده‏‌اند و تصمیم گرفته‌‏اند که به هر وسیلۀ ممکن آن را در ایران که مرکز اسلام ناب محمدی است نابود کنند. اگر بتوانند با نیروی نظامی، اگر نشد، با نشر فرهنگ مبتذل خود و بیگانه کردن ملت از اسلام و فرهنگ ملی خویش و اگر هیچ کدام از اینها نشد، ایادی خودفروختۀ خود از منافقین و لیبرالها و بی‏دینها را که کشتن روحانیون و افراد بیگناه برایشان چون آب خوردن است و در منازل و مراکز ادارات نفوذ می‏دهند که شاید به مقاصد شوم خود برسند. و نفوذیها بارها اعلام کرده‏اند که حرف خود را از دهان ساده‏ اندیشان موجّه می‌‏زنند.»

در این پیام امام (ره) تاکید می‌کند که نفوذ مرحله‌ای پس از ناامید شدن از جنگ نظامی و تهاجم فرهنگی است و هدف از آن نیز بیان حرف‌های استکبار از دهان ساده‌اندیشان موجه است.

همین مساله سبب می‌شود تا شناخت نفوذ سخت و دشوار باشد. نفوذ آشکار نیست و در روابط پنهان و با واسطه‌های فراوان رخ می‌دهد. کشف روابط نفوذ برای عموم جامعه سخت و شاید ناشدنی باشد. اما خواص با دقت نظر می‌توانند این پدیده را کشف کنند.

همچنین نتیجه نفوذ را می‌توان شناخت. به تعبیر حضرت امام (ره)‌ بیان حرف‌های غرب و شرق از زبان افراد ساده‌اندیش موجه نتیجه و میوه نفوذ است. پس می‌توان از شناخت نتیجه نفوذ به این پی‌برد که نفوذ رخ داده است. باید توجه داشت که حرفهای نظام سلطه با ظواهر زیبا بیان میشود و اینگونه نیست که راحت بتوان آن را تشخیص داد. بلکه با تحلیل کردن و عرضه کردن به حرف‌های اصیل انقلاب است که می‌توان آنها را شناسایی کرد.

برای تشخیص میوه نفوذ باید حرف‌های اصیل انقلاب اسلامی را شناخت و صحبت‌های دیگران را با آن مقایسه کرد. حرف‌های اصیل انقلاب اسلامی نیز همان حرف‌های امام (ره) و رهبر انقلاب است. باید این حرف‌ها را شناخت و معیاری برای ارزیابی حرف‌های دیگران دانست. البته باید تاکید کرد که در این موضوع باید به محکمات اندیشه امام (ره) و رهبر انقلاب رجوع کرد و به دنبال مچ‌گیری‌های سطح پایین نبود. محکماتی همچون استکبارستیزی، عدالت، نقش مردم، مبارزه با فساد، حمایت از مستضعفین، اقتصاد مقاومتی، ساخت درونی قدرت و ....

با شناخت این محکمات می‌توان حرف‌هایی را که این محکمات را تضعیف و در نهایت کنار می‌گذارد شناخت و آنها را به عنوان نتیجه راهبرد نفوذ به جامعه شناساند.

*-کارشناس ارشد روابط بین‌الملل