گزارش آژانس و ختم پرونده هسته‌ای ایران

مهر: توافق هسته ای کشورهای ۱+۵ با ایران که در ۱۴ جولای سال ۲۰۱۵ مصادف با ۲۳ تیرماه سال ۱۳۹۴ پس از چند سال مذاکره و تبادل نظر میان ایران و شش کشور روسیه، آلمان، چین، انگلیس، فرانسه و آمریکا منعقد گردید، علاوه بر مردم جهان توجه محافل سیاسی و اندیشمندان متخصص این حوزه را نیز به خود جلب کرده است.

بر اساس این توافق که به «برنامه جامع اقدام مشترک» یا همان «برجام» شهرت یافت، «یوکیا آمانو» مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار است در پانزدهم دسامبر سال جاری میلادی گزارشی را در خصوص ابعاد احتمالی نظامی در فعالیت های هسته ای صلح آمیز ایران موسوم به «پی اِم دی» به شورای حکام آژانس ارائه کرده و به دنبال آن روز اجرای توافق مذکور از سوی دو طرف آغاز و طرفین عمل به تعهدات خود را از آن روز شروع کنند.

با توجه به برخی اظهارات تهدید آمیز معمول از سوی نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۶ آمریکا مبنی بر اینکه در صورت انتخاب، توافق هسته ای را به صورت یکجانبه لغو خواهند کرد؛ گفتگویی با پروفسور «جیمز والش» کارشناس مسائل امنیت بین الملل در این باره انجام شده است.

«جیمز والش» کارشناس مسائل امنیت بین الملل و پژوهشگر برنامه مطالعات امنیتی وابسته به موسسه علوم و تکنولوژی (ام. آی. تی) در ایالات متحده آمریکا است. پروفسور والش پیش از پیوستن به دانشگاه ام. ای. تی، مدیریت اجرایی پروژه «مدیریت اتم» را در دانشکده حکومتی جان. اف. کندی دانشگاه هاروارد ایالات متحده برعهده داشت. وی سابقه تدریس در هر دو دانشگاه معتبر هاروارد و ام. آی. تی را داشته و عمده تحقیقات او بر مسائل امنیت بین­ الملل به ویژه موضوعات مربوط به سلاحهای هسته ای و تروریسم متمرکز است.

والش یکی از معدود اندیشمندان آمریکایی است که برای صحبت و مذاکره درباره برنامه های هسته ­ای ایران و کره شمالی به این دو کشور مسافرت کرده است. روزنامه انگلیسی ایندیپندنت، والش را در فهرست ۱۰ فرد دارای بهترین ایده اصیل و ناب در سال ۲۰۰۸ میلادی قرار داد. جدیدترین کتاب این اندیشمند آمریکایی با عنوان «آینده هسته ای مصر: اشاعه یا محدودیت؟» از طرف انتشارات دانشگاه استنفورد در دست انتشار است.

آنچه در ادامه می آید مصاحبه با پروفسور «جیمز والش» در حوزه های مختلف مرتبط با توافق هسته ای و مواضع برخی مخالفان در آمریکا است که از نظر می گذرد.

*پیش بینی شما از اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) چیست؟ آیا رئیس جمهور آینده آمریکا نیز خود را به آن متعهد می داند؟

برنامه جامع اقدام مشترک قطعاً به مرحله اجرا در می آید؛ البته نه در امسال بلکه در ابتدای سال آینده میلادی توسط همه گروه ها اجرایی خواهد شد. درباره اینکه آیا رئیس جمهور آینده آمریکا نیز خود را به تحقق آن ملزم می داند باید بگویم که وی چه از میان دموکرات ها و چه از میان جمهوریخواهان باشد، به آن احترام می گذارد. باید بدانیم که همواره در جریان یک رقابت سیاسی مانند آنچه اکنون در کمپین های انتخاباتی نامزدها در آمریکا شاهد آن هستیم؛ ممکن است افراد به مواردی اشاره کنند که تنها یک ژست سیاسی به شمار آید.

برخی از نامزدهای جمهوریخواه در اظهارات انتخاباتی خود می گویند در صورتی که به ریاست جمهوری انتخاب شوند، توافق هسته ای را نپذیرفته و از آن خارج می شوند. این موضوع تنها در لفظ آسان و ممکن بوده اما در عمل دشوار است؛ چرا که خارج شدن یک رئیس جمهور از توافقی که در طول چند سال تلاشِ طرفین به دست آمده است، عملی نیست. از سوی دیگر، این اقدام موجب می شود تا آمریکا در سراسر جهان به عنوان مقصر شکست برجام شناخته شده که این امر هم بر خلاف مصالح ایالات متحده خواهد بود. لذا نباید با حرف هایی که برخی افراد در جریان رقابت های انتخاباتی در این خصوص بر زبان می رانند فریب خورد. رئیس جمهور منتخب سال ۲۰۱۶ آمریکا صرف نظر از وابستگی سیاسی وی به هر یک از جناح های مطرح در این کشور، به توافق هسته ای جامع ۱۴ جولای متعهد خواهد ماند.

*آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار است در ۱۵ دسامبر سال جاری گزارشی را درباره فعالیت های هسته ای پیشین و کنونی ایران ارائه کند. پیش بینی شما درباره این گزارش چیست؟

به دلیل اینکه محتوای این گزارش محرمانه است، نمی توانم در این باره حدس بزنم. این گزارش محرمانه قرار است به شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی ارائه شود و بر این اساس من در جایگاهی نیستم که بتوانم درباره مضمون آن چیزی بگویم. در حال حاضر می توان گفت، با توجه به اینکه برخی مسائل در برنامه فعالیت های هسته ای ایران در گزارش های پیشین حل و فصل گردید، لذا در این گزارش نیز برخی از مواردِ لاینحل، خاتمه خواهد یافت.

به نظر من گزارش آژانس دارای ابعاد مثبتی خواهد بود به این مفهوم که به بسته شدن پرونده هسته ای ایران منجر شده و بستر لازم برای به اجرا درآمدن برنامه جامع اقدام مشترک را فراهم خواهد ساخت. لذا فارغ از آنچه در آن ذکر خواهد شد، این گزارش می تواند برای همه طرف های مرتبط با این امر مؤثر و رخ داد خوبی محسوب شود.

*آیا مسأله برنامه صلح آمیز هسته ی ایران پس از ارائه گزارش آژانس به حالت عادی باز خواهد گشت؟

عادی شدن مسأله برنامه هسته ای ایران از آثار برنامه جامع اقدام مشترک (توافق هسته ای ۲۳ تیر ماه) است نه گزارش آژانس. بدانیم که مقوله فعالیت های هسته ای ایران یک شبه حل نمی شود، اما توافق هسته ای مذکور تحقق یافته و از طرفی همراه با اعتماد سازی که از آن بیرون خواهد آمد، می توان گفت که وضعیت پرونده هسته ای ایران چه برای خودِ این کشور و چه برای جامعه بین المللی به حالت عادی باز خواهد گشت.

*به نظر شما آیا آژانس بین المللی انرژی اتمی مجدداً درخواست بازرسی از پارچین را به ایران مطرح خواهد کرد؟

درخواست پیشین آژانس بین المللی انرژی اتمی از ایران بر مبنای توافق محرمانه ایران و آژانس صورت گرفت. ماهیت این توافق محرمانه بود و از محتوای آن خبر دقیقی در دست نیست. اگرچه این درخواست بعید به نظر می رسد؛ اما موضوع مطرح در این سؤال به همان توافق محرمانه برمی گردد.