پیچیدگی‌های خاص دیپلماسی ایرانی

آفتاب یزد:‌ نشست چهار جانبه روسیه ؛ایالات متحده،ترکیه و عربستان در باره سوریه با 2 نظر کاملا متفاوت از سوی شرکت کنندگان روزجمعه به کار خود پایان داد. جان کری وزیر خارجه ایالات متحده می گوید نشست پرباری با همتایان خود داشته ؛اما عادل جبیر وزیر خارجه عربستان با بیان این نکته که بر سر آینده اسد هیچ اتفاق نظری بوجود نیامد تلاش کرد نشست وین را بی حاصل نشان دهد.ظاهرا و بنا به آنچه منابع روسی و آمریکایی گفته اند قرار است هفته آینده 29 یا 30 اکتبر نشست بزرگتری با حضور سایر کشورهای منطقه در وین برگزار شود تا احتمال به نتیجه رسیدن یک وفاق جمعی برای برقراری صلح در سوریه بیشتر شود.به گفته ناظران سیاسی و تحلیل گران امور منطقه گرچه قرار است در نشست آینده وین کشور‌های اردن؛امارات و مصر نیز حضور داشته باشند ؛اما اکثر دیپلمات‌های نزدیک به هیئت‌های مذاکره کننده اذعان کرده اند منظور بیشتر ایران بوده که تاکنون از روند مذاکرات بی جهت کنار گذاشته شده بود.یک دیپلمات ارشد فرانسوی به رادیو بین المللی فرانسه گفته است«همان زمان در اوایل ماه ژوئن به وزیر خارجه امریکا و عربستان گفتیم اگر قرار است به نتیجه برسیم دعوت از تهران ضروری است».

اکنون موضوع حضور ایران در گفتگوهای صلح سوریه ظاهرا از یک خواست سیاسی فراتر و به یک ضرورت تبدیل شده که ایالات متحده در حال

کنار آمدن با آن است.مسکو که در پی حملات 3 هفته اخیر خود به مواضع مخالفان بشار اسد و گروه‌های تروریستی از موقعیت یک طرف عادی جنگ به یک تعیین کننده سرنوشت سوریه و خاورمیانه تبدیل شده تاکید کرده است تهران باید در مذاکرات حضور داشته باشد."سرگئی لاوروف "وزیر امور خارجه روسیه روز جمعه و قبل آغاز نشست وین گفت" اطمینان داریم که تلاش‌ها برای ایجاد گروه خارجی حامی روند صلح در سوریه بدون ایران بی ثمر است".اما در مذاکرات احتمالی هفته آینده و با حضور تهران (البته اگر دعوت شود) آیا طرفین به یک اجماع اولیه نظرگاهی و نه الزاما توافق همه جانبه دست خواهند یافت؟ پاسخ مثبت به این سوال ساده نیست چراکه هنوز طرفین ایران در مذاکرات آینده وین مشخص نکرده اند از تهران چه انتظاری دارند. عقب نشینی از مواضع خود و قبول کنار گذاشتن به یکباره اسد از صحنه سیاسی سوریه؟که فکر می‌کنم بدون طراحی یک مدل معین بعید باشد؛آنهم در این شرایط. اگر هم پاسخ منفی باشد منطقا نمی توان انتظار اتفاق عمده ای در تحولات سوریه را داشت.خصوصا که روسیه بنا به دلایل متعدد که شاید تقویت مواضع مسکو در خاورمیانه و نه فقط سوریه مهمترین آنها باشد حضور ایرانی‌ها را به نفع دیپلماسی منطقه ای خود می‌داند. یک دیپلمات بسیار ارشد وزارتخارجه روسیه به خبرنگار شبکه روسیه الیوم گفته است"ما در یک زنجیره دومینوی موفقیت قرار داریم. مسکو خواهان نفش تهران در تحولات سوریه است و از آن طرف مصری‌ها از مواضع ما در سوریه اعلام حمایت کرده اند.قطر و اردن هم در حال کنار آمدن با ما هستند".

در این میان ابهامات بزرگی در برابر ما قرار دارد که توضیح آنها مشکل به نظر می‌رسد، اما نشان می‌دهند سوریه در انتظار وقایع بس مهمی قرار دارد.نخست نامشخص بودن دلایل و نتایج سفر هفته گذشته بشار اسد به روسیه. اینکه گفته می‌شود اسد برای تشکر از پوتین و درخواست حمایت بیشتر نظامی به کرملین سفر کرده؛قدری ساده انگاری سیاسی است.دوم؛ اعلام شگفت انگیز عبداللهیان معاون پرنفوذ وزیر خارجه ایران در امور اعراب که گفته "ایران اصراری به ماندن اسد تا ابد در قدرت ندارد". عبداللهیان توضیح بیشتری در خصوص گفته ‌های خود ارائه نداد؛اما برخی دیپلمات‌های ایرانی گفته اند " بیشتر منظور او کناررفتن اسد در یک پروسه کلی سیاسی و انتخاباتی داخلی بوده ونه یک مصالحه سیاسی خارجی". اما اگر هم اینگونه باشد به باور بسیاری از تحلیل گران امور منطقه به کار بردن چنین ادبیات صریحی از سوی یک مقام ارشد دیپلماتیک ایرانی به خودی خود از اهمیت فوق العاده ای برخورداربوده وبا توجه به شناخت از دیپلماسی ایرانی‌ها در منطقه این سخن ساده‌ای نمی تواند

باشد. سوم؛به نظر می‌رسد ایالات متحده کم کم و بیش از آنچه احتمال داده می‌شد، در حال کنار آمدن با نقش ایران در سوریه و یا دستکم توجه بیشتربه نظرات مقام‌های تهران هستند. برخی دیپلمات‌های اروپایی معتقدند بخشی از تردیدهای کنونی واشنگتن به 2 پیامد اولیه این کنار آمدن مربوط می‌شود. نخست پذیرش تهران چقدر به تقویت مواضع روسیه منجر خواهد شد. دوم؛ کنار آمدن با ایران تا چه میزان به تقویت موقعیت این کشور در منطقه منجر خواهد شد؟

به هر صورت درک این موضوع پیچیده نیست.جدای از نگاه ایالات متحده؛اگر روسیه به نقش ایران صرفا به عنوان تقویت‌کننده مواضع خود نگاه کند،تحولات آتی به سمت و سوئی خواهند رفت که شاید تهران نتواند تاثیر عمیق و دلخواهی بر آنها بگذارد. اما اگر روس‌ها به این نتیجه رسیده باشند تهران نه عنصر تکمیلی؛که یک عامل تعیین کننده مستقل است،قطعا صورت مسئله متفاوت شده و مواضع تهران برای طرف‌های غربی خصوصا واشنگتن نیز از اهمیتی فوق العاده برخوردار خواهد شد. که به باور من علائم این اهمیت از هم اکنون قابل مشاهده است و ریاض هم این را متوجه شده؛ ریشه عصبانیت آنها در همین نکته است. یک روزنامه نگار تحلیلگر امور اعراب که به تازگی از تهران به بیروت بازگشته به من گفت" بله این درست است.بازی ایرانی‌ها خیلی پیچیده است. درک دیپلماسی ایرانی‌ها واقعا سخت است".