تحلیل المانيتور از فاجعه منا و روابط تهران و ریاض

خبرگزاری صدا و سیما: پایگاه خبری المانیتور در مقاله ای به قلم عباس اصلانی درباره تنش در روابط ایران و عربستان نوشت: زمانی که حسن روحانی دو سال گذشته رئیس جمهور ایران شد، برخی در ایران امیدوار بودند، تا حدودی روابط ایران و عربستان بهبود یابد. اما پس از مرگ شاه عبدالله بن عبدالعزیز، این امیدها نقش بر آب شد؛ زیرا حکام جدید عربستان انعطاف پذیری و تمایلی در تعامل با ایران از خود نشان ندادند. در ضمن یک سری تحولات در روزهای اخیر نیز روابط میان ریاض و تهران را وخیم تر هم کرد. آخرین حادثه، فاجعه مرگبار در منا که صدها زائر ایرانی در آن کشته شدند اوضاع را پیچیده تر و دشوارتر کرد. بدون تردید این موضوع تبعات داخلی- و نیز بین المللی- برای هر دو کشور هم در پی خواهد داشت، زیرا هر دو کشور نقش فعال تر و نفوذ بیشتری در منطقه داشته باشند. برای ایران پس از مدتها بحث های داخلی درباره چگونگی تعامل با عربستان، اکنون آیت الله خامنه ای رهبر معظم ایران می تواند در سیاست خارجی نیز عملا ابتکار عمل را دست بگیرد. در ضمن اگر در گذشته دیدگاه های متفاوتی درباره چگونگی تعامل با عربستان سعودی وجود داشت، اکنون در میان اعضای دولت روحانی و اکثر دستگاه های سیاسی ایران، رویکرد واحدی در قبال ریاض به چشم می خورد. تا همین اواخر، افراد نزدیک به دولت روحانی و به ویژه اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، تلاش می کردند تا روابط با عربستان بهبود یابد. با توجه به تحولات اخیر و مهمتر از همه جنگ یمن و فاجعه منا، که انتقادات از عربستان را افزایش داد - به رهبری ایران، اکنون ایران در موضع بالاتری نسبت به عربستان قرار گرفته است. لازم به تذکر است کسانی که در ایران طرفدار بهبود روابط با عربستان بودند، با توجه به اوضاع کنونی خود را با رقبای محافظه کارشان هماهنگ و رویکرد مشابه به آنها را در این زمینه اتخاذ کرده اند. درباره پیامدهای بین‌المللی به فاجعه حج برای ایرانی ها، لازم به ذکر است که در صورت واکنش ضعیف علیه عربستان سعودی آسیب بسیار جدی بر وجهه منطقه ای تهران خواهد گذاشت، آن هم در شرایطی که ایران تلاش می کند پس از توافق هسته ای موقعیت بهتری در منطقه داشته باشد. در ضمن رویکرد نرم ایرانی ها درباره چنین فاجعه ای به عنوان انفعال این کشور قلمداد خواهد شد و می تواند تحت عنوان موضع ضعیف‌تر ایران در مقابل عربستان سعودی تفسیر شود. کشوری که به دنبال نقش فعال تری در منطقه است نمی تواند در دست یابی به این هدف موفق شود اگر از قدرت کافی برای حل موضوعات دوجانبه اش با عربستان استفاده نکند. در صورتی که یک واکنش قوی و به موقع می تواند نتیجه عکس داشته باشد. در برخی موارد، فاجعه حج و تشدید تنش ها با عربستان باعث شده است دیگر نگرانی های بین المللی ایران به حاشیه کشیده شود. یکی از این موضوعات سوالات درباره تعامل ایران و آمریکا در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل بود. هیئت نمایندگی روحانی درست همزمان با وقوع فاجعه حج به نیویورک وارد شدند. عمق این فاجعه به حدی زیاد بود که زمان و انرژی بسیاری از مقامات ایرانی در نیویورک را به خود معطوف کرد. اگر این حادثه رخ نمی داد تیم دیپلماتیک عالی رتبه ایران می توانست در دیدارهایش با همتایان بین المللی اش به موضوعات دیگر متمرکز شود. یکی دیگر از موضوعاتی که انتظار می رود در جریان نشست مجمع عمومی توجهات بسیاری را به خود جلب کند، رویارویی رؤسای جمهور ایران و آمریکا بود که در نتیجه حادثه منا این اتفاق رخ نداد. برای عربستان سعودی، فجایع اخیر در داخل و واکنش ریاض به تحولات منطقه ای جنجال آفرین شد، به این معنی این اوضاع می تواند جدال قدرت در خانواده سلطنتی و نحوه اداره کشور را وخیم تر کند. از نظر تبعات بین المللی برای خانواده سلطنتی سعودی، ندانم کاری و سوء مدیریت- همانطور که ایران به عنوان ریشه اصلی وقوع فاجعه منا اعلام کرده است- تا حدودی وجهه عربستان را در میان کشورهای اسلامی خدشه دار کرده است. به عبارت دیگر، پس از این که آمریکا در توافق هسته ای با ایران، عربستان را نادیده گرفت، این کشور موضع خصمانه تری را در سیاست های خارجی اش اتخاذ کرد. علی رغم سیاست واشنگتن برای رهبری در پس پرده، سعودی ها اکنون معتقدند آمریکا درتعامل با موضوعات منطقه ای از آن حمایت های کمتری دارد. در نتیجه هر گونه اقدامات افراط گرایانه سعودی ها در ارتباط با مسائل منطقه ای می تواند به وخیم تر شدن اوضاع منجر شود.