ظریف: نباید ابزارهای قدرتمان را از دست دهیم

مهر: محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در دانشگاه فرماندهی و ستاد (دافوس) ارتش جمهوری اسلامی ایران سخنرانی کرد. متن سخنرانی ظریف که چندی پیش ایراد شده و به تازگی منتشر شده، به شرح زیر است: بسم الله الرحمن الرحیم باسلام و احترام به روح بلند شهدای انقلاب، شهدای دفاع مقدس، شهدای هسته ای، شهدای وزرات امور خارجه، شهدای ارتش و شهید بزرگوار همدانی و سایر عزیزانی که همه هستی خود را برای عزت و سربلندی ما و این مردم در طبق اخلاص گذاشتند. و با سلام به روح ملکوتی امام شهیدان(ره). بسیار خرسندم به حضور شما برادرانی که در عرصه جهاد و مقاومت پیشتار بوده اید شرفیاب شوم و لحظاتی را در خدمت شما باشم. در این فرصتی که برای بنده فراهم شده است اجازه بفرمائید مطالبی را در رابطه با تحولات در نظام بین الملل و تاثیر آن بر توانمندی جمهوری اسلامی ایران برای ایفای نقش جدی تردر نظام بین الملل داشته باشیم. ما امروز در روابط بین الملل در شرایطی هستیم که مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) از آن به عنوان پیچ خطرناک در روابط بین الملل یاد فرمودند. بعد هم در سمینار سفرا که سال گذشته به همراه مسئولین و سفرای جمهوری اسلامی ایران خدمت ایشان شرفیاب شدیم از آن به عنوان دوران انتقالی در روابط بین الملل یاد کردند که این اصطلاح در ادبیات روابط بین الملل هم بسیار متداول و معمول است. دوران های انتقالی در روابط بین الملل چه دورانی هستند؟ دوران های انتقالی دوران هایی هستند که در یک نظام نهادینه شده که کشورها براساس مختصات آن تحولات و رفتار سایر بازیگران را پیش بینی می کردند و بر اساس آن رفتار خود را شکل می دادند، فروپاشیده و نظام جدیدی هنوز جایگزین نشده و لذا شرایط، شرایط سیال و نامشخصی است و دیگر کشورها نمی توانند به همان سادگی که در گذشته می توانستند پیش بینی شرایط را داشته باشندو یا رفتارشان کاملا در یک چارچوب مشخص شکل می گرفت، دیگر در این نظام سیال انتقالی نمی توانند آن وضعیت را ادامه دهند. شرایط انتقالی عموما در تاریخ روابط بین الملل حساس ترین شرایط بوده و به همین دلیل هم استفاده از عنوان پیچ خطرناک که مقام معظم رهبری فرمودند کاملا به جاست. بیشتر کشورهایی که از صحنه روزگار حذف شدند در شرایط انتقالی حذف شدند و بیشتر کشورهایی هم که در صحنه نقش مهم تری پیدا کردند باز در شرایط انتقالی این نقش را پیدا کردند. اگر به تاریخ روابط بین الملل مراجعه کنیم خواهیم دید که تغییر و تحولات اساسی در ساختار روابط بین الملل و در نقش بازیگران در روابط بین الملل همیشه در شرایط انتقالی اتفاق افتاده و به همین دلیل است که پیچ خطرناکی است که بازی کردن صحیح در آن می تواند شما را از یک قدرت معمولی به یک قدرت برتر تبدیل کند و اشتباه محاسبه و بازی خراب، می تواند باعث سقوط و اضمحلال یک کشور شود. ما در پیچ جدید ملاحظه کردیم که تعدادی از کشورها از صفحه روزگار حذف شدند مثل یوگسلاوی سابق. یک رژیم با یک محاسبه غلط از شرایط انتقالی وارد بازی می شود که نهایتا به از بین رفتن آن می انجامد. در گذشته نیز همین طور بوده است. امپراتوری اتریش- مجارستان به همین شکل از بین رفت و سایر امپراتوریها در شرایط مشابه. یوگسلاوی هم به همین شکل از هم فروپاشید. این پیچ با فروپاشی اتحاد شوروی شروع شد ولی فروپاشی در شرایط انتقالی صورت نگرفت بلکه خوددلیل وارد شدن به شرایط انتقالی بود. شاهد بودیم که اشتباه محاسبه در شرایط انتقالی باعث سقوط کشورها شد. صدام را در نظر بگیرید. او فرد کم هوش یا بی استعدادی نبود، ماهیت دوره انتقالی را فهمیده بود ولی انتخاب های بسیار غلطی کرد. فکر می کرد در شرایط انتقالی می تواند یک کنش گری متفاوتی داشته باشد. اما دچار اشتباه محاسبه شد. حمله صدام به کویت محاسبه شده بود. صدام چه روزی را برای حمله به کویت انتخاب کرد؟ روز اول اوت که آغاز ماه تعطیلات تابستانی در امریکا و اروپاست و فکر می کرد تمام این یک ماهی که امریکا و اروپا در استراحت و خواب هست، می تواند از فرصت استفاده کند. ولی محاسبات غلطی کرده بود. براساس صحبت های خانم آپریل گلسپی سفیر وقت امریکا در عراق که در ملاقات با صدام گفته بود امریکا در روابط عراق و کویتدخالت نمی کند یا مطلبی گفته بود که صدام از صحبتهای او برداشت کرده بود که آمریکا در برابر اقدام عراق علیه کویت واکنش جدی نخواهد داشت، می‌خواست از شرایط انتقالی استفاده کند. بعد از آنکه بواسطه مقاومت قهرمانانه رزمندگان ما نتوانسته بود از جنگ تحمیلی آنچه را که می خواست به دست بیاورد، تلاش داشت با حمله به کویت آن احساس تنگنای استراتژیک که بلحاظ جغرافیایی داشت را جبران بکند. از طرفی توهمی داشت که رهبری جهان عرب به دست اوست و همین امر مزید بر علت شده بود تا به خیال خود از این شرایط انتقالی استفاده بکند و از شرایطی که در حال نهادینه شدن بود در جهت منافع خود استفاده کند. سرانجام این محاسبات اشتباه به جائی کشید که او را با آن وضعیت خفت بار از مخفی گاه بیرون کشیدند. در مورد قذافی هم شاهد بودیم که انتخاب غلط و محاسبه اشتباه باعث شد با چه سرانجامی مواجه شود. اشتباه محاسبه ای صدام با پرخاشگری و گردنکشی بی مورد و اشتباه محاسبه ای قذافی با تسلیم شدن بی دلیل و نابجا همراه بود. هردو اشتباه می کردند، محاسبه غلط فقط با پرخاشگری نیست. بعضی تصور می کنند کسی که محاسبه غلط دارد حتما باید دنبال حرکت های متهورانه باشد. اشتباه محاسبه ای می تواند در جهت خلاف آن هم باشد. اگر محاسبه اشتباه بکند و شرایط بین الملل را درست نسنجد باعث می شود همه چیز را تسلیم کند مثل قذافی که در نهایت ذلیلانه دستگیر و کشته شد. این اهمیت شرایط انتقالی است، یعنی در شرایطی که در واقع همان پیچ خطرناک است و اگر دقت، درایت و شناخت کافی نباشد می تواند افراط و تفریط هایی را بدنبال داشته باشد که این افراط و تفریط ها به نابودی بیانجامد. از طرفی در این شرایط کشورها و بازیگران (هر دو را بکار می برم چون این دو الزاما یکی نیستند و در ادامه به نقش هریک اشاره می کنم) می توانند برای خود نقشی ایجاد کنند که بسیار فراتر از نقشی است که در شرایط عادی ایجاد کرده بودند. اشتباه محاسبه ای را فقط بازیگران خرد مرتکب نمی شوند بازیگران کلان نیز اشتباه محاسبه ای دارند. امریکا اشتباه محاسبه ای کرد. وقتی آقای بوش پدر اعلام کرد که ما یک نظم نوین جهانی بر پا کرده ایم، اشتباه تصور کرده بود. چونوقتی عراق به کویت حمله کرد دنیا پشت امریکا قرار گرفت و امریکا دچار این تصور شد که جهان تک قطبی ایجاد کرده است. تصور غلطی بود و این تصور غلط باعث یک سلسله اقدامات غلط نظامی و سیاسی ایالات متحده از سال ۱۹۹۱ تا ۲۰۰۳ یعنی از جنگ اول عراق (برای ما جنگ دوم) تا سقوط صدام شد که آنچنان وجهه ایالات متحده را تخریب کرد که برای اصلاح آن وجهه نه تنها باید شرایط ویژه ایجاد می کردند بلکه باید چهره ظاهری امریکا راهم عوض می کردند. شاید انتخاب یک رئیس جمهور سیاه پوست با ظاهری متفاوت می توانست با کمترین هزینه، تصور تغییر چهره امریکا را در جهان القا کند. از این واضح تر و کم هزینه تر امکان نداشت. آنهایی که تحولات و مسائل امریکا را دقیق تر و جدی تر دنبال می کردند، توانایی پیش بینی پیروزی اوباما در انتخابات را داشتند. به همین دلیل بود که بیشترین امکانات و هزینه در مبارزات انتخاباتی به سمت اوباما سوق داده شد. خانم کلینتون که نماینده جناح حاکم حزب بود در جریان مبارزات انتخاباتی مقروض شد و اوباما آنقدر امکانات داشت که توانست قرض کلینتون را هم بدهد. لذا این نشان می دهد ممکن است مردم دچار احساسات بشوند ولی پول معمولا دچار احساسات نمی شود. پول حساب و کتاب دارد. اینکه امکانات و پول حزب به سمت اوباما سوق یافت، نشان دهنده این واقعیت بود که سازوکار سیاسی امریکا نیاز به تغییر در شرایط انتقالی را احساس می کرد. این واقعیات نتیجه درک شرایط از یک سو و یا اشتباه محاسبه از سوی دیگر است که حد فاصل بین سقوط و تعالی را بوجود می آورد. لذا یک محاسبه صحیح و سنجیده می تواند فرصت زا و نقش آفرین باشد. بسیاری از کشورها با شناخت صحیح شرایط انتقالی توانستند نقشی برای خودشان ایجاد کنند که این نقش در شرایط معمولی امکان پذیر نبود. در نظام دو قطبی بالاخره شما خودتان را در یکی از دو قطب تعریف می کردید و براساس آن محدوه بازی شما در تعلق به یکی از دو قطب بسیار مشخص بود. هرکس هم که مثل جمهوری اسلامی ایران خارج از این دو قطب عمل می کرد هر دو طرف برای سرکوب می آمدند. در تاریخ شورای امنیت اولین باری که ۵ عضو دائم شورای امنیت باهم کار کردند در موضوع جنگ ایران و عراق بود. اصلا گروه ۵ عضو دائم دو بار در تاریخ شورای امنیت ایجاد شد: در جریان قطعنامه ۵۹۸ و در مسئله هسته ای، در جای دیگری شکلگیری و همسوئی کامل پنج عضو را مشاهده نمی کنیم. همکاری سه عضو غربی را داریم ولی ۵ عضو را نداریم. اولین بار در اوج جنگ تحمیلی و پیروزی ایران پنج عضو دائم آمدند و قطعنامه ۵۹۸ را تدوین کردند. در زمان نظام دوقطبی هریک از کشورها در زمین بازی یکی از این دو قطب بازی می کرد. حتی جنبش عدم تعهد بر همین اساس درست شد، که شما دو قطب حاکم هستید و ما گروهی هستیم که نمی خواهیم به هیچ یک از این دو قطب وابسته باشیم. یعنی هرچه که دنیا را تعریف می کرد در داخل این دو قطب بود. اما بعداز آن بود که کشورها احساس کردند می توانند فراتر از دو قطب بازی کنند و نقش پیدا کنند و یا برای خود نقشی بیش از حد و اندازه خود ایجاد کنند. نمونه های زیادی هست. کشورهائی که بطور مشخص در داخل یک قطب بازی می کند ولی به عنوان تاثیرگذار در استفاده از یک بعد یا ابعاد متفاوت قدرتی که در اختیار دارند ایفای نقش می کنند. کشورهائی که فرضا رفتاری کاملا در چارچوب سیاست های تعریف شده را پی گرفته بودند و هرگز بدنبال رویکرد انقلابی و برون گرا نبودند ولی بعدها با سرکار آمدن چهره های جدید با افکار نوین برای خود نگاه فراسرزمینی ایجاد کردند. این را در پاسخ کسانی می گویم که ادعا می کنند نگاه فراسرزمینی ایران برای ما باعث محدودیت و محرومیت شده و ما هرگاه به نگاه سرزمینی خود برگردیم و دیگر فکر حمایت از جنبش های آزادیبخش و مقاومت نباشیم، آن وقت می توانیم راحت زندگی کنیم. در حالی که مثالهای روشنی داریم از کشورهائی که در یک برهه حداکثر توان و قابلیتهای خود را در درون مرز خود تعریف می کردند ولی با تغییر رویکرد و درک واقعیت شرایط پیرامونی توانستند نقش منطقه ای و بین المللی برای خود بوجود آورند. البته ممکن است اشتباهات زیادی مرتکب شده باشند ولی اشاره بنده به اصل این بازی است. اینکه سیاست شما از سیاست صرفا سرزمینی خارج شده و یک سیاست آرمانی را انتخاب کنید در شرایط سیال انتقالی امکان پذیر است و به شما این اجازه را می دهد. در حالیکه در نظام دو قطبی سیاست ها مشخص بود و آن کشورها مجبور به انتخاب بین یکی از دو قطب بودند و انتخاب هم کرده بودند. ولی درک صحیح شرایط انتقالی می تواند همان کشور را به یک کشور موثر و نقش آفرین تبدیل کند. البته اینگونه هم نیست که اگر شما انتخاب آرمانی موفقی کردید تا انتها موفق باشد. همان کشور مورد فرض ما می تواند در همان شرایط انتقالی با یک انتخاب نادرست خود و مردمش را با سخت ترین مشکلات ناشی از آن محاسبه غلط دچار سازد و این منطق شرایط دوران انتقال است. این فراز و فرودها، این اوج و حضیض هائی که اتفاق می افتد در شرایط عادی در نظام بین الملل اتفاق نمی افتد. بازی در آن شرایط مشخص بود. حدود صعود و سقوط مشخص بود و شما به راحتی می توانستید در محدوده ای بالا بروید واحساس راحتی هم داشته باشید. حال این شرایط عوض شده و اگر شما شناخت صحیحی از این دگرگونی نداشته باشید قادر به ایفای نقش مهمی نخواهید بود. یکی از اولین کسانی که نسبت به این مسئله شناخت صحیحی داشت حضرت امام (ره) بود. نمونه اش نامه امام به گورباچف بود. نامه امام به گورباچف و فرمایشات ایشان نشان دهنده فهم دقیق از تغییر شرایط بین الملل بود. حتی امام دو سه سال قبل از آنکه این شرایط اتفاق بیافتد آنرا پیش بینی کردند و اقدام کردند. فهم دقیق تغییر در شرایط بین الملل باعث می شود اگر شما درک و محاسبه صحیحی از شرایط داشته باشید درست بازی کنید و بتوانید تاثیرگذار بازی کنید. حالا که می گوییم شرایط عوض شده یعنی چه اتفاقی افتاده است؟ اگر بفهمیم چه اتفاقی افتاده است می توانیم از شرایط استفاده کنیم. یعنی بفهمیم مولفه های دوران انتقالی چیست؟ یکی از مولفه‌های مهم دوران انتقالی این است که تعداد بازیگران افزایش پیدا کرده است. زمانی دو کنش گر اصلی یعنی امریکا و شوروی در دنیا بود و بقیه خود را بین دو کنش گر تعریف می کردند و حداکثر می گفتند که غیرمتعهد هستیم. ولی در عین حال در تصور غیرمتعهدها نیز در واقع دو کنش گر وجود داشت. در کتب و متون روابط بین الملل به این موضوع اشاره شده که بازیگران خرد در روابط بین الملل دو انتخاب بیشتر نداشتند. متون و نظریه های روابط بین الملل می گوید شما یا باید تلاش کنید بین دو قدرت بازی کنید و یا دنباله رو آنها باشید. یکی از این دو انتخاب را در بازی دارید. یعنی بازی با این دو قدرت شکل می گیرد. یکی از مهمترین مختصات شرایطانتقالی این است که کنش گران دیگر محدود به آن دو قدرت نیستند. تکثر کنش گر پدید آمده است. اتفاق خیلی مهم دیگری که افتاده، این است که این کنش گران دیگر حتی محدود به دولت ها نیستند. زمانی دولت‌ها انحصار بازی روابط بین الملل را داشتند. دو دولت بازیگر اصلی بودند و سایر بازیگران هم دولتها بودند. اتباع دولتها هم خود موضوع بازی بودند نه بازیگر. امروز شرایط عوض شده و هر فرد انسانی یک کنش گر در روابط بین الملل است. در حد خرد انسانها و در رده های بالاتر گروه ها، کنشگران غیرحکومتی (non-state actors) مثل القاعده، مافیاهای بین المللی، گروه های تبه کاربین المللی، و در عین حال سایر گروه هائی که آرمانهای صحیح را دنبال می کنند نیز وجود دارند از قبیل حزب الله لبنان که غیرحکومتی است. گروه های غیرحکومتی در ابتدا می توانستند امنیت زدایی کنند ولی حالا می توانند امنیت سازی کنند. امنیت سازی در تاریخ روابط بین الملل همواره در انحصار ویژه دولت ها بود. اما در حال حاضر گروههای غیر دولتی هم با ارتقاء سطح تأثیر گذاری و افزایش نقش آفرینی خود می تواند امنیت سازی کند. در قالب معادلات خاورمیانه شاهد هستیم که این گروهها می توانند در نقشه و سرنوشت منطقه سهم قابل توجهی داشته باشند. حزب الله امروز قادر است برای داخل لبنان امنیت سازی کرده و مانع تجاوز رژیم صهیونیستی شود یعنی یک گروه غیرحکومتی که می تواند تولید امنیت کند. حال این کنش گری را ملاحظه کرده و به آن کنش گری در یک حوزه مهم دیگر را اضافه کنید. زمانی برای تاثیر گذاری بر افکار بین المللی باید میلیاردها خرج می کردید خط تلکس می گرفتید خبرگزاری تاسیس می کردید. تعدد این خبرگزاریها هم که برای انعکاس واقعیت نبودند وگرنه یک خبرگزاری برای انعکاس اخبار کافی بود. نحوه انعکاس خبر تاثیرگذار است. فکر در دنیا تاثیرگذار است. پیش بینی شما در دنیا تاثیر گذار است. نباید فکر کرد چون امریکا دنیا را اینگونه پیش بینی کرده، پس دنیا نیز همان خواهد شد. چرا ده ها کشور افق ۲۰۲۵ را پیش بینی می کنند؟ ۲۰۵۰ را پیش بینی می کنند؟ مگر یک پیش بینی کافی نیست!؟ چرا این همه هزینه برای پیش بینی می شود؟ برای اینکه این پیش بینی‌ها، فقط پیش بینی نیست، ترسیم شرایط مطلوب در آینده نیز هست. بعضی ها پیش بینی ها را به عنوان امری محتوم گرفته، مطالعه کرده و معتقدند اینگونه خواهد شد. ولی در واقع این گونه قرار نیست بشود. بلکه با هدایت جریان فکری و ذهنی و سوار شدن بر جریان فکری می خواهند اینگونه شود. می خواهند ما فکر کنیم که این یک امر محتوم است. اگر باور کنیم که آینده اینگونه که اینها می گویند خواهد شد، دیوانگی خواهد بود که خلاف آن عمل کنیم. چه چیزی برای امریکا بهتر از این است که ما آینده ای را که امریکا می خواهد بپذیریم!؟ بعضی دوستان می گویند خوب واقع گرایی همین است. نه اینگونه نیست. واقعیات را ما شکل می دهیم. انسان واقعیات را شکل می دهد. ان الله لایغیر ما بقوم حتی یغیروا ما بانفسهم. ما هستیم که واقعیات را و آینده را شکل می دهیم. علت وجود تعدد پیش بینی ها در مورد آینده این است که می خواهند با همین پیش بینی ها آینده را شکل بدهند. تاثیر تفکر بر عمل و بر واقعیات. براساس همین واقعیت است که این همه خبرگزاری درست می شود. حالا امروز چه اتفاقی افتاده است؟ شما در خانه پای اینترنت می نشینید و اگر بلد باشید می توانید خبری تولید کنید که صدها میلیون انسان آن را مشاهده کنند. اصطلاحی در فضای مجازی هست به نام وایرال(viral) که از ریشه ویروس است. یعنی اینکه یک مطلب کوچک این شانس را دارد که در عرض مدت کوتاهی میلیون ها نفر بیننده داشته باشد واین را می‌گویند وایرال شده یعنی مثل ویروس پخش شده است. حال این کار را یک نفر می تواند از داخل خانه خود انجام دهد و دیگر نیازی به امپراتوری رسانه ای رژیم صهیونیستی نیست. ضمن اینکه آنها هنوز فعال هستند و نباید آن را فراموش کرد. ولی قدرت بازیگری به هر فرد انسانی داده شده است. تک تک افراد قدرت بازیگری و تاثیرگذاری دارند. دولتها، سازمانها، افراد می توانند در سطح جهان تاثیرگذار باشند. این امر پدیده مبارکی برای ما است و نباید برای ما نگران کنننده باشد. چرا که در چارچوب شرایط قبل نقش هرکس مشخص بود. برای ما که حرف جدید و دیدگاه جدید داریم این یک فرصت محسوب می شود. نکته دوم اینکه منابع و ابزار تاثیرگذاری متعدد شده است. اینجانب قبلا در دانشگاه تهران این موضوع را عرض کرده بودم، ولی برخی دوستان برداشت متفاوتی از آن کردند. ابزارتاثیرگذاری یک زمانی صرفا قدرت نظامی بود. بعد قدرت اقتصادی به آن اضافه شد. ژاپن چون قدرت اقتصادی است قدرت تاثیرگذاری دارد. ابعاد دیگر قدرتمطرح شد که تاثیرگذار شدند و دیگر قدرت نظامی به تنهایی قدرت تاثیرگذار نیست. اگر فقط قدرت هسته ای تعیین کننده میزان تاثیرگذاری بود امروزه باید اتحاد جماهیر شوروی کماکان بزرگترین قدرت تاثیرگذار دنیا بود. چون در زمان فروپاشی بیشترین تسلیحات و ابزار هسته ای دنیا را داشت. درحالیکه نتوانست حتی یکپارچگی خود را حفظ کند و از درون فروپاشید. دریک زمانی غیرقابل تصور بود که یک قدرتی با آن همه توان نظامی بتواند سرنگون شود. سایر ابزارهای قدرت در کنار قدرت نظامی آمدند و جایگاه و میزان تأثیرگذاری خود را ایجاد کردند؛ نه اینکه جایگزین قدرت نظامی شدند. بعد از قدرت اقتصادی، قدرت فرهنگی ایجاد شد که حتی در دوران جنگ سرد، امریکا و شوروی و سایر کشورها سعی می کردند از آن استفاده کنند. هر یک از این دو کشور مدرسه می ساختند و دانشجو پذیرش می کردند. هریک از این حوزه های قدرت که ایجاد شده در کنارش دیپلماسی هم قرار گرفته است. زمانی دیپلماسی فقط کلی بود ولی بعد دیپلماسی اقتصادی شکل گرفت و بعد دیپلماسی فرهنگی و بعد دیپلماسی ارزشی. یعنی برای پیشبرد قدرت می توانستید از ارزش هایتان استفاده کنید. ارزش همیشه جنبه مثبت ندارد، نگاه ما به ارزشها نگاه مثبت و آرمان آفرین است ولی برای امریکافرضا ارزش های هالیوودی است که می تواند یکی از مبانی قدرت باشد. از این طریق مردم به آن تفکر وابستگی پیدا می کنند. ازمبانی قدرت ما نیز ارزش های ماست. بنابراین دیپلماسی ارزشی، دیپلماسی ارزشمدار می‌تواند یک منبع قدرت باشد. بعد که بازیگران فراتر رفتند دیپلماسی عمومی داریم. دیپلماسی عمومی یعنی چه؟ دولتها که به زبان دیپلماسی عمومی باهم صحبت نمی کنند. دولتها ناگزیر به این باور رسیدند که برای اعمال نفوذ باید با مردم صحبت کنند. دیپلماسی عمومی به معنای تن دادن دولتها به پذیرش منابع و بازیگران جدید در عرصه جهانی است. امروز هزینه ای که ارتش ایالات متحده برای تسخیر قلب ها و مغزها صرف می کند در مقایسه با هزینه برای ابزارهای نظامی اش قابل ملاحظه است و این در حالیست که ایالات متحده به اندازه ده کشور بعدی در رده بندی جهانی هزینه نظامی دارد. اما هزینه ای سنگینی را هم برای آموزش زبان و فرهنگ کشوری که سربازش قرار است آنجا جنگ کند می پردازد، چون احساس می کند در این حوزه نقصان و کاستی جدی دارد. لذا قدرت ها مجبور شدند منابع جدید قدرت را بپذیرند. و آن قدرت ارزشی یا قدرت الهامی است که در اصطلاح روابط بین الملل به آن قدرت معنایی گفته می شود و در اصطلاح غیردقیق رئالیستی که همه با آن آشنایی دارند همان قدرت نرم است که در مقابل قدرت سخت تعریف می شود. قدرت نرم واقعی بودن آن قدرت را نمی پذیرد ولی قدرت معنایی واقعی بودن قدرت را می پذیرد. برای ما منعفت دارد که بپذیریم قدرت ما یک قدرت واقعی است و یک قدرت ظاهری و روبنایی نیست. آنچه که ما می توانیم در دنیا به عنوان یک منبع الهام بخشی انجام بدهیم این است که به عنوان یک کشور مستقل، به عنوان کشوری که میتواند در مقابل شش کشور قدرتمند دنیا بنشیند، بدون هراس صحبت کند و احساس نکند که این شش کشور که در روبرویش نشسته اند می توانند صدها بار خودشان و بقیه دنیا را نابود کنند. ما جلوی پنج کشوری نشستیم که قدرتهای هسته ای جهان محسوب می شوند. اما چه چیزی باعث می شود که جمهوری اسلامی ایران بتواند در مقابل آنها بشیند و مذاکره کند؟ اصلا وقتی پنج کشور باهم همراه هستند، آیا جایی برای مذاکره هست!؟ بعضی با آن تصور قدیمی فکر می کنند که جایی برای مذاکره نیست و لذا اگر توافقی شده پس حتما این پنج کشور خواسته اند و یا به عبارت دیگر دیدگاه های خود را بر ما تحویل کرده اند. اتفاقا آنها هم می خواهند ما اینگونه فکر کنیم چون اگر اینگونه فکر کنیم، همیشه تسلیم‌شان خواهیم بود. یعنی تلقین می کنند که فقط دو تا انتخاب داریم یا جنگ یا تسلیم. آیا ما واقعا فقط این دو انتخاب را داریم؟ تغییرات در مبانی و منابع قدرت به ما نشان داده است که خارج از این دو انتخاب می توانیم حرف و نظر متقن و منطقی خود را به کرسی بنشانیم. اگر انتخاب های جدید و انتخاب های فراتر را بپذیریم به این باور می رسیم که می توانیم کاری کنیم تا دنیا ناگزیر به مذاکره با جمهوری اسلامی ایران شود. اگر ما اعتقاد داریم هرچه در این مذاکرات شده به ضرر ما است به خاطر این است که باور کردیم آنها همیشه قدرقدرت هستند و تسلیم تلقین های آنها شده ایم. ولی به عنوان مسلمان هیچ وقت باور نکردیم که آنها قدرقدرت هستند. واقعا قبول داشتیم که لا مؤثر فی الوجود الا الله. علاوه بر این مبانی باوری و اعتقادی که بسیار مهم است، براساس محاسبات ظاهری هم امروز شرایطی فراهم شده که شما می توانید با پنج قدرت بزرگ دنیا و آلمان مذاکره کنید. از شما تقاضا دارم ادبیات دنیا را بخوانید. در این دو ماهه گذشته اگر یک نفر را پیدا کردید که گفته باشه آنها نظرات خود را بر ایران تحمیل کردند. مگر اینگه متأسفانه به منابع ایرانی استناد شدهباشد چه در داخل و چه بعضا در خارج از کشور. ایرانی های خارج از کشور نیز از بنی صدر گرفته تا دیگر مخالفان نظامنیز از این حرف ها زده اند. اما در مقابل دوستان ایران و رهبران مقاومتاز یک سو و مخافین اساسی ما به توانائی و قدرت بازی ایران اشاره داشته اند، از حضرت سید حسن نصرالله که گفت ایران توانست قدرتش را در زمین بازی افزایش دهد تا نتانیاهو که گفت ایران قدرتهای جهانی را فریب داده است. چه کسی گفته ایران ضرر کرده است؟ نه بخاطر اینکه گروه مذاکره کننده عجیب و غریب بودند، بلکه چون شرایط دنیا عوض شده است. برای اینکه شرایط انتقالی هم ابزار قدرت را تغییر داده و هم کنش گران را تغییر داده و هم روش های بازی عوض شده است و شما می توانید به نوع دیگری بازی کنید، به شرط اینکه این بازی و ابزار و الزامات آن را بشناسید. طرف مقابل ما بازی رامی فهمید، اگر طرف مقابل ما بازی را برده پس باید رژیم صهیونیستی امروز جشن می گرفت. چرا عزا گرفته اند!؟ اگر شما نگران سلاح هسته ای ایران باشید چرا باید عزا گرفته باشید!؟ هم ایران و هم امریکا می گویند که این توافق دستیابی به سلاح هسته ای را غیرممکن می سازد. اتفاقا بازی برد-برد همین جا تعریف می شود. ما براساس فتوای مقام معظم رهبری دنبال سلاح هسته ای نبودیم و لذا بازی بر مبنای سلاح هسته ای بازی باخته ای بود. چرا بازی باخته ای بود؟ چون به طرف مقابل ابزار فشار بر شما را می داد با علم به اینکه می دانست که شما دنبال سلاح نیستید و قرار نیست دنبال سلاح هسته ای باشید. لذا آن عنصر بازدارندگی را که نداشتید، اما بهانه و ابراز بازی برای طرف مقابل فراهم شده بود. به همین دلیل است که نتانیاهو نگران است. چون از تلاش ایران برای ساخت بمب اتمی که همیشه خیالش راحت بود و می دانست که ایران دنبال سلاح نیست ولی الان ابزار بازی را از دستش گرفتیم. بازی در شرایط جدید بین المللی بازی تاثیرگذاری بر قلب ها و مغزها است. بازی تاثیرگذاری و بازی نفوذ است. چرا نتانیاهو نگران است؟ چونکه توانسته بود از یک قدرتی که در این منطقه با الهام بخشی و ایجاد جبهه مقاومت، خواب صهیونیست ها را آشفته کرده بود، یک تهدید و خطر جهانی ایجاد کند که به اصطلاح به آن امنیتی سازی و یا securitization می گویند. یک وقت شما تهدید امنیتی هستید و یک وقت هست که شما را امنیتی سازی می کنند. این ها تئوریهای روابط بین الملل است و من درآوردی نیست. تئوری امنیتی سازی می گوید یکی از توانمندیهای اساسی در تاثیرگذاری این است که شما دشمن خود را به عنوان دشمن دنیا معرفی کنید. اگر شما توانستید دشمن خودتان را به دشمن دنیا تبدیل کنید می توانید تاثیرگذار شوید. اگر امروز شما بتوانید داعش را به دشمن دنیا تبدیل کنید تاثیرگذار هستید. اما اگر بگویید داعش اصلا مال آنهاست، این یعنی امنیت سازی برعکس. شما زمانی موفق هستید که بگویید داعش دشمن دنیا است. بگویید حکومت حامی داعش دشمن دنیا است. اینها ابزار بازی امروز است. ضمن اینکه در این مورد واقعیت هم همین است ولی حتی اگر واقعیت نداشت باید چنین تصویرسازی از سوی ما صورت می گرفت. ابزار امنیتی سازی ابزاری است که سالها علیه ما استفاده کرده اند. نتانیاهو می گوید من حاضرم خودم را بکشم تا توافق هسته ای پا نگیرد. توافق هسته ای به تایید همه مانع دسترسی ایران به سلاح هسته ای می شود. اگر ادعای نگرانی نتانیاهو از دستیابی ایران به سلاح هسته ای به عنوان خطر حیاتی برای رژیم صهیونیستی واقعیت دارد پس چنین توافقی باید مورد استقبال وی باشد. اما می بینیم که خلاف آن عمل می شود. علیت این است که آنها همیشه می دانستند ما دنبال سلاح نیستیم. فقط به دنبال فضاسازی امنیت علیه ایران بودند. فضاسازی عمدی پیرامون اتهام تلاش ایران برای دستیابی به سلاح هسته ای باعث شده بود که این میزان فشار بر ایران وارد شود. باعث شده بود هر جنایتی علیه مردم ما، علیه متحدین ما صورت بگیرد و دنیا در برابرش سکوت کند. چون می گفتند ایران تهدیدی برای دنیاست و باید با آن مقابله کرد. یک زمانی برخی کشورها با ارائه ایران به عنوان یک تهدید امنیتی هر جنایتی را علیه مسلمانان و شیعیان توجیه می کردند. امروز نمی توانند این کار را بکنند. البته این اتفاقات در روابط بین الملل یک شبه اتفاق نمی‌افتد و طول می کشد. هیچ تحولی هم تک بعدی و تک عاملی نیست. باید آمادگی داشته باشیم، باید سرمایه گذاری کنیم، و از این شرایط جدید ضمن حفظ ابزارهای قدرت بهره ببریم. یعنی قدرت نظامی ما باید قدرت جدی باشد. باید با قدرت اقتصاد مقاومتی ابزار فشار اقتصادی را از طرف مقابل بگیریم و برای خودمان حفظ کنیم. باید با ابزارفرهنگی در مردم روح خودباوری را تقویت کنیم تا تاثیرگذاری آنها بر مردم ما به حداقل برسد. باید از ابزار ارزشی مان استفاده کنیم و این پیام الهام بخش انقلاب اسلامی را در جهان جا بیاندازیم. اینها همه ابزار قدرت هستند. بنده باور دارم اگر کشوری در محیط سرزمینی خودش محدود باشد حتما نمی‌تواند تاثیرگذار باشد. کسینجر همیشه می گفت: ایران باید یک انتخاب بکند. بین اینکه می خواهد یک آرمان باشد یا یک کشور. این را هم خودش و هم شاگردش از من سوال کردند. گفتم: هروقت امریکا تصمیم گرفت که آرمان باشد یا کشور، ما هم تصمیم می گیریم. گفت: ما به عنوان امریکا یک کشور استثنایی هستیم. گفتم: ما هم به عنوان ایران یک کشور استثنایی هستیم. چه دلیلی دارد آن چیزهایی که ابزار قدرت شما است در اختیار ما نباشد. آرمان گرا بودن ابزار قدرت ملی ما است و نباید ابزارهای قدرت مان را از دست بدهیم. ابزارهای قدرتمان را باید حفظ کنیم. من عمداً بحث های اعتقادی را مطرح نکردم و صرفا ابعاد مادی قضیه را مطرح کردم. این بدان معنا نیست که به ابعاد اعتقادی توجه نداریم. اعتقادات ما دیدگاه ما را تقویت می کند. آنچه که باعث می شود ما در مقابل دنیا بایستیم این است که هر روز می گوییم هر آنچه که خدا بخواهد می شود و هرآنچه که خدا نخواهد نمی‌شود. ما شاء الله کان و ما لم یشا لم یکن. این باور ماست و این کمک می کند ما راحت تر و با اعتماد حرکت کنیم. اما در این فرصت صرفا تعریف مادی کردم برای اینکه فروتر از باورهای والای ما با این ابزارهای عادی هم می توان به این نتایج رسید. می شود اعتماد به نفس داشت، میشود خودمان را باور کنیم، می شودحضور پیدا کنیم، میشود از همان ابزار استفاده کنیم و بحول و قوه الهی، بتوانیم از این فرصت و پیچ تاریخی نه تنها سالم بیرون بیاییم بلکه انشالله قدرتمندتر ازهمیشه از آن خارج شویم.