عربستان؛ خداحافظ آمریکا، سلام روسیه؟

ایسنا: پایگاه خبری کریستین ساینس مانیتور، در تحلیلی می‌نویسد: «روسیه و عربستان سعودی به عنوان بزرگترین تولید کنندگان نفت جهان این پتانسیل را دارند که با همکاری با یکدیگر به بازارهای جهانی نفت سلطه پیدا کنند. تاکنون که این مساله رخ نداده چرا که ظاهرا اختلافات آشتی ناپذیر و به ویژه روابط آمریکا-عربستان، این دو را از یکدیگر دور نگه داشته است. اما برخی مدعی هستند که توافقات و لبخندهای صورت گرفته میان ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه و محمد بن سلمان، وزیر دفاع و جانشین جوان و جاه طلب ولیعهد عربستان سعودی نشان می‌دهد که این دو غول انرژی که گرفتار بحران‌های ژئوپلیتیکی هستند احتمالا برای روابطی نزدیک‌تر آماده می‌شوند. برخی کارشناسان به نشانه‌های یک "همکاری نو ظهور" به دنبال تحولات جهانی پی‌برده‌اند که در آن پول و سرمایه عربستان سعودی به مسکو کمک می‌کند تا از زیر بار تحریم‌های غرب فرار کرده، در حالی که تسلیحات، مهندسی و حمایت دیپلماتیک روسیه به پادشاهی جدید عربستان سعودی کمک می‌کند تا کشورش را از وابستگی شدید به آمریکای فاقد روحیه همکاری، خلاص کند. اما برخی دیگر معتقدند در حالی که تغییرات کاملا پا در هوا و نامعلوم است، این امدادرسانی صرفا تاکتیکی و با انگیزه کمرنگی از سوی هر دو طرف صورت می‌گیرد. اختلافات بسیار وسیعی همچنان وجود دارد به ویژه بر سر مسائل مهم و حساسی همچون تغییر حکومت در سوریه و یک توافق اتمی بزرگ با ایران. ایرینا زویا گلسکایا، یکی از کارشناسان خاورمیانه در موسسه دولتی "مطالعات مشرق زمین" در مسکو می‌گوید: در گذشته روابط میان روسیه و عربستان سعودی بسیار بد بود در نتیجه هر اقدامی با هدف جلب توجه صورت می‌گیرد، اما من این مساله را بزرگ جلوه نمی‌دهم. هر کسی برای موقعیت بهتر به هر طریقی تلاش کرده و به دنبال به دست آوردن مزایا و امتیازاتی است که می‌تواند به دست آورد. اما در اینجا هیچ گونه تغییرات تکان دهنده‌ای در راه نیست. پوتین و شاهزاده سلمان ماه گذشته میلادی در حاشیه گردهمایی اقتصادی سن پترزبورگ دیدار دوستانه‌ای داشتند و گزارش شده که در این دیدار شش توافق از جمله توافق همکاری اتمی که به دنبال آن روسیه به ساخت 16 نیروگاه اتمی در عربستان سعودی کمک می‌کند، امضا شد. گزارش شده که این دو مقام ارشد همچنین قراردادهایی را درخصوص همکاری فضایی، ساخت و توسعه تاسیسات زیربنایی و تسلیحات گران قیمت و پیشرفته روسیه امضا کرده‌اند. کرملین با تلاش برای برقراری روابط خوب با یکی از بازیکنان بزرگ خاورمیانه که مدت‌های طولانی از روسیه فاصله گرفته بسیار موافق است و زویا گلسکایا آن را سیاست قدیمی مسکو درخصوص تلاش برای دوست بودن با هم توصیف می‌کند. او می‌گوید: تحریم‌های غرب یکی از عواملی است که پوتین را به سوی فرصت‌های جدید دیپلماتیک و استفاده از افزایش انزجارهای کشورهای عربی از آمریکا سوق می‌دهد، درست همان طور که اوایل سال جاری میلادی، به مصر سفر کرد که جزو یکی از امضا کنندگان توافق‌های تسلیحاتی تحت حمایت مالی عربستان محسوب می‌شود. این کارشناس افزود: برای روسیه بسیار مهم است که خودش را به عنوان یکی از قدرت‌های منطقه‌ای که قادر به مذاکره با تمامی طرفین است، تعیین کند. در همین حال شاهد هستیم که بسیاری از کشورهای خاورمیانه از سیاست‌های آمریکا ناراضی هستند و می‌خواهند روسیه را در اطراف خود داشته باشند. برای عربستانی‌ها این مساله درباره دادن هشداری به واشنگتن است مبنی بر اینکه شرکایش را تغییر ندهد. موضوع ایران در حال حاضر روسیه، چین، آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان با تهران در حال مذاکره هستند تا به توافقی دست یابند که به برنامه ادعا شده تسلیحات اتمی ایران پایان می‌دهد. تمامی این نشانه‌ها حاکی از آن است که مسکو یکی از حامیان مشتاق این توافقنامه پیش بینی شده است و در حقیقت تلاش می‌کند تا زمانی که تحریم‌های ایران لغو شد خودش را با عجله وارد بازارهای ایران کند و تاکنون نیز با توافق فروش سیستم دفاع موشکی S-300 به ایران و ساخت هشت نیروگاه اتمی جدید در این کشور موافقت کرده است. کارشناسان می‌گویند: از نظر عربستان سعودی، ایران خواه تسلیحات اتمی داشته باشد خواه نه، مهمترین دشمن و تهدید وجودی کشورش محسوب می‌شود و از حمایت آمریکا از این توافقنامه بیزار شده است. یوگنی ساتانووسکی، رئیس موسسه مستقل "مطالعات خاورمیانه" در روسیه می‌گوید: سعودی‌ها احساس می‌کنند که در گوشه قرار گرفته‌اند و نمی‌توانند به آمریکا درخصوص ایجاد تعادل با ایران اعتماد کنند و در نتیجه به روسیه روی آورده‌اند. فکر می‌کنم آنها در کرملین فهمیده‌اند این تنها یک قمار بزرگ است که خیلی با ارزش و حائز اهمیت نخواهد بود. پوتین در سن پترزبورگ از پادشاه عربستان سعودی خواست تا به روسیه سفر کند در حالی که شاهزاده محمد بن سلمان از پوتین دعوت کرد تا مجددا سفر سال 2007 میلادی‌اش به ریاض را تکرار کند. ساتانووسکی افزود: در جریان سفر قبلی پوتین به عربستان سعودی، هوچی‌گری بسیاری درباره بهبود روابط و حتی توافقات تسلیحاتی وجود داشت که هیچ یک از آن‌ها هرگز اتفاق نیفتاد. همه اینها یک تئاتر است. سعودی‌ها مرتبا این کار را انجام می‌دهند و ظاهرا فکر می‌کنند این مساله باعث حسادت آمریکایی‌ها خواهد شد. سوریه و یمن دیگر مساله بزرگ و مهم سوریه است؛ جایی که مسکو به حمایت از بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه ادامه داده در حالی که سعودی‌ها از شورشیانی که در تلاشند او را سرنگون کنند، حمایت می‌کنند. اخیرا گمانه زنی‌هایی وجود داشت مبنی بر اینکه شاید روسیه از اسد فاصله گرفته و بسیاری از کارشناسان خود را از این کشور خارج کرده است. اما مسکو اخیرا بر حمایتش از دمشق مجددا تاکید کرده و کارشناسان روسی می‌گویند، خروج روسها از این کشور در دو ماه گذشته عمدتا به خاطر وخیم‌تر شدن وضعیت امنیتی بوده است. عربستان سعودی همچنین به خاطر عدم حمایت آمریکا از تعرض اخیرش در یمن خشمگین شده است. اما سیاست‌های مسکو نیز که خواستار یک آتش بس و مذاکرات ملی شده به نظر نمی‌رسد که برای سعودی‌ها خوشایند بوده باشد. اندری کلیمف، معاون رئیس کمیته امور بین‌الملل سنای روسیه می‌گوید: اشتباهی که اکثر تحلیل‌گران مرتکب می‌شوند این است که روابط متغیر در دنیای امروز را از یک منشور جنگ سرد می‌نگرند و گمان می‌کنند که یک کشور باید یا در این بلوک باشد یا در بلوک دیگر. او افزود: واقعیت، روسیه و عربستان را به سمت یکدیگر سوق داده تا درباره مسائلی که می‌توانند، همکاری کنند. سعودی‌ها می‌آموزند که نمی‌توانند در خصوص تمامی مسائل به آمریکا تکیه کنند و مزایای قابل ملاحظه‌ و چشمگیری در بهبود و توسعه روابط با روسیه وجود دارد. ما به عنوان کشور خیلی شبیه هم نیستیم. اما هیچ کدام از ما نیز "ارزش‌های غربی" را به اشتراک نگذاشته و یا دوست ندارد از سوی آمریکا مورد انتقاد قرار گیرد. ما می‌توانیم بدون بر هم زدن نظم جهان با یکدیگر همکاری کنیم.»