پیام ظریف به همایش امام (ره) و سیاست خارجی

بسم الله الرحمن الرحیم

سالگرد ارتحال ملکوتی حضرت امام خمینی (ره ) را به تمام حق جویان جهان، مسلمانان و مشتاقان آن امام راحل تسلیت عرض می کنم و اعتقاد دارم که با وجود آن که نزدیک به ربع قرن از درگذشت آن بزرگوار می گذرد، اندیشه های تابناک و انساندوستانه وی همواره چراغ راهی برای هدایت فرد و جامعه است و مرگ و گذشت زمان، نتوانسته ذره ای از درخشانی و اثرگذاری آن را بزداید.

بسیار خوشحالم که در جمع شما سیاستمداران، نخبگان جهان اسلام، اساتید دانشگاه و پژوهشگران در نهمین همایش بین المللی امام خمینی و سیاست خارجی حضور دارم. امیدوارم این اجلاس همچون گذشته دستاوردهای ارزشمندی در تبیین و تشریح اندیشه های امام خمینی و اجرایی نمودن آنها برای تداوم صلح و ثبات جهانی داشته باشد. برای دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی که همه ساله به برگزاری این مهم اهتمام می ورزد نیز آرزوی توفقیات بیشتر دارم.

برگزیدن عنوان نفی خشونت و افراطی گری در دیدگاه امام خمینی، انتخابی شاسیته و با درک صحیح از شرایط کنونی منطقه و نظام بین المللی است. ما بیش از هر زمان دیگری برای کمک به ساخت دنیایی عاری از خشونت و افراطی گری و برقراری صلح نیازمند رجوع به آرا و اندیشه های مصلحین بزرگ چون امام خمینی هستیم. عمیقا اعتقاد دارم که اندیشه ها و سیره عملی آن بزرگوار، بر این بنیاد استوار بوده و پرداختن بدان، می تواند شیوه هایی را برای برای جلوگیری از افتادن در ورطه افراط و تفریط چه برای حکومت ها و چه برای جوامع مسلمان دارد و ضرورت زمانه این بازنگری را ایجاب می کند.

سال گذشته جمهوری اسلامی ایران این افتخار را داشت که میزبان نخستین کنفرانس بین المللی جهان علیه خشونت و افراطی گری باشد. حضور گسترده و استقبال جهانی از آن نشان داد که نه تنها فرهیختگان که بسیاری از سیاستمداران دور اندیش جهان به درستی از خطری که خشونت و افراطی گری برای جهان امروز پدید آورده و تهدید آن برای آینده بشریت آگاهی دارند. اما برای فائق آمدن بر این شر جهانی، لازم است قدم های بلندی با همکاری همدیگر برداشته شود.

با وجود آن که خشونت و افراط در ساختار نظام بین الملل همواره بخش جدایی ناپذیر از سیاست قدرت های بین المللی برای پیش برد اهداف و منافع خود بوده، اما جهان امروز بیش از هر زمانی، زشت ترین چهره به کارگیری این شیوه را به نمایش گذاشته شده است. شرایط کنونی جهان، مبین این واقعیت است که گسترش خشونت و افراط نه تنها معلول اشغال خارجی، ساختار ظالمانه نظام بین المللی و بستر هایی است که در درون جوامع برای آن وجود داشته و دارد، بلکه نتیجه غرض ورزی برخی از رهبران سیاسی است که با سرمایه گذاری بر افراد و جریان های افراطی و با مشروعیت بخشی به رفتار آنها کوشیده اند از آنها برای پیشبرد اهداف سیاسی خود بهره گیرند و بدان ها این امکان را بخشیده اند تا با تکیه بر ابزار خشونت و ایجاد ترس در جوامع مختلف در شرق و غرب عالم به ویژه در منطقه ما، صلح و آرامش را از میان بردارند. این شیوه برخورد موجب شده تا خشونت و افراطی گری مرز ها را در نوردیده و ورای تمامی خطوط سیاسی و اجتماعی خود را به نمایش گذارد. خواسته های اقتصادی و اجتماعی رنگ باخته و جریان های افراطی و خشن با تکیه بر ایده های قومی و مذهبی نمود یابند و پیوند میان عقیده نادرست و سرمایه مالی و سیاسی چهره ای خشونت آمیز به جهان ما و ساحت مقدس برخی ادیان آسمانی بخشیده است.

امسال درحالی همایش بین المللی بزرگداشت امام خمینی (ره) را برگزار می کنیم که موجی از خشونت و افراطی گری جهان را فرا گرفته است، در غرب رشد جناح های افراطی دست راستی و احزاب پوپولیستی به مهاجرستیزی، اسلام ستیزی، خشونت و تولید و صدور ترور انجامیده و بخش هایی از جهان اسلام به صحنه جنایت بی پایان و کشتار روزانه انسان های بیگناه تبدیل شده است. گروه های تروریستی و مروجان خشونت با نام دین، وحشتناک ترین جنایت ها را علیه انسان های بی گناه انجام می دهند و پیوستن صدها نفر با گرایش های افراطی از کشورهای مختلف به آنها، هسته های وحشتناکی از جنایت علیه بشریت را در منطقه تشکیل داده است.

امروز در کمترجایی از کره زمین است که نتوان رگه هایی از خشونت و افراطی گری علیه انسان های بیگناه یافت. مردم بی گناه سوریه، عراق، یمن، بحرین، فلسطین، لبنان در آتش فتنه افراطیون و تکفیری ها می سوزند و دلارهای نفتی آتش تهیه سلاح هایی است که هیچ تمایزی در انتخاب هدف ندارند و زنان، کودکان و غیرنظامیان را به سبوعانه ترین روش ها نشانه می روند.

در چنین شرایط و فضایی بازگشت به ایده ها و اندیشه های امام خمینی می تواند آموزنده ترین درس های نفی خشونت و بردباری را برای هر فرد و جامعه به ارمغان آورد. حضرت امام خميني(ره) از کم نظيرترين و ممتازترين شخصيت هاي تاريخ بشريت است كه با انديشه‏هاي بلند الهي و تلاش‏هاي صادقانة خويش مسير تاريخ را دگرگون كرده و سر منشاء تحولات عظيمي‌ در ايران و جهان گرديد. او نمونه شخصيتي جامع است كه يكي از اصيل ترين انقلاب هاي تاريخ را به پيروزي رساند و نظامي بي بديل را پايه ريزي و رهبري نمود و با تکيه بر عنصر آگاهي، استقامت و شجاعت توام با شفقت، تزلزلي آشكار در اركان و مباني مکاتب سلطه­جو پدید آورد. ارتقاء سطح آگاهی نسبت به انديشه ها و شخصيت عظيم حضرت امام خميني (قدّس سرّه) در اين برهه بسيار حساس از تاريخ که دشمنان اسلام با هدف مقابله با نفوذ روز افزون انديشه های الهي در جهان، می کوشند اسلام را در پیوند با خشونت و ترور به جهان معرفی کنند، ضرورتی اجتناب ناپذیر است. آنچه امام را رهبري ممتاز و بي نظير کرده، مجموعه اي از ويژگي هاي فردي، اجتماعي، سياسي و عرفاني است که وی را هم رهبری روحانی و هم مصلحی اجتماعی به جهان معرفی می نمود.

انديشه و سيره سياسي امام، بر جهان بيني توحيدي، پيوند دين و سياست، عقلانيت ديني، توجه به مقتضيات زمان و مکان و لزوم تأمين مصالح جامعه اسلامي استوار بود و بر این اساس است که وی بر خلاف آموزه های رایج در جهان که سیاست را امری بشری و در نتیجه آن را غیر دینی معرفی می کردند، دین، اخلاق و معنویت را هم به عنوان ارزش و هم به عنوان شیوه حکومتداری برگزیده و به جهان عرضه نمود. از اين منظر امام خمینی چارچوب سیاست را از تلاش برای کسب قدرت به اخلاق و معنویت دینی تغییر می دهد و سعادت و برابری انسان ها و اعتدال اسلامی که نص صریح آیه قرآن (وَکَذَلِکَ جَعَلْنَاکُمْ أُمَّهً وَسَطاً) است را به عنوان آرمان و چارچوب اصلی سیاست حکومت اسلامی در تمام سطوح داخلی و خارجی انتخاب می کند.

بالاترین مشخصه اندیشه سیاسی حضرت امام خمینی درک سریع و زودهنگام ماهیت متحول و انتقالی شرایط نظام درحال دگرگونی بین المللی است که در آن مبانی و منابع قدرت چندوجهی شده و دیگر صرف قدرت سخت افزاری به تنهایی نمی تواند نفوذ در روابط داخلی و بین المللی را تضمین نماید. در اندیشه امام خمینی، نفوذ از طریق صدور پیام و ارزش های انسانی انقلاب به شمول فرهنگ مقاومت، شهادت و پیروزی خون بر شمشیر و نه از مسیر تقدیس خشونت متقارن و یا نامتقارن حاصل می گردد و این دیدگاه در قبل و بعد از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی به وضوح در آموزه های حضرت امام و سیره شخصی ایشان جلوه گر است.

اندیشه اعتدالی و خشونت ستیز امام خمینی حتی در دوران پیش از پیروزی انقلاب اسلامی که کمتر امیدی به پیروزی مبارزات مردم بر رژیمی تا دندان مسلح می رفت نیز زیربنای راهبردی ایشان در مبارزه بود. از این رو بود که آگاهي دادن به مردم به منظور ایجاد خيزش عمومي و يكپارچه را هدف خود قرار داده و با انتخاب اين روش و اعتماد به وعده هاي الهي، مبارزه را ادامه داد.

پس از پیروزی انقلاب نیز سیره و سلوک ایشان به عنوان شخص اول نظام اسلامی ایران و رهبری که میلیون ها مسلمان در سراسر جهان وی را الگوی خود قرار داده بودند، تغییر ننموده و با گسترش آن به سیاست بین الملل، اخلاق مداری و مخالفت با ساختار خشونت آمیز نظام بین الملل را در پیش گرفتند. سیاست خارجی حضرت امام خمینی(ره) مبتنی بر مبانی اخلاقی در سیاست بود. این نوع نگاه ایشان به سیاست بین الملل در عرصه های مختلف نمود یافته که مهمترین آنها شکل یابی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر بنیادهایی چون حفظ صلح و امنیت بین­ المللی، عدم تجاوز، حسن همجواری با همسایگان و تقویت همکاری با دولت­ها بر مبنای احترام متقابل قرار است. در دیپلماسی حضرت امام، اخلاق برگرفته از اعتقادات اسلامی را بستر و ریشه رفتارها معرفی نموده که این خود سرآغاز شکل گیری ارتباط جمهوری اسلامی ایران با ملت ها در کنار دولت ها بود.

در صحنه عمل نیز شواهد بسیاری می توان بر تاثیرگذاری ایده نفی خشونت و افراطی گری در سیره امام یافت. تاکید ایشان بر جنگ عادلانه و رعایت حقوق بشر دوستانه علی رغم اعمال روش های غیرانسانی طرف مقابل و پرهیز ایران از عمل متقابل در موضوعاتی چون جنگ شهرها و کاربرد سلاح شیمیایی نمونه هایی از این دست به شمار می آیند.

بازخوانی اندیشه های بنیانگذار جمهوری اسلامی در نفی خشونت و افراطی گری در شرایط امروزین که که سمت و سوی تحولات در جهان اسلام و ترکیب آن با ایده های مروج خشونت و افراطی گری که مبتنی بر قرائت نادرست از دین مبین است، اسلام را به عامل خشونت و افراط در جهان معرفی می نماید، بسیار ضروری است. امام خمینی اعتقاد داشتند که دین الهی مبتنی بر فطرت است که سرشتی خداجو، نیک، صلح جو و عدالت طلب دارد و میانه ای با خشونت ندارد و هرگونه تلاش برای ایجاد پیوند میان دین و خشونت چه در سطح فردی، چه اجتماعی و چه در نظام بین الملل را اقدامی محکوم به شکست می دانستند. پیام اسلام و آرمان امام خمینی دوری از خشونت و تاکید بر صلح و همزیستی به عنوان پایه های استحکام تسامح در جامعه بشری است و گفتگو، منطق و استدلال شیوه مناسب محکم برای درک تفاوت ها و تقریب اندیشه ها است.

دوستان عزیز امروز ما در شرایطی قرار داریم که دغدغه اصلی نظام بین الملل افراط و خشونت نیست بلکه دغدغه بزرگ این است که خشونت ، قتل و افراط از سوی افراد و گروه هایی، امری عادلانه و اخلاقی تلقی می گردد برخی از دولت ها منابع مادی و معنوی خود را در ترویج این ایده و حمایت از این جریان ها به کار می گیرند. این وضعیت اگرچه تهدیدی عظیم را متوجه جامعه جهانی می کند اما می تواند فرصتی باشد تا جامعه جهانی چشم خود را به شرایطی که دیده نشده و محرک افراطی گری موجود است باز کند و برای آن چاره جویی کند.

در خاتمه سخنانم از مشارکت گسترده برادران و خواهران عزیز و مشتاقان امام راحل دراین کنگره ارزشمند و تاثیرگذار تشکر می کنم و امیدوارم جامعه جهانی برای ساخت آینده ای بهتر و امن تر برای فرزندانمان بهره بیشتری از میراث گرانبار امام خمینی (ره) علیه ببرد.

والسلام