چرایی سفر اردوغان به ایران از دید رأی‌الیوم

فارس: رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، امروز (سه شنبه) وارد تهران خواهد شد تا با مقامات بلندپایه کشورمان از جمله مقام معظم رهبری دیدار کند. روزنامه رأی الیوم به قلم «عبدالباری عطوان» به چند و چون و چرایی سفر وی به تهران پرداخت و نوشت که اردوغان میان پیشنهادهای مالی عربستان و تجارت راهبردی با ایران قرار گرفته است.

در روزهایی که عربستان مُصرّ است که کشورهایی مانند پاکستان، مصر و ترکیه را به حمایت از خود در جنگ یمن بکشاند، روزنامه الکترونیکی «رأی الیوم» نوشت، اردوغان در یک سفر تاریخی پس از دو سال وارد تهران خواهد شد، سفری که در میان اختلافات اساسی بین دو کشور و پرونده‌های سنگین منطقه چون عراق، سوریه و اخیرا یمن اتفاق خواهد افتاد.

عطوان نوشت: این سفر همچنین در شرایط ویژه‌ای اتفاق می‌افتد که در ادامه به آن اشاره خواهد شد.

1- اخیرا صحبت‌هایی از تشکیل «ائتلاف سنی» در منطقه مطرح می‌شود؛ اتحادی که می‌خواهد با حضور عربستان، قطر، ترکیه و دیگر کشورهای هم‌پیمان عربستان، با نفوذ ایران شیعی در منطقه مقابله کند.

2- سفر اردوغان همچنین در زمانی رخ می‌دهد که بیانیه (هسته‌ای) لوزان بین ایران و گروه 5+1 خوانده شده و توافق هسته‌ای به نتیجه رسیده است؛ توافقی که تحریم‌های اقتصادی را از دوش ایران برخواهد داشت.

3 - آمریکا و ایران در پرونده عراق با یکدیگر به نوعی همکاری غیر مستقیم کشیده شده‌اند، در تکریت جنگنده‌های آمریکایی با نیروهای ارتش عراق به همراهی نیروهای مردمی که مورد حمایت ایران هستند، همراه شدند. در سوریه نیز «جان کری» (وزیر خارجه آمریکا) از امکان گفت‌و‌گو با بشار اسد صحبت کرده است.

***

رئیس‌جمهور ترکیه، هنگامی که در ماه گذشته، ایران را با شدیدترین لحن به حمایت از تروریسم متهم کرد و از تهران خواست تا گروه‌های مورد حمایت خود را از یمن بیرون بکشد، تمام خطوط قرمز مرتبط با ایران را شکست.

این سخنان بی سابقه، واکنش شدید برخی نمایندگان پارلمان ایران را به همراه داشت و‌ آن‌ها خواستار لغو سفر اردوغان به ایران شدند و وزارت خارجه ایران نیز از کاردار ترکیه در تهران خواستار توضیح در این مورد شد.

سؤالی که مطرح می‌شود این است که چرا سفر اردوغان به ایران لغو نشد؟ چرا با وجود حمله شدید رسانه‌ها و پارلمان ایران به طیب اردوغان، وی باز هم به سفر به ایران اصرار داشت؟

برای جواب دادن به این سؤال، باید تأکید کنیم که اردوغان یک رهبر عربی نیست که بر اساس انفعال عمل کند، وی بین سیاست و اقتصاد تفاوت قائل است و منافع کشور خود را بر همه چیز ترجیه می‌دهد.

رجب طیب اردوغان، در وهله اول به عنوان یک مأمور اقتصادی به ایران سفر کرده است، وی به خوبی می‌داند که ایران پس از رفع تحریم‌ها، به یک کشور بزرگ منطقه‌ای تبدیل خواهد شد، یک بازار بزرگ و صادر کننده بی نهایت نفت و گاز، موضوعی که به شرکت‌های ترکی این فرصت را می‌دهد تا مبادلات گسترده‌ای با طرف ایرانی ایجاد کنند، علاوه بر 30 میلیارد دلار مبادله تجاری که بین دو کشور وجود دارد.

اردوغان، نسبت به این که یک تاجر باشد، هیچ ابایی ندارد، وی خواستار باز شدن بازارهای کشورهای مختلف به روی شرکت‌های ترکیه است. وی در تمام سفرهای خود یک هیأت بزرگ اقتصادی نیز به همراه خود می‌برد.

رئیس‌جمهور ترکیه، به خوبی می‌داند که نزدیکی ایران و آمریکا بر روی ترکیه نیز تأثیر بالایی خواهد گذاشت، وی همچنین به خوبی می‌داند که نمی‌تواند بر روی آمریکا به عنوان یک هم پیمان دائمی حساب باز کند، در این شرایط، همان سیاست انگلیسی را در پیش می‌گیرد که می‌گوید: هنگامی که نتوانستی شکستشان بدهی، به آن‌ها بپیوند.

این‌ها باعث شده تا اردوغان به ایران سفر کند، چرا نکند؟ مگر آمریکایی‌ها پس از 36 سال تهدید و تحریم به سوی ایران متمایل نشده‌اند؟

دلایل سیاسی

عطوان نوشت: در کنار موضوعات اقتصادی، مسائل سیاسی نیز وجود دارد که پیچیده‌تر و بسیار حساس‌تر است. مسائل عراق و سوریه و اخیرا نیز پرونده یمن، اوضاع را بسیار پیچیده کرده است.

اردوغان چندین گزینه دارد:

گزینه اول اینکه درخواست عربستان برای پیوستن به «ائتلاف سنی» را بپذیرد و با ایران شیعی مقابله کند، مخصوصا پس از اینکه عربستان جایگاه مصر را رد این ائتلاف کاهش داده است و ترکیه می‌تواند بازگیر کلیدی این ائتلاف باشد.

اما این گزینه خطرات بالایی دارد، گزینه‌ای که به جنگ غیر مستقیم با ایران کشیده می‌شود و همچنین با توجه به چند تکه بودن اوضاع داخلی ترکیه، خطرات سیاسی و امنیتی متوجه آنکارا خواهد شد.

گزینه دوم همان راهی است که پاکستان رفت و از شرکت در ائتلاف سنی کنار کشید.

گزینه سوم نیز همان واسطه‌گری و ایفا کردن نقش «کبوتر صلح» است.

سفر غیر منتظره روز دوشنبه (دیروز) «محمد بن نایف» جانشین ولی‌عهد عربستان به ترکیه که 24 ساعت قبل از سفر اردوغان به ایران اتفاق افتاد، باید بسیار مهم باشد.

از محتوای مأموریت محمد بن نایف خبری در دست نیست، اما آن‌چه می‌دانیم این است که عربستان صرفا با حملات هوایی نمی‌تواند در یمن پیروز شود، در روی زمین نیز انصارالله و هم پیمانان آن توانسته‌اند پیروزی‌های زیادی را به دست آورند.

عربستان می‌خواهد ترکیه را به این ائتلاف بکشاند تا وزنه خود را افزایش دهد و در صورت عدم پذیرش ترکیه، حداقل آنکارا نقش میانجی‌گری را بپذیرد؛ سعودی‌ها برای این منظور پیشنهادات و بسته‌های مالی وسوسه انگیزی را به اردوغان پیشنهاد داده‌اند.

تمام این‌ها در محتوای هدف اردوغان از سفر خود به تهران نقش دارد و رئیس‌جمهور ترکیه برای مسائل سرنوشت‌سازی به تهران سفر خواهد کرد.