رایزنی ظریف و کری در مونیخ

محمدجواد ظریف وزیر خارجه کشورمان روز جمعه با همراهی معاونان خود برای شرکت در کنفرانس امنیتی مونیخ و دیدار با همتایان آمریکایی و اروپایی خود در گروه 1+5 درباره مذاکرات هسته‌ای وارد مونیخ شد. قرار بود مذاکرات وزیر خارجه کشورمان با همتای آمریکایی خود روز شنبه و با حضور تیم‌های مذاکره‌کننده برگزار شود، اما این برنامه با اعلام سخنگوی وزارت خارجه آمریکا مبنی بر این‌که دیدار ظریف و کری عصر ر روز جمعه خواهد بود تغییر کرد. این مذاکرات در هتل "بایریشر هوف" همزمان با آغاز به کار کنفرانس امنیتی مونیخ تحت تدابیر شدید امنیتی برگزار شد. ظریف هم‌چنین عصر روز جمعه نیز با فرانک اشتاین مایر، وزیر خارجه آلمان دیدار می‌کند. علاوه بر این وزیر خارجه کشورمان قرار است با همتایان فرانسوی و انگلیسی خود که احتمالا زمان این دیدارها روز شنبه خواهد بود، دیدار کند. از سویی منابع خبری از سفر سرگی لاوروف به آلمان و دیدارش با جان کری وزیر خارجه آمریکا در روز شنبه خبر داده‌اند. در همین حال با توجه به حضور لاوروف در مونیخ احتمال دیدار وی با ظریف نیز وجود دارد. در حالی که پیش از این اعلام شده بود معاونان وزیران خارجه ایران و 1+5 یک روز قبل از آغاز کنفرانس امنیتی مونیخ با یکدیگر دیدار می‌کنند تا شرایط برگزاری نشست وزیران خارجه ایران و 1+5 در مونیخ را در کنار بحث‌های کارشناسی بررسی کنند، اما نشست معاونان برگزار نشد. با این حال هنوز نمی‌توان به طور قطع گفت که نشست مشترک وزیران خارجه ایران و 1+5 برگزار نخواهد شد. هم‌چنین احتمال مذاکرات هیات‌های مذاکره‌کننده ایران و آمریکا به سرپرستی معاونان وزیران خارجه در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ وجود دارد. مذاکرات هسته‌ای مونیخ در ادامه مذاکرات وزیران و معاونان وزیران خارجه ایران و آمریکا و 1+5 در زوریخ و استانبول برگزار می‌شود. رئیس هیات مذاکره کننده کشورمان روز جمعه به ایسنا گفت که " چون همه (وزیران خارجه1+5) در مونیخ نیستند نمی‌توان توافق سیاسی انجام داد بنابراین در مونیخ تنها مذاکرات را به جلو پیش می‌بریم." رایزنی‌های دو جانبه وزیر خارجه ایران با همتایان آمریکایی و اروپایی خود درباره مذاکرات هسته‌ای در هفته‌های اخیر به طور فشرده به ویژه میان ایران و آمریکا در جریان است و انتظار بود بعد از نشست‌های زوریخ و استانبول، در مونیخ شاهد اعلام توافق کلی باشیم. توافقی که راه را برای رسیدن به توافق جامع هموار می‌سازد با این حال به نظر نمی‌آید در مونیخ شاهد این رویداد سیاسی بین‌المللی باشیم. هر چند یکی از دلایل به تفاهم نرسیدن بر سر توافق کلی حضور نداشتن وزیران خارجه چین و روسیه در مونیخ مطرح شده است اما کارشناسان معتقدند اگر همه وزیران خارجه هم در مونیخ حاضر بودند مشکل عمده برای به تفاهم رسیدن محتوایی و سیاسی است. طرف‌های مذاکره‌کننده در مساله هسته‌ای از ابتدا سعی کردند مذاکرات را از مسایل ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی جدا کنند اما بر کسی پوشیده نیست که به ویژه مسایل منطقه‌ای چه در خاورمیانه و چه در اروپا یا مسایل ملی مذاکرات را متاثر ساخته است. اکنون نیز مساله اوکراین و تنش میان آمریکا و روسیه که از موضوعات مهم کنفرانس امنیتی مونیخ نیز است، مذاکرات هسته‌ای را تحت‌الشعاع قرار داده است. مذاکرات مونیخ از این رو مهم است که یک ماه و نیم تا پایان زمان تعیین شده (سوم فروردین 1394) برای رسیدن به توافق کلی باقی نمانده است اما هنوز اراده‌ها برای تحقق این گام مهم شکل نگرفته است. مذاکرات هسته‌ای ایران و 1+5 از (24 نوامبر 2014 تا 30 ژوئن 2015) برای هفت ماه دیگر تمدید شد و قرار شد تا هیات‌های مذاکره‌کننده کار را به طور جدی برای رسیدن به توافق کلی در گام اول (چهارماه) و در نهایت رسیدن به توافق جامع (هفت ماه) ادامه دهند. آنچه بیش از هر چیز مذاکرات هسته‌ای را در یک سال اخیر برای رسیدن به توافق جامع و حتی توافق کلی با مشکل مواجه کرده است نبود اراده لازم سیاسی برای تصمیم‌گیری بر روی مسایل و چارچوب‌های به دست در مذاکرات است. در این میان بیش‌ترین سهم را آمریکا و پایبند نبودن آن به توافق ژنو درباره لغو کامل تحریم‌ها علیه ایران است. بر اساس برنامه اقدام مشترک تحریم‌های ملی، یک‌جانبه، همه‌جانبه و بین‌المللی علیه ایران باید در مقابل اقدامات ایران به طور کامل لغو شود اما آمریکایی‌ها بر سر این مساله سنگ‌اندازی کردند و سعی کرده‌اند با جدا کردن تحریم‌ها از یک دیگر و تعیین درجه و سطح برای آنها از این تعهد خود شانه خالی کنند. با انتخابات کنگره و به دست گرفتن آن توسط جمهوری‌خواهان که مخالف هرگونه توافق با ایران و حل و فصل مساله هسته‌ای هستند کار چه برای مذاکره‌کنندگان و کارشناسان و چه برای دولت آمریکا سخت‌تر شد. با این حال اقدام کنگره آمریکا در تعیین ضرب‌الاجل 24 مارس (3 فروردین 1394) در عمل دست مذاکره‌کنندگان را بسته است. جمهوری‌خواهان تازه به دوران رسیده در آمریکا اعلام کرده‌اند که به مذاکرات تا تاریخ مذکور فرصت می‌دهند و بعد از آن برای تصویب تحریم‌های جدید علیه ایران در کنگره اقدام خواهند کرد. هر چند اوباما هرگونه تحریم جدید علیه ایران را تهدید به وتو کرده است و حتی اروپایی‌ها در این چارچوب به کمک دولت آمریکا آمد با این حال هر نوع اقدام کنگره علیه ایران بعد از سوم فروردین سال آینده در عمل مذاکرات و دیپلماسی را از ریل خارج خواهد کرد. اقدام احتمالی کنگره علیه ایران به طور طبیعی واکنش مجلس شورای اسلامی را نیز در پی خواهد داشت. در صورت اعمال هرگونه تحریم تازه توسط کنگره آمریکا بر ضد ایران مجلس شورای اسلامی طرحی را در مجلس به تصویب خواهد رساند که اجازه غنی‌سازی در بالاترین میزان صلح‌آمیز بودن را صادر می‌کند. هم‌چنین حمید بعیدی‌نژاد، مدیرکل سیاسی و امنیت بین‌المللی وزارت امور خارجه ایران که چهارشنبه 15 بهمن به روسیه سفر کرده بود در جمع خبرنگاران هشدار داده است که اگر تحریم‌های بیشتری علیه ایران تصویب شود، این کشور سانتریفوژهای بیشتری را فعال خواهد کرد. بعیدی‌نژاد گفته است وضع تحریم‌های بیشتر، برنامه هسته‌ای ایران را متوقف نخواهد کرد. این مقام وزارت امور خارجه ایران تاکید کرده است که اگر مذاکرات هسته‌ای با شکست رو‌به‌رو شود و قدرت‌های جهانی در آینده بخواهند دوباره گفت‌و‌گوها را از سر بگیرند، باید مطابق شرایط همان زمان یعنی با ایران دارای ظرفیت و فن‌آوری هسته‌ای بالاتر گفت‌وگو کنند. بنا بر این گزارش، وزیر خارجه کشورمان قرار است روز شنبه در کنفرانس امنیتی مونیخ سخنرانی کند. به گفته ظریف او قرار است در یک نشست عمومی با حضور لوران فابیوس و مولود چاووش اوغلو وزیران خارجه فرانسه و ترکیه سخنرانی کند. هم‌چنین با مقامات مختلف کشورهای دیگر درباره موضوعات غیرهسته‌ای نیز دیدار هایی خواهد داشت. پنجاه و یکمین کنفرانس امنیتی 17 و 18 بهمن با حضور بیش از 400 شرکت کننده از کشورهای مختلف دنیا به مونیخ می‌آیند تا به مسائل سیاسی و امنیتی جاری و آینده بپردازند. فروپاشی نظم جهانی در نتیجه بروز بحران در اوکراین، تبعات این بحران برای امنیت اروپا و بررسی اوضاع پرتنش و نا آرام در خاورمیانه از مهم ترین موضوعات مطرح در این کنفرانس خواهد بود. ایران هر ساله در سطوح مختلف از جمله دبیران شورای عالی امنیت ملی و وزیران خارجه در این کنفرانس شرکت و سخنرانی کرده‌ است.