صف‌بندی اعراب مقابل توافق هسته‌ای ایران

اگر این روزها که به توافق احتمالی میان ایران و گروه موسوم به «1+5 » نزدیک می‌شویم، به مواضع دیگر کشورها بخصوص در منطقه نگاهی بیندازیم، خواهیم دید که جبهه عرب مرتجع، بیش از دیگر کشورها سراسیمه شده‌اند و به قول خودشان مشغول «ترتیب البیت الداخلی» (مرتب کردن اوضاع داخلی) هستند .

سقوط جماعت اخوان‌المسلمین از قدرت در مصر در تابستان سال گذشته و سقوط نکردن نظام سوریه به رهبری «بشار اسد» پس از تلاش سیاسی-مالی-نظامی بی‌وقفه دولت‌های عربی، دو عامل مهم اختلاف داخلی میان دولت‌های عربی شده است .

حمایت قطر و ترکیه از جماعت اخوان‌المسلمین، تا جایی عربستان سعودی را برآشفت که اسفند سال گذشته (1392)، ریاض به همراه بحرین و امارات، سفرای خود را از قطر بیرون کشیدند و گفتند تا شروط ریاض عملی نشود، این سفرا بازنخواهند گشت .

درگیری‌های خونین تروریست‌ها در سوریه بخصوص میان «داعش» با «جبهة النصره» و «جیش الاسلام» که هر یک به نوبه خود نیابت عربستان، ترکیه و قطر را می‌کنند، وجه دیگر اختلافات شدید اعراب خلیج فارس در منطقه است .

همه این اختلافات در دو هفته اخیر، شاهد تلاش‌هایی بی‌وقفه است تا جای خود را به توافق بدهد، ولو توافق ظاهری و موقت. از همین روست که قبل از نشست سران شورای همکاری خلیج فارس در دسامبر آینده، عربستان نشست فوق‌العاده ریاض را ترتیب می‌دهد ( جزئیات بیشتر ) و سران قطر، کویت، بحرین و امارات بر سر او بوسه می‌زنند ( جزئیات بیشتر ) و اعلام می‌کنند که سفرای عربستان، بحرین و امارات بزودی به قطر بازمی‌گردند و یک‌شبه اختلافات به «اتحاد برادرانه» تبدیل می‌شود .

دنبال‌کنندگان اخبار سوریه، می‌دانند که در دو هفته اخیر اخبار و شایعات زیادی درباره آتش‌بس میان داعش، النصره و جیش الاسلام منتشر شده است. هر یک از این گروه‌ها اعلام کرده‌اند که حاضر نیستند توافق آتش‌بس را امضا کنند اما میانجیگران خبر دادند که در تلاشند هر یک از طرف‌های درگیر را به حداقل توافق راضی کنند؛ یعنی توقف درگیری هر گروه مسلح با گروه مسلح دیگر و مشغول شدن به مبارزه با ارتش سوریه در هر منطقه‌ای از سوریه که هستند .

اما اینها چه ارتباطی با توافق احتمالی هسته‌ای ایران دارد؟

هدف از پایان دادن به اختلافات درونی در میان اعراب، ناشی از احساس خطری است که می‌کنند. اعراب خطری خودساخته دارند به نام «ایران» که «هسته‌ای شدن» را باید بدان افزود .

« فارین افـرز » نشریه آمریکایی در تحلیلی از واکنش عربستان به توافق احتمالی هسته‌ای ایران و غرب نوشت که به نظر می‌رسد پیشرفت بزرگی که در مذاکرات ایران و آمریکا درباره برنامه‌ هسته‌ای به وجود آمده، نگرانی مقامات عربستان را برانگیخته و بلندپروازی‌های اتمی این کشور را زنده کرده است آنهم در زمانی که «کشور فارس» در حال دستیابی به اعتراف بین‌المللی به قدرت‌ هسته‌ای‌اش است .

« ترکی الفیصل » رئیس سابق دستگاه اطلاعاتی عربستان با ابراز این نگرانی، پس از نشست اخیر در ریاض می‌گوید: بزرگترین خطری که دولت‌های شورای همکاری را تهدید می‌کند شکاف میان روابط آنها به دلیل ظهور برخی گروه‌هاست... ایران اولین تهدید کننده امنیت منطقه‌ای خلیج (فارس) و دولت‌های عرب است زیرا تهران به دنبال « سلطه سیاسی» و دخالت در امور دیگران است به علاوه اینکه ابهاماتی در پرونده هسته‌اش وجود دارد و از نظام عراق و گروه‌های یمنی پشتیبانی می‌کند .

همچنین منابع دیپلمات عرب پس از برگزاری نشست ریاض، در گفت‌وگو با وبگاه « الخلیج الجدید » ، یکی از اهداف برگزاری این نشست را وحدت در مقابله با خطرهای منطقه دانستند و برنامه هسته‌ای ایران را از جمله این خطرات برشمردند .

« خالد آل خلیفة » وزیر امور خارجه بحرین، پس از برگزاری نشست ریاض گفت: به غیر از داعش مسئله دیگری در خلیج (فارس) وجود دارد که باعث نگرانی دولت‌های شورای همکاری شده است و آن مسئله موضوع هسته‌ای ایران است. سیاست‌های ایران در منطقه به نفع منطقه نیست و در روابط اعضای شورای همکاری با دیگر کشورهای منطقه تاثیر می‌ ‎ گذارد و شورای همکاری به دنبال این است که ایران سیاستش را تغییر بدهد .

همچنین « غانم البو عنین » وزیر مشاور بحرینی در امور خارجی در گفت‌وگو با شبکه خبری «اسکای نیوز » گفت که اعراب باید برای تعامل با ایران، موضعی واحد اتخاذ کنند .

وبگاه خبری « عاجل » عربستان در گزارشی نوشت: کارشناسان غربی و عربی می‌گویند که تلاش عربستان ( در نشست ریاض) که به بار نشست، و سفرای عربی باید بر اساس آن به قطر بازگردند، توازن قوای منطقه‌ای را که در سایه توافق هسته‌ای می‌توانست به نفع ایران باشد، تغییر داد .

« سامی الفرج» مشاور امنیتی شورای همکاری خلیج فارس، درباره نگرانی اعراب از توافق احتمالی ایران و غرب و در خصوص نشست ریاض به رهبری ملک عبدالله گفت: حتی اگر توافق هسته‌ای (ایران و غرب) موقت باشد، این، به ایران انگیزه می‌دهد... شورای همکاری در سایه این توافق با ایران، نیازمند این اتحاد بود. زمان فعلی، خیلی مهم است .

عبدالخالق عبدالله استاد علوم سیاسی در امارات، نیز درباره مخفی کردن اختلافات درونی اعراب در سایه توافق احتمالی هسته‌ای ایران می‌گوید: هرچند رسما پایان اختلافات میان عربستان و قطر اعلام شد، اما حقیقت ممکن است چیزی دیگر باشد. در زمان حاضر ضروری است که به قطر فرصت داده شود تا تعهد خود را نشان بدهد .

با شکل گرفتن اتحاد ظاهری اعراب خلیج فارس، با هدایت عربستان، شبکه العربیه روز چهارشنبه اعلام کرد که ملک عبدالله از مصر نیز خواسته است تا به این اتحاد بپوندند .

به نظر می‌رسد شاه عربستان با ایجاد اتحاد موقت میان دولت‌های عربی منطقه خلیج فارس، اکنون نیاز دارد که با کشاندن مصر به این اتحاد، موضع خود را بیش از پیش تقویت کند .

این صف‌بندی و آرایش سیاسی که دولت‌های عربی در مقابل توافق احتمالی هسته‌ای ایران اتخاذ کرده‌اند، نشان از نگرانی و هراسی دارد، که شاه 90 ساله عربستان را به تکاپو واداشته است؛ غافل از اینکه این هراس، هراسی خودساخته است چه‌آنکه یوسف بن علوی وزیر امور خارجه عمان در آستانه مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا در مسقط پایتخت عمان ىر گفت‌وگو با « الشرق الاوسط » گفت که «به نفع هیچ‌کس نیست که اعراب منطقه خلیج فارس با کشوری مانند ایران دشمنی کنند.. دشمنی با ایران خسارت‌های هنگفتی در چنین زمانی (برای ما اعراب) دارد ».