از سیاست پرواز ممنوع تا خرید روزانه صدهزار بشکه نفت ارزان از داعش/ چرا ترکیه از داعش حمایت می‌کند؟

احمد کاظمی- کارشناس ارشد مسایل ترکیه : سیزده سال پیش (در سال 2001) زمانی که پس از انحلال حزب اسلامگرای فضیلت، رجب طیب اردوغان از شاخه سنتی حزب فضیلت جدا و حزب عدالت و توسعه را تشکیل داد ، نجم الدین اربکان رهبر معنوی مسلمانان ترکیه ، از اردوغان بعنوان فرعون نام برد ، این قضاوت آن زمان شگفتی زیادی در محافل سیاسی ترکیه و منطقه ایجاد کر د، اما امروزه نظارت ترکیه بر کشتار مردم بیگناه عین العرب یا کوبانی در مرز سوریه با ترکیه توسط تروریستهای تکفیری داعش، باعث شده است تظاهرکنندگان خشمگین در بیش از چهل شهر ترکیه، از الفاظ مشابهی علیه رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه استفاده کنند، ترکیه چند ماه پیش نیز با نظاره بر محاصره و کشتار ترکمن های عراق توسط داعشی ها در حومه آمرلی نشان داد که در حمایت از گروه تروریستی داعش حاضر است نه تنها روی آرمان های اسلامی و انسانی، بلکه روی آرمانهای ملی گرایانه و پان ترکیستی که همواره شعار جمهوری ترکیه بوده است، پا بگذارد.

همانطوریکه علیرغم هیاهوی "وان مینوت"(یک دقیقه) رجب طیب اردوغان در ژانویه 2009 در حاشیه اجلاس داووس سوئیس درمقابل شیمون پرزرئیس رژیم صهیوینستی و نمایش باصطلاح حمایت ترکیه از فلسطین ، واقعیات بعدی گسترش همه جانبه مناسبات و مبادلات ترکیه با رژیم صهیونیستی نشان داد که اردوغان با این نمایش تنها دنبال جلب اعتماد جهان اسلام و مقاومت فلسطین و سوء استفاده از آن در راستای اهداف خود بوده است .

امروز در حالیکه مردم شهر عین العرب یا کوبانی بخش قابل توجهی از شهر را از دست داده و داعشی ها با شعار اینکه کردها مسلمان نیستند به ذبح زن، کودک و پیر و جوان در این شهر مشغولند ، ارتش ترکیه با آرایش گسترده نیروی زمینی و زرهی در مرز ، مانع از سرازیر شدن هزاران داوطلب کرد و ارسال سلاح به شهر کوبانی برای مقابله با داعش شده است، به این بهانه که در این شهر پ ک ک مستقر بوده است. گفته می شود ترکیه به انجام عملیات نیروی هوایی سوریه در کوبانی نیز هشدار داده است .

بدین ترتیب تروریست های داعش ، با پشتیبانی ترکیه ، در حال رقم زدن یکی از بزرگترین جنایات بشری در کوبانی هستند. در چنین شرایطی این سوال مهم مطرح است که چه عواملی باعث شده است که مکتب آموزان مدارس دینی امام خطیب ترکیه ، به سادگی ملاحظات اسلامی و انسانی را کنار گذاشته و به حمایت از تروریست های تکفیری داعش می پردازند؟

در پاسخ به این سوال می توان به مجموعه ای از دلایل اشاره کرد که در وهله اول با سیاست آنکار علیه دولت قانونی بشار اسد و در وهله دوم با سیاست های این کشور علیه کردها مرتبط است . از زمان آغاز بحران سوریه ، با حمایت ترکیه ، تروریست های تکفیری از اقصی نقاط جهان در ترکیه جمع و پس از آموزش ، با نظارت نیروهای نظامی و امنیتی ترک عازم سوریه می شوند، در واقع ترکیه با تبدیل شدن به معبر اصلی ترانزیت تروریست به سوریه ، همه پل هایی که می توانست مناسبات با دولت دمشق را احیاء کند ، ویران ساخته ، و تنها روی گزینه رفتن بشار اسد سرمایه گذاری کرده است،اما ناکامی و استیصال جبهه غربی - عربی در ساقط کردن بشار اسد بزرگترین کابوس ترکیه در رسیدن به رویای تغییر مرزهای سیاسی - جغرافیایی و شکل گیری نئوعثمانیسم است.

در چنین شرایطی ترکیه با چراغ سبز برخی از کشورهای غربی و عربی و پس از اخذ مجوز پارلمان جهت عملیات زمینی در سوریه و عراق، برای حمایت از انسانهای بیگناه در کوبانی یا عین العرب و دیگر شهرهای سوریه ، شروطی نظیر ایجاد منطقه حایل و پرواز ممنوع و حملات همزمان به مواضع داعش و ارتش سوریه را مطرح ساخته است. واقعیت این است که ادامه پیروزیهای ارتش سوریه و میزبانی از تروریستهای داعش توسط ترکیه برای آموزش آنها ، مشکلات متعددی برای آنکار ایجاد کرده و چان کایا (کاخ ریاست جمهوری ترکیه ) بیم آن دارد که با رسانه ای شدن بیشتر حمایتهای آنکارا از داعش، موج گسترده ای از اعتراضات گریبانگیر احمد داود اوغلو نخست وزیر و اردوغان رئیس جمهور شود.

از اینرو ترکیه تلاش می کند با ایجاد منطقه حایل پایگاههای آموزش تروریست ها را به داخل خاک سوریه منتقل و با ایجاد منطقه پرواز ممنوع ، مانع از اقدام نیروی هوایی ارتش سوریه علیه تروریست ها در آن مناطق شود، و باصطلاح بخشی از هزینه های حمایت از داعش را به داخل سوریه منتقل و در عین حال این شرایط را فراهم سازد که با جلب حمایت امریکا و فرانسه ، این مناطق حایل در سوریه که عمدتا کردنشین هستند ، در دراز مدت به ترکیه واگذار شود.

همانطوریکه فرانسه که در سال 1939 بر سوریه قیمومت داشت ، بندر عرب نشین اسکندرون سوریه را به ترکیه داد. بدیهی است که کشورهای منطقه و جهان از جمله سوریه، ایران، عراق و لبنان و حتی روسیه ، اجازه چنین اقدامی به ترکیه را نخواهد داد. از سوی دیگر ترکیه که در حال حاضر با خرید روزانه صد هزار بشکه نفت از داعش به قیمت بسیار ارزان (بشکه ای 25 دلار) ، بیشترین نفع اقتصادی را از اقدامات داعش می برد، تلاش دارد از تکفیریهای داعش برای حذف فیزیکی پ ک ک و نیز خواباندن اعتراضات کردها و تغییر جغرافیای کردستان سوریه و عراق استفاده کند، سه دهه پیش سازمان امنیت ترکیه (میت) با تشکیل گروه زیرزمینی و سنی مذهبی افراطی بنام حزب الله کوشید از آنها برای مقابله با پ ک ک استفاده کند اما این گروه در عمل ناکام ماند، اکنون ترکیه تلاش دارد داعش چنین ماموریتی را در شمال عراق وشمال سوریه بعهده بگیرد.

از همین منظر، پاسخ رد ترکیه به درخواست کمک مسعود بارزانی که اربیل مرکز حکومت محلی اش (اقلیم کردستان عراق) با پیشروی داعش، درآستانه سقوط قرار گرفته بود ، نشان داد که این تصور برخی از جریان های کردی که می توانند با دادن امتیازاتی ، روی حمایت های راهبردی آنکارا حساب بکنند، اشتباه است. از اینرو جای تعجب نیست که عبدالله اوجالان رهبر پ ک ک که از سال 1999 در ایمرالی ترکیه زندانی است، تهدید کرده است ، سقوط شهر کوبانی بمعنای پایان آتش بس با ترکیه خواهد بود، آتش بسی که به جنگ سی ساله کردها با ترکیه پایان داده بود.

علیرغم اینکه از سال 2004 و پس از نطق تاریخی اردوغان در دیاربکر بزرگترین استان کردنشین ترکیه و پذیرش مساله کردی ، انتظار می رفت که مساله کردها در ترکیه حل شود ، اما بر اثر سیاستهای اشتباه آنکارا، عملا وضعیت فوق العاده سالهای مخوف دهه نود به مناطق کردنشین ترکیه بازگشته است، با این تفاوت که این بار اعتراضها تنها محدود به کردها نیست بلکه همراهی ترکیه با داعش، خشم دیگر اقشار مردم ترکیه از جمله علویها که حدود بیست میلیون از جمعیت 75 میلیونی ترکیه را تشکیل میدهند ، موجب شده است .

از اینرو حمایت از داعش خطای راهبردی است که ادامه آن عمق استراتژیک ثبات در ترکیه را با مشکل مواجه خواهد ساخت و سبب خواهد شد اهدافی که داوداوغلو معمار جدید سیاست خارجی این کشور در کتاب خود با نام "عمق استراتژیک "برای ترکیه نوین ترسیم کرده ، محقق نشوند. چرا که در این کتاب داوداوغلو درحالی از تنش صفر با همسایگان سخن گفته که رویکرد اعمالی آنکار در جهت تشدید تنش در مناسبات منطقه ای می باشد .