نواقص بیانیه آمریکا درمورد تعهدات ایران

در 22 جولای [31 تیر ماه]، وزارت امور خارجه آمریکا توصیفی از آنچه ایران از زمان انعقاد توافق موقت با عنوان برنامه اقدام مشترک در رابطه با برنامه هسته‌ای خود انجام داده است، منتشر کرد. هرچند این متن، خوش‌بینی را با احتیاط ترکیب می‌کند، اما هدف مشخص آن، به درازا کشاندن این پرونده برای تمدید چهارماهه مذاکرات است که اوایل هفته جاری مورد توافق طرفین قرار گرفت.

اظهاراتی پیرامون فعالیت‌های ایران براساس برنامه اقدام مشترک

ــ ایران تولید اورانیوم 20 درصد غنی‌شده را متوقف کرده و آبشار سانتریفیوژ‌ها را که برای تولید آن به کار می‌روند، از کار انداخته است.

درست است، اما این ادعا تنها در مورد سانتریفیوژ‌های اعلان شده صدق می‌کند. این نگرانی وجود دارد که ممکن است ایران مکان‌های مخفی دیگری را برای نگهداری سانتریفیوژ تدارک دیده باشد.

ــ ایران رقیق‌سازی نیمی از ذخایر اورانیوم تقریباً 20 درصد غنی‌شده خود را تکمیل کرده که در قالب هگزافلوراید بوده است و تبدیل باقی آن به‌شکل اکسید برای غنی‌سازی بیشتر مناسب نیست.

درست است، اما اکسید را می‌توان طی یک فرایند ساده باز هم به هگزافلوراید تبدیل کرد.

ــ ایران غنی‌سازی ذخایر اورانیوم خود را به 5 درصد محدود می‌کند.

صحیح است، اما هنوز تبدیل هگزافلوراید اضافی به‌شکل اکسید، کامل نشده است.

ــ ایران تولید سانتریفیوژ خود را برای جایگزینی با دستگاه‌های آسیب دیده محدود کرده است، بنابراین، قادر نیست از دوره شش‌ماهه برنامه اقدام مشترک برای ذخیره سانتریفیوژ استفاده کند.

این ادعای ایران است، اما هنوز مورد تحقیق و بررسی قرار نگرفته است. علاوه بر این، برنامه اقدام مشترک شامل هیچ محدودیتی بر تولید اجزا و قطعات مورد نیاز برای سانتریفیوژ‌ها نمی‌شود.

ــ ایران تأسیسات غنی‌سازی دیگری احداث نمی‌کند.

این نیز مورد بررسی قرار نگرفته است.

ــ ایران از تاکتیک‌های تحقیق و توسعه در زمینه غنی‌سازی که در آغاز دوره برنامه اقدام مشترک به کار گرفته می‌شدند، فراتر نمی‌رود.

این ادعا مورد تحقیق قرار نگرفته است. آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای به تحقیق و توسعه سانتریفیوژ ایران دسترسی نداشته است که این برنامه به مواد هسته‌ای نیاز ندارد یا آنها را به کار نمی‌برد.

ــ ایران سوخت یا آب سنگین به راکتور تحقیقاتی اراک منتقل نمی‌کند.

صحت دارد، اما تولید آب سنگین احتمالاً در کارخانه‌ای نزدیک محل این راکتور ادامه یابد.

ــ ایران خط تبدیل مجدد احداث نمی‌کند، که برای برگرداندن ذخایر اکسید اورانیوم 20 درصد به‌شکلی مناسب برای غنی‌سازی بیشتر ضروری است.

درست است، اما تنها در مورد مکان‌هایی صدق می‌کند که آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای امکان دسترسی به آنها را داشته است.

ــ براساس برنامه اقدام مشترک، تأسیسات غنی‌سازی ایران در نطنز و فردو در حال حاضر در معرض بازدید روزانه بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای قرار دارند.

صحیح، اما دسترسی روزانه تنها به تأسیساتی محدود می‌شود که مجهز به دوربین هستند و نه تمام تأسیسات هسته‌ای احتمالی ایران.

ــ ایران همچنین دسترسی نظارت شده به کارگاه‌های مونتاژ سانتریفیوژ، تجهیزات و کارگاه‌های تولید گردانه‌های سانتریفیوژ و معادن و کارخانجات اورانیوم را فراهم کرده است.

درست است، اما «دسترسی نظارت شده» به تمامی تأسیسات فراهم نشده است. علاوه بر این، آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای اعلان نکرده است که چه اطلاعاتی دریافت کرده یا تا چه حد از این اطلاعات احساس رضایت می‌کند.

آنچه مورد اشاره قرار نگرفته است

متن منتشر شده از سوی وزارت امور خارجه اشاره‌ای به «ابعاد احتمالی نظامی» نکرده است؛ عبارتی که آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای برای پوشش دادن تمام فعالیت‌های ایران که ظاهراً به توسعه تسلیحات هسته‌ای مربوط می‌شود، به کار گرفته است. به فعالیت روی موشک‌ها نیز اشاره‌ای نشده است، هرچند توسعه احتمالی کلاهک توسط ایران یکی از نگرانی‌های دیرینه آژانس در رابطه با ابعاد احتمالی نظامی است.

پیشرفت تعهدات ایران

ایران به تبدیل تمام اکسید اورانیوم 20 درصد خود به سوخت مورد نیاز برای راکتور تحقیقاتی تهران متعهد بوده است. 25 کیلوگرم از این مواد تا پایان مهلت چهارماهه مذاکرات به سوخت تبدیل خواهد شد. 25 کیلوگرم تنها بخشی از این مواد اکسید شده است. ایران همچنین تعهد داده است که تمام اورانیوم بسیار کمتر غنی‌شده خود را ــ که تا 2 درصد غنی‌شده و برآورد می‌شود دست‌کم 3 تن باشد ــ به اورانیوم طبیعی تبدیل کند و با این کار، کاربرد آن را در سناریوی گریز سریع هسته‌ای کاهش دهد.

این ادعای جالبی است، چرا که این مواد مخصوصاً در گزارش‌های آژانس مورد اشاره قرار نگرفته‌اند.

نتیجه‌گیری

هرچند متن منتشر شده از سوی وزارت امور خارجه با این عنوان مطرح شد که «برنامه اقدام مشترک به‌طور موفقیت آمیزی پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران را متوقف کرده است»، اما پاراگراف پایانی آن- اگر خوانندگان آن تا این دقت کنند، محتاطانه‌تر است. این متن با این جمله آغاز می‌شود: «هدف ما مشخص است؛ مذاکره بر سر توافقی جامع که ایران را از دستیابی به سلاح هسته‌ای منع می‌کند»، اما با این جمله به پایان می‌رسد: «در طول چهار ماه آینده، ما مشخص خواهیم کرد که راه‌حلی وجود دارد که به ما اطمینان کافی را می‌دهد که برنامه هسته‌ای ایران منحصراً صلح آمیز است». آنچه از این اظهارات برمی‌آید این است که نیمی از لیوان پر است، اما کلمات واقعی نشان می‌دهند که شاید نیم دیگر آن خالی باشد.