قطعنامه جدید شورای امنیت علیه ایران و تاثیر آن بر وین ۶

دکتر نادر ساعد، مدیر گروه حقوق و سازمان های بین المللی پژوهشکده مطالعات روابط بین الملل یادداشتی به رشته تحریر در آورده است که در ادامه می‌آید:

غربیها با فراهم کردن زمینه های تصویب قطعنامه جدید در شورای امنیت، به نتایج کنفرانس قبلی وین که گفته می شد «سازنده» بوده است، واکنش نشان دادند. در این قطعنامه که به شماره 2159 در تاریخ 9 ژوئن و بر اساس فصل هفتم منشور به اتفاق آراء به تصویب رسیده است، اصل گفتمان غربی «پایدارسازی نگاه امنیتی به مساله هسته ای ایران» از یک سو و «استمرار وضعیت ایران تحت فصل هفتم منشور» تنفیذ شده است.

این قطعنامه، تنها به تمدید یکساله یکی از سازوکارهای نظارت بر تحریم ایران (هیات کارشناسان تحریم یا Panel of expert) بسنده نکرده است. البته کار این کمیته تخصصی از کارشناسان موشکی و هسته ای است که تمامی وقت خود را صرف پایش فعالیت های نظامی ایران و ردیابی واردات و صادرات در این زمینه می کنند و تا کنون حداقل، 5 گزارش را دائر بر متهم کردن ایران به فعالیت های نظامی ناقض قطعنامه ها از یک سو و تلاش برای تبدیل این تخلفات به تقویت تروریسم بین المللی در جهان از سوی دیگر در شورای امنیت ثبت کرده اند.

علاوه بر این، یکی از کمترین خروجی های این قطعنامه این است که در سال 2014 و در شرایطی که پنج ماه از اجرای توافق ژنو نیز گذشته است، بازهم قطعنامه ای بر اساس فصل هفتم علیه ما صادر شده است. به واقع، هنوز زنجیر قطعنامه های فصل هفتمی شورا علیه کشورمان پاره نشده است.

بعد از آخرین قطعنامه تحریمی شورای امنیت در سال 2010، همه ساله شورای امنیت به صورت بی صدا و در شرایط عدم توجه کافی افکار عمومی به ویژه داخلی، این قطعنامه را صادر و تجدید کرده است.

نخستین پایه این قطعنامه برای پرداختن به ماهیت برنامه هسته ای صلح آمیز کشورمان، نگاه تنفیذی نسبت به همه ادراکاتی است که تا کنون غرب علیه این برنامه داشته و ایران نیز آنها را نادرست و غیرقانونی شمرده است. به تعبیر دیگر، این قطعنامه همچنان اصرار دارد که ایران در عرصه هسته ای تخلف نموده و باید همه الزامات شورای امنیت و شورای حکام را که از سال 2006 تا کنون از ایران خواسته شده است، به صورت کامل اجرا کند.

در نگاه اول، ممکن است چنین به نظر برسد که این قطعنامه اهمیتی ندارد و توافق ژنو در مسیر مقابل این قطعنامه و قطعنامه های قبلی گام بر می دارد. اما نکته در اینجاست که اساساً توسعه تدریجی قطعنامه های فصل هفتمی شورای امنیت به معنای خنثی کردن اثر عملی توافق ژنو و اجرای آن است. در این توافق که دولتهای مربوط توافق کرده اند به سمت «پرداختن به قطعنامه ها» و «لغو تدریجی همه تحریم ها» گام بردارند، مادامی این توافق ها معنادار است که روندی را که شورای امنیت علیه ایران اتخاذ کرده و ایران آن را غیرقانونی شمرده است، متوقف شود. از این رو، حرکت همزمان در دو مسیر «تصویب قطعنامه های متوالی» و «توافق سیاسی برای حل مساله هسته ای» اگر موازی هم باشند، به زیان ایران خواهند بود. قدر متیقن اینکه می بایست اعضای گروه 1+5 در شورای امنیت، از تصویب قطعنامه جدید 2159 علیه ایران خودداری می کردند. زیرا آنها در توافق ژنو تعهد کرده اند «از تصویب تحریم های جدید علیه ایران پرهیز کنند».

منظور از تحریم ها در این توافقنامه، تنها تحریم های ماهیتی یا موضوعی نیست بلکه «منع تحریم جدید» مطلق است و هم دامنه موضوعی و هم زمانی دارد. بنابراین، حداقل باید توجه داشت که محیط بین المللی پیرامون مذاکرات هسته ای چگونه است؟ غرب هرچند در درون اتاق های مذاکره در وین به دنبال توافق (البته توافق مطلوب خود) است، در محیط خارج از آن هم همچنان بر تحریم، تهدید و اعمال فشارهای مختلف بر ایران ادامه می دهد؛ فشارهائی که حتی شورای امنیت نیز به ابزاری در همین راستا تبدیل شده و در این زمینه نقش آفرینی کرده است. انتظار می رفت که سایر اعضای 1+5 به این قطعنامه رای منفی بدهند اما مایه تاسف اینکه اصرار بر «بقای قطعنامه های شورای امنیت حتی در شرایط اجرای موفقیت آمیز همه الزامات ایران در گام اول توافق ژنو که به تائید آژانس بین المللی انرژی اتمی هم رسیده است»، چنان بر محیط خارج از مذاکرات وین غالب شده است که این قطعنامه به اتفاق آراء به تصویب رسیده است.

با در نظرگرفتن دو مسیر موازی موجود در خصوص حل و فصل مساله هسته ای کشور یعنی فضای مذاکراتی در وین و فضای فشار از بیرون (به ویژه از مجرای استمرار قطعنامه سازی فصل هفتمی علیه ایران در شورای امنیت)، لزوم هوشمندی دیپلماسی هسته ای مضاعف می گردد؛ اگر «پرداختن به قطعنامه های شورای امنیت به منظور حل و فصل رضایت بخش آنها» بخشی از محورهای مذاکراتی راجع به متن توافق نهائی است، باید آنچه در گام اول این توافق تحت عنوان «منع وضع تحریم جدید علیه ایران در شورای امنیت» مقرر شده است به«منع تصویب هرگونه قطعنامه جدید علیه ایران در شورای امنیت» (گام میانی) و «تعهد به خاتمه یا termination اجرای قطعنامه های شورای امنیت» (گام پایانی) منتج گردد.

منبع: تسنیم