«اتحادیه اوراسیا» معامله‌ای برد- برد برای منطقه

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه روز پنجشنبه در «آستانه»، پایتخت قزاقستان با این آرزو که روزی تمامی سران15 جمهوری برخاسته از خاکستر شوروی پیمان اتحادیه اوراسیا را امضا کنند، به همراه نورسلطان نظربایف و الکساندر لوکاشنکو، رؤسای جمهوری قزاقستان و بلاروس خبر از امضای این پیمان داد. فضای میز مذاکره آستانه با توجه به بزرگی میز و تعداد نفرات اندک ساکت و خارج از هیاهوی نشست‌های معمول منطقه‌ای به نظر می‌رسید. اما همین میز که سران حداقل دو کشور دیگر تا پایان سال پشت آن خواهند نشست (تاجیکستان و ارمنستان) برای ولادیمیر پوتین که این روزها بشدت تحت فشار تحریم‌های غرب است، پیش از آنکه به معنای به ثمر رسیدن یک پیمان اقتصادی باشد، معنای یک اتحاد سیاسی را دارد. هر چند پیشنهاد تشکیل چنین اتحادیه‌ای نخستین‌بار در سال1994 توسط نور سلطان نظربایف داده شده بود اما سران کرملین در این مدت 20 سال بیش از دیگران برای تحقق آن تلاش کردند. همه  سران کرملین از آن زمان تاکنون و به طور مشخص ولادیمیر پوتین که از سال1999 به‌عنوان نخست‌وزیر و بعدها رئیس‌جمهوری وارد کرملین شده است، تشکیل این اتحادیه را راهکاری برای مقابله با تهاجم‌های احتمالی غرب می‌دانستند. در یکی دو سال اخیر نیز این تمایل با توجه به پیمان‌های اقتصادی غرب و در صدر آن امریکا با شرق و بویژه چین باعث تشدید این تمایل شده بود. اما این پیمان غیر از آنکه راهی برای مقابله با تحریم‌های غرب برای پوتین محسوب می‌شود، از آن جهت برای وی اهمیت دارد که ناکامی او برای جذب اوکراین به اتحادیه گمرکی روسیه را جبران می‌کند. پروژه‌ای که به دلیل وقوع کودتا علیه ویکتور یانوکوویچ ناتمام ماند. بنابراین منافع سیاسی این پیمان برای روسیه بیشتر از منافع اقتصادی آن است بویژه که بخش بزرگتر حجم اقتصادی این پیمان که در حال حاضر 4/2 تریلیون دلار است و در صورت پیوستن تاجیکستان و ارمنستان به 6/2 تریلیون دلار می‌رسد، از آن روسیه است که سهم آن 1/2 تریلیون دلار است و 80درصد مجموع تولید ناخالص ملی این کشورها را در دست دارد. اما منافع پیمان اتحادیه اوراسیا برای سایر کشورهایی که فعلاً عضو آن هستند یا بزودی عضو آن می‌شوند، بیشتر است. جمهوری‌های سابق شوروی در طول سال‌های پس از فروپاشی شوروی پیمان‌های اقتصادی چندی با اروپا و چین بسته‌اند. اتحادیه اروپا در حال حاضر شریک تجاری شماره یک روسیه، قزاقستان و ارمنستان است در حالی که چین شریک اقتصادی اول قرقیزستان به شمار می‌رود. با این حال تمامی این جمهوری‌ها ترجیح می‌دهند وارد یک اتحادیه منطقه‌ای شوند، زیرا تعرفه‌هایی که در اتحادیه‌های منطقه‌ای بسته می‌شود، پایین‌تر از تعرفه‌های بین منطقه‌ای است. نمونه بارز چنین مسأله‌ای را می‌توان در قزاقستان مشاهده کرد. قزاقستان پس از پیوستن به اتحادیه گمرکی روسیه حجم صادرات خود را افزایش داد و موفق به کسب سود کلانی شد، طوری که اکنون حتی خانواده‌های طبقه متوسط قزاق هم اتومبیل‌های خوب روسی سوار می‌شوند و این را مرهون تجارت آزاد با این کشور هستند. ارمنستان و قرقیزستان نیز که عضو سازمان تجارت جهانی هستند و تمایل خود را برای پیوستن به اتحادیه اوراسیا نشان داده‌اند از هم‌اکنون از روسیه خواسته‌اند به تلافی پیوستن آن‌ها به این اتحادیه و تبعات منفی احتمالی آن، امتیازات ویژه‌ای برای آنان قائل شود. علاوه بر این برای مثال کشوری مثل بلاروس که واردکننده نفت روسیه است و تاکنون در قبال واردات نفت از روسیه سالانه 4میلیارد دلار به این کشور می‌پرداخت در مذاکراتی که برای پیوستن به اتحادیه اوراسیا با روسیه داشت موفق شد تخفیفی معادل 5/1 میلیارد دلار از روسیه بگیرد. شاید یکی از دلایلی که سایر جمهوری‌های شوروی سابق تمایل خود را برای پیوستن به این اتحادیه نشان داده‌اند همین سود اقتصادی ناشی از آن باشد. به واقع می‌توان گفت اتحادیه اوراسیایی برخلاف بدبینی غرب نسبت به آن معامله‌ای دو سر برد برای روسیه و اتحاد سابق شوروی است. یکی از طرفین از سود اقتصادی آن منتفع می‌شود و طرف دیگر سود سیاسی خود را از آن می‌جوید. منبع: روزنامه ایران