ترانزیت انرژی دستورکار سفر به ترکیه

حسن روحانی، رئیس جمهور کشورمان چند روز دیگر راهی سفر ترکیه است. خبرگزاری خبرآنلاین که چند روز پیش میزبان دکتر افشار سلیمانی، سفیر سابق کشورمان در آذربایجان بود، آینده روابط دو کشور و فرصت های پیش رو را مورد بررسی قرار داد است که در ادامه می خوانید:

از زمان تشکیل دولت تدبیر و امید شاهد بهبود مجدد روابط ایران و ترکیه هستیم. برای بسرعت بخشیدن به بهبود رابطه ایران و ترکیه چه راهکارهایی پیشنهاد می کنید؟

ایران و ترکیه هریک باید با نگاهی تعامل گرایانه از تاکید بر سخن اختلاف افکن، پرهیز کنند و سعی کنند از بخشی از خواسته های خود کوتاه بیایند. همانطور که ما می پذیریم آقای اسد مخالفانی دارد، ترکیه هم باید قبول کند که آقای بشار اسدی وجود دارد. اگر ایران و ترکیه بتوانند فرآیندهای همکاری بین دو کشور در مسئله سوریه را به اینجا برسانند که نشست مشترکی بین ایران و ترکیه و دولت سوریه و مخالفان تشکیل شود، یک تحول بزرگ است. دیپلماسی ایران و ترکیه نباید بر مبانی تقابل دو کشور تبیین شود، هنر دیپلماسی دو کشور برقراری نشست 4 جانبه است. هنر دیپلماسی ایران باید اقناع سازی دولت سوریه برای شرکت در نشستی با حضور ترکیه باشد. هنر دیپلماسی ترکیه هم کشاندن مخالفان پای میز مذاکره است.

شما به نقش ایران و ترکیه عنایت فرمودید اما به تاثیرگذاری دیگر بازیگران منطقه ای مانند عربستان اشاره ای نکردید. آیا عربستان در این بحران نقش پررنگی ندارد؟

منظور من این نیست که دیگر بازیگران تاثیر ندارند، اما مسئله نزدیک شدن نظرات به یکدیگر بسیار حائز اهمیت و یک گام به جلو به شمار می رود. ترکیه همسایه سوریه است و با غرب، اکثر اعراب و آمریکا هم در این مسئله هماهنگی هایی دارد. بر این اساس مقصود من این است که می توان در گام نخست این نشست میان ایران و ترکیه برقرار شود سپس در مراحل بعدی کشورهای دیگر هم به این مجموعه اضافه شوند. مهم این است که این اقدامات در جهت افزایش همراهی ها برای حل مسئله سوریه مد نظر قرار گیرد.

در خصوص وضعیت داخلی اردوغان و حزب عدالت و توسعه کمی به بحث بپردازیم. اوضاع عدالت و توسعه در جامعه امروز ترکیه چگونه است؟ اردوغان تا چه حد همچنان مقبول جامعه این کشور است؟ آقای اردوغان در انتخابات شهرداری ها حتی 4 درصد بیشتر از دوره پیشین رای آورد و کمتر کسی پیش بینی می کرد چنین رایی برای عدالت و توسعه به دست آید. در داستانی که در دسامبر 2013 بحث فساد مالی ایجاد شد، فشار زیادی متوجه اردوغان شد، اما ایشان پیروز شد و حال به سمت انتخابات ریاست جمهوری آگوست می رود. اردوغان از قبل فکر شرکت در انتخابات ریاست جمهوری را داشت. یکی اینکه به دلیل آیین نامه داخلی حزب دیگر نمی توانست نخست وزیر باشد، هرچند که اگر قرار باشد بماند، احتمالا آیین نامه داخلی حزب تغییر خواهد کرد. دیگر اینکه اردوغان چندین سال است که به دنبال ریاستی کردن سیستم سیاسی ترکیه است. حال که می خواهد رئیس جمهور شود، می خواهد اختیارات ریاست جمهوری را هم افزایش دهد. باتوجه به اینکه ترکیب دو سوم را در پارلمان نداشت، نتوانست این تغییرات را تا کنون اجرا کند، لذا اگر اردوغان رئیس جمهور شود، با اختیارات فعلی گل خواهد بود.

پیش بینی شما از این روند چیست؟ آیا اردوغان حاضر می شود که رئیس جمهوری با اختیارات محدود باشد؟ یا گل همچنان نامزد حزب برای پست ریاست جمهوری خواهد بود؟

سناریوهای مختلفی مطرح است. در شرایط کنونی چراغ سبزهای زیادی از سوی اعضای حزب عدالت و توسعه مشاهده می شود که نشان می دهد بسیاری از آنها موافق ریاست جمهوری اردوغان هستند. از سوی دیگر بعید هم نیست اردوغان حاضر شود مدتی از هیاهوها و جنجال ها فاصله گیرد و ترجیح دهد که در جایگاه ریاست جمهوری با اختیارات محدود قرار گیرد و آقای گل نخست وزیر و رهبر حزب معرفی شود. البته طبق اخباری که من دنبال کردم، احتمال دارد آقای گل حتی نخست وزیر هم نشود و افراد دیگری از چهره های شاخص عدالت و توسعه و یا مشاوران اردوغان جانشین گل شوند. از جمله اینکه گفته میشود محتمل است ،نومان کورتولموش معان اقتصادی اردوغان در حزب عدالت و توسعه که دارای دکترای اقتصاد و از شاگردان قدیمی نجم الدین اربکان است یا مهمت علی شاهین مرد شماره دو حزب عدالت و توسعه و علی باباجان معاون کنونی اردوغان وهمینطور احمدداوداوغلو وزیر امور خارجه ترکیه عهده دار پست نخست وزیری شوند.هرچند که درحال حاضر ظاهرا شانس عبدالله گل نسبت به بقیه بیشتر است.

با وضعیتی که در چند ماه اخیر به وجود آمده و طی یک روند تقریبا پیوسته ای اردوغان تحت فشار قرار گرفته و در آخرین مورد هم داستان انفجار معدن و درگیر شدن مشاور او با یک معترض، باعث شده شرایط برای نخست وزیر ترکیه سخت شده است. حال سوال این است که این مسائل چقدر بر محبوبیت اردوغان تاثیر گذاشته است؟

از آنجایی که احزاب مخالف از هر فرصتی به صورت ناجوانمردانه برای ضربه زدن به اردوغان وحزب عدالت و توسعه استفاده می کنند، بعید می دانم این داستان ها تاثیر چندانی بر جایگاه اردوغان داشته باشد. درست است که این اتفاق ها افتاده است و اصلا هم رخداد خوشایندی نیست، ولی بالاخره مستقیما که تقصیر دولت نیست و هرکس آنجا دست داشته باید با آنها برخورد شود، کمااینکه اردوغان مشاور لگدزن خودرا برکنارکرد اما خود اردوغان که معدن را منفجر نکرده بود. در ضمن نباید این نکته را فراموش کنیم که انتخابات ریاست جمهوری را حتما نامزد حزب عدالت و توسعه خواهد برد، چه اردوغان باشد، چه گل. ضمن اینکه این هم قطعی است که این دو با یکدیگر نامزد نخواهند شد و حتما یا اردوغان و یا گل در انتخابات ریاست جمهوری کاندیدا خواهد شد. بنده با توجه به شناختی که از نزدیک با گل و اردوغان داشتم می خواهم بگویم که گل مانند اردوغان حرص قدرت ندارد و انسان وارسته تری است. اردوغان اینگونه نیست برای دستیابی به قدرت می جنگد، اما گل برخورد متین تری دارد.

محورهای اصلی سیاست خارجی ترکیه کدامند؟

همگرایی با اروپا و تقویت و تحکیم روابط با آمریکا، توسعه همکاری با کشورهای اسلامی وهمسایگان .اینها محورهای سیاست خارجی ترکیه است. بعد از داستان کشتی مرمره رابطه ترکیه تا حدودی با اسرائیل قطع شد. اخیرا پیام هایی که میان نتانیاهو، اردوغان و داووداوغلو رد و بدل شده و دوشرط از سه شرط ترکیه ازسوی اسراییل برآورده شده یعنی عدرخواهی و پرداخت غرامت که درمرحله نهایی حل خوداست وشرط سوم نیز که درمورد ارسال کمکها به غزه است محتملا تامین خواهدشد. به نظر می رسد روابط آنکارا و تل آویو دوباره عادی شود. آمریکا هم دنبال این بود و روابط آمریکا و ترکیه هم با بهبود رابطه آنکارا و تل آویو بهتر خواهد شد.

در رابطه با اوکراین مواضع ترکیه چگونه است؟ آیا این بحران به نفع آنکارا تمام نشده است؟

مسلما این تحولات به نفع ترکیه است، هرچند آنکارا اعلام کرده از تمامیت ارضی اوکراین دفاع می کند، در عین حال ترکیه زیاد با روسیه درگیر نشده است. بنابراین چشم انداز سیاست خارجی ترکیه روشن است.روابط ترکیه با آمریکا، اروپا و همچنین همسایگان مسلمانش توسعه پیدا خواهد کرد، ولی در مورد بحث عراق روابط دو کشور کمی شکنندگی دارد، رابطه ترکیه با اقلیم کردستان در بحث انرژی احتمالا اختلافاتی پدید خواهد آورد. البته با توجه به پیروزی مالکی در انتخابات عراق ترکیه می داند که نوری مالکی همچنان حضور دارد و ناگزیر است با دولت قانون کار کند. در بحث انتقال انرژی اقلیم هم آنها می خواهند که هماهنگی هایی با دولت مرکزی انجام شود. یکی از نکاتی که به نظرم در سیاست خارجی ترکیه فروکش کرده و در مقطعی شدت گرفته بود، بحث سنی گرایی در سیاست خارجی ترکیه بود که بسیار خطرناک بود و حتی در رابطه با ایران هم تاثیرگذاشته بود و این عامل رابطه آنکارا با تهران و بغداد را دچار مشکل کرده بود، ولی در شرایط فعلی این مسائل کمتر محلی از اعراب دارد. گره های سیاست خارجی ترکیه، توسعه روابط با آمریکا، اروپا، مسلمانان، روسیه و کشورهای شرقی باز نشدنی نیستند و گسترش مناسبات ترکیه با این دولتها در دستور کار دولت عدالت و توسعه قرار دارد.

پس شما معتقدید که دوباره به بحث تنش صفر با همسایگان داوود اوغلو رسیده است و ترکیه چنین روندی را دوباره پی خواهد گرفت؟

بحث سوریه و عراق، درس خوبی برای ترکیه شد تا بدانند که اگر دنبال تنش صفر با همسایگان بودند، این روندی که در پیش گرفتند اوضاع را بدتر کرده و تنش ها را افزایش هم داده است و تنش به 100 رسید. امروز اما 100 را کاهش داده و به 40 رسانده اند. تحولی هم که پس از انتخابات ریاست جمهوری ترکیه رخ خواهد داد این است که اگر اردوغان رئیس جمهور شود، تاثیرات جدی در سیاست خارجی ترکیه نمود خواهد یافت و آن این است که ترکیه به سمت تنش زدایی جدی پیش خواهد رفت. در رابطه با اینکه برای سال 2024 برنامه هایی دارد و این برنامه ها در شرایط تنش آلود داخلی و خارجی محقق نخواهد شد. آقای اردوغان رایی که آورد به دلیل عملکردش در دهه اخیر بود. هرچند چندین اشتباه از سوی اردوغان و عدالت و توسعه رخ داد، ولی مردم و ظرفداران عدالت و توسعه معتقد بودند که زمانی که اردوغان نخست وزیر ترکیه شد، چه وضعیتی را تحویل گرفت و امروز ترکیه چه جایگاهی دارد. آمارها در حوزه های اقتصادی به خوبی نمایانگر عمق تغییرات مثبت است.

باتوجه به سفر قریب الوقوع اقای روحانی به ترکیه چه پیشنهاداتی دررابطه با این سفر دارید؟

از آنجا که روابط دو کشور از زمان روی کارآمدن آقای روحانی با شرکت احمد داود اوغلو در مراسم تحلیف آقای روحانی و سفرهای آقای ظریف به ترکیه و آقای اردوغان رو به توسعه وتحکیم است به نظر می رسد سفر 17 خرداد رییس جمهور ایران به ترکیه فرصت مناسبی برای تعمیق این روابط در زمینه های مختلف دوجانبه، منطقه ای و بین المللی است. فراهم کردن زمینه های جذب سرمایه از ترکیه، توسعه تجارت فی مابین، رایزنی پیرامون مسایل سوریه، قفقارجنوبی، اوکراین و روسیه از موارد مهم همکاریهای منطقه ای می تواند باشد. همینطور گسترش همکاریها در زمینه انرژی و رایزنی در مورد ترانزیت انرژی ازایران به اروپا از طریق ترکیه در آینده و فراهم نمودن زمینه دیدارهای چهار جانبه ای مجزا میان ترکیه، ایران، آذربایجان وگرجستان و ایران، ترکیه، روسیه و آذربایجان با اهداف اقتصادی، تجاری و امنیتی و حل بحرانهای موجود در قفقاز جنوبی ازجمله قره باغ و آبخازیا و اوستیای جنوبی و سپس جلب کشورهای ارمنستان به این مدلهای چهار جانبه ای هز جمله مواردی می تواند باشد که در این سفر مورد رایزنی و تصمیم گیری احتمالی قرار گیرد.

منبع: خبرآنلاین