بیم و امیدهای تحریم‌های غرب علیه روسیه / آیا روسیه بزرگ قابل تحریم است؟

سرویس سیاسی «فردا»- امیر حمزه نژاد؛‌ نزاع سیاسی آمریکا و روسیه در اوکراین به مرحله تازه ای رسیده است. مساله تحریم‌هایی که آمریکا از آن به عنوان ابزار فشاری برای روسیه استفاده می‌کند نیز موضوع مهمی در این زمینه است. اقتصاد روسیه چندان محکم و استوار نیست اما روسیه می خواهد به دوران اقتدار خود بازگردد. از سوی دیگر کارشناسان اعتقاد دارند که به دلیل اینکه نزاع روسیه و آمریکا دیگر ایدئولوژیک نیست امکان ایجاد یک معامله و امتیاز دهی میان طرفین وجود دارد. «فرد ویر»ٰ‌ نویسنده،‌ «کريستين ساينس مانيتور» در این باره مسائلی را مطرح می کند که دانستن آن خالی از لطف نیست. در ادامه خواننده این مطلب باشید.

هرچند سیاستمداران متمایل به کرملین منکر تاثیر تحریم‌های غرب هستند و حتی بیان می‌کنند تحریم ها دربلند مدت روسیه را قوی ترمی‌کند، اقتصاددانان درباره آثار مخرب تحریم های طولانی هشدار می دهند. در حالی که سایه تشدید تحریم های غرب به سرکردگی آمریکا هر روز سنگین تر می شود، پیام سیاستمداران طرفدار کرملین چیزی شبیه این است: ادامه دهید. این سیاستمداران می گویند اگر غرب روسیه را به سبب اقداماتش در اوکراین تنبیه کند، پیامد های آن ممکن است به تقویت میهن پرستی، تشویق مردم روسیه به حمایت از رهبرانشان، رد وسوسه کالاهای مصرفی غربی و برپایی کمپین خوداتکایی در اقتصاد منجر شود. نگرشی اغواکننده که حتی اقتصاددانان می گویند ممکن است در کوتاه مدت منافعی هم داشته باشد. اما ممکن است در بلند مدت اقتصاد روسیه را دچار مشکل کند و دو دهه تلاش برای همخوانی با اقتصاد جهانی و روزآمد کردن زیرساخت ها و صنعت فرسوده کشور با اتکا به فن آوری و تجربه غربی، برباد می دهد. درنشست چهارشنبه دومای دولتی وقتی دمیتری مدودوف گزارش اقتصادی سالانه خود را ارائه کرد، جو حاکم رد تاثیر تحریم های غرب و مثبت اندیشی بود. مدودوف تاکید کرد دولت سرگرم تهیه طرح هایی برای محفوظ داشتن اقتصاد روسیه از «تحریم های غیرقانونی» است. نخست وزیر روسیه افزود: «به لطف تحریم‌های غرب، روسیه مشوقی برای کاهش اتکا به خارج یافته است و در عوض اقتصادهای منطقه‌ای بیشتر خودکفا می‌شوند.» اما اگر روسیه مجبور شود برای حیات به منابع خود اتکا کند، «در نهایت پیروز خواهیم شد.» سیاستمداران هوادار کرملین به این نکته اشاره می کنند که روسیه کشوری کوچک نیست، بلکه هسته اصلی اتحاد جماهیر شوروی سابق است. روسیه منابع عظیم، جمعیتی تحصیل کرده و باقیمانده صنایع دوران شوروی را دارد که زمانی همه چیز از پیانو و پودر لباسشویی تا سفینه فضایی تولید می کرد. اغلب مردم امروز روسیه در انزوا رشد کرده اند و هیچ کس تا به امروز توان روس ها را در مقاومت در برابر محرومیت دست کم نگرفته است. والری اشنیاکین، سناتور و از نخستین اتباع روسیه که به سبب حمایت علنی از الحاق کریمه درفهرست تحریم دولت اوباما قرارگرفت، می گوید: «هیچ تحریمی نمی تواند کشوری را تهدید کند که در خاکش همه عناصر جدول تناوبی وجود دارد.» علاوه براین سیاستمداران طرفدار کرملین می گویند الان سال 1989 نیست که امپراطوری شوروی در سراشیبی سقوط قرار گرفت و آمریکا و متحدانش در اقتصاد جهانی یکه تازی و برای آن قانون وضع کردند. امروز اقتصادهای نوظهور رشد اقتصادی بیشتری دارند و اتحادیه های تازه شکل گرفته ای چون بریکس (BRICS) به درخواست های آمریکا برای تنبیه روسیه بی تفاوت هستند. آمریکا تجارت اندکی با روسیه دارد. مجموع صادرات سال گذشته آمریکا به روسیه تنها یازده میلیارد دلار بود. این رقم در مقایسه با صادرات سیصد میلیارد دلاری آمریکا به چین و فروش شرکت های که با سرمایه گذاری آمریکا در چین فعالند، بسیار اندک است. با وجود این بخش هایی از اقتصاد آمریکا ممکن است از تحریم های این کشور ضد روسیه متضرر شوند: روسیه از بازار های مهم فراورده های گوشت قرمز و مرغ آمریکا است. مجموع صادارت این فراورده‌ها سالانه حدود یک میلیارد دلار است. آقای مدودوف گفت دولت روسیه طرح‌هایی برای سرمایه گذاری فراوان در بخش کشاورزی دارد تا از این راه به وابستگی کشورش به خارج برای تهیه چهل درصد مواد غذایی مورد نیاز خود پایان دهد. اروپا اما بیشتر با روسیه تجارت می کند و برای تهیه سی درصد انرژی مورد نیاز خود به روسیه وابسته است. برخی کشورها چون فنلاند و بلغارستان همه گاز مورد نیازشان را از روسیه تهیه می‌کنند. هر اقدامی برای توقف واردات انرژی از روسیه به افزایش لجام گسیخته قیمت‌ها و اختلال در نظام کشورهای اروپایی منجر خواهد شد. به همین دلیل رهبران اروپایی با مساله تحریم های روسیه با احتیاط بیشتری رفتار می‌کنند. در مقابل دو سوم صادرات روسیه و حدود نیمی از درآمد دولت از صادرات انرژی به دست می آید. از دست رفتن بازار اروپایی روسیه به شدت این کشور را متضرر خواهد کرد و همانطور که میخائیل کروتخین، از سهامداران یک شرکت مشاوره انرژی پیشرو در مسکو، می گوید، نمی‌توان صادرات به چین و آنچه ازآن بانام «محور شرق» نام برده می شود، جایگزین صادرات به اروپا کرد. کروتخین می گوید: « چین به همه گازی که روسیه تولید می‌کند نیاز ندارد و خط لوله ای که می بایست این گاز را انتقال دهد هنوز وجود خارجی ندارد. اساساً اگر کار به قطع صادات انرژی برسد، خسارت های آن بسیار و دوجانبه خواهد بود.» گفته می شود دردیدار چهارشنبه (3/2/93) مقام های ارشد اقتصادی روسیه درکرملین، بسیاری از آنها به پوتین درباره خسارت های مالی درصورت تشدید و تداوم تحریم ها هشدار دادند. ممکن است به سبب تردیدهای به وجود آمده پس از رویارویی با غرب در قضیه اوکراین، فرار سرمایه از روسیه امسال به یکصد و پنجاه میلیارد دلار برسد و روبل که امسال به زحمت به ثبات رسیده است، سقوط تاریخی ارزش خود را تجربه کند. بانک مرکزی روسیه با هدف از بین بردن نگرانی ها درباره تورم، شاخص سود بانکی را از 7 به 7/5 افزایش داده است. وزرات اقتصاد روسیه با خوش بینی میزان رشد اقتصادی امسال کشور را 1/1 پیش بین کرده است که بسیار کمتر از هفت درصدی است که روسیه در دهه گذشته شاهد آن بوده است. البته این مقدار هم به مدد تزریق منابع مالی دولت به اقتصاد محقق خواهد شد. بدهی خارجی هفتصد و پنجاه میلیارد دلاری روسیه هم اکنون بر حدود نیم تریلیون دلار ذخایر ارزی روسیه می چربد. در حالی که اغلب وام های کلان پرداختی به بانک ها و شرکت های روسی در زیر ساخت های حیاتی و پروژه های نوسازی صنایع این کشور هزینه می شود، موسسه اعتباری «استاندارد اند پورز» رتبه روسیه را به اندکی بالاتراز «بی ارزش» کاهش داده است. اقدامی که هزینه استقراض شرکت های روسی از خارج را افزایش خواهد داد.