آصفی:چیزی به نام مذاکره علنی نداریم
آصفی: اما مساله مهم این است که در حال حاضر این مذاکرات محرمانه نیست. جزئیات آن بیان شده‌است. حتی در رسانه‌ها توضیحات و انعکاس آن وجود دارد و مشخص شده است نقطه اختلاف کجاست و یا نقطه اتفاق نظر و گیرهای کار مربوط به کدام بخش‌هاست و طرفین در این مذاکرات چه می‌خواهند.
امید هسته ای: وقتی از محرمانه‌بودن یک مذاکره صحبت می‌کنیم باید بدانیم که خود محرمانه هم مراتب دارد. روشن هم هست وقتی گفته می شود مذاکره محرمانه است نه این که از مردم یا از مسئولان محرمانه‌است بلکه به معنی آن است که قرار‌است رسانه‌ای نشود که طرف مقابل سو استفاده نکند. یعنی این که رسانه‌ای نشود تا دشمنان مذاکره، این مذاکره را تخریب نکنند. سمیه متقی: اگر بخواهیم روابط و تعامل رسانه با سیاست خارجه کشورمان را مورد ارزیابی قرار دهیم. بی شک یکی از شخصیت های تاثیر گذار در این عرصه، حمیدرضا آصفی، سخنگوی اسبق وزارت خارجی است. شخصیتی که نشست های خبری وزارت خارجه را از ماهی یک بار به هفته ای یک بار تغییر داد و تلاش زیادی برای نزدیکی رسانه‌ها و دستگاه سیاست خارجی کرد. او در این گفت و گو مذاکرات هستهای میان ایران و 5+1 را از منظر رسانه ای مورد بررسی و تحلیل قرار داده است. برای شروع بحث، به عنوان شخصیتی که در عرصه سیاست خارجی با جلسات نشست خبری سخنگوی این وزارتخانه برای عموم و به ویژه رسانه ها معرفی شدید. نقش رسانه در مذاکرات دیپلماتیک میان کشورها را چگونه ارزیابی می کنید؟ همواره در همه کشورها، رسانه‌ها نقش حمایتی و
تکمیلی دیپلماسی رسمی را به عهده دارند. به عبارتی وقتی دولت‌ها، کشورها و حکومت‌ها می‌خواهند موضوعی را در این حوزه جلو ببرند؛ رسانه ها به مدد آنها می‌آیند و آنها را کمک می‌کنند که به اهدافشان برسند. در توضیح این نظر باید به این موضوع اشاره کنم که در عرصه بین‌الملل، گاهی وقت‌ها در یک طراحی مشخص، رسانه‌ها به طرف مقابل اخبار گمراه کننده و برنامه ریزی‌شده می‌دهند تا هدف تامین شود و طرف مقابل روی موضوعات غیرواقعی تمرکز کند و در نتیجه تیمی که قرار است برای مذاکره برود به اهداف خودش نایل شود. البته نوع دیگر عملکرد رسانه‌ها در هم‌سویی با سیاست خارجی کشورها این گونه است که گاهی اخبار را درست منتشر می‌کنند تا ببینند طرف مقابل نسبت به اخبار درست چگونه واکنش نشان می‌دهد. معمولا پس از آن به ارزیابی این موضوع می‌پردازند که واکنش طرف مقابل، مثبت است یا واکنشی منفی از خود بروز می‌دهد. به عبارتی می سنجند و می‌بینند طرف مقابل سرد یا گرم برخورد می‌کند. به طوری که با بروز این واکنش‌ها و تحلیل آن، تیمی که قرار است برود و بر سر موضوعی خاصی مذاکره کند بتواند از طرف مقابل طراحی و تصویر مناسبی داشته باشد و براساس آن چنان
برنامه‌ریزی کند که بتواند مذاکرات را پیش برد. گاهی اوقات هم ممکن است رسانه ها ورود پیدا نکنند و موضوع را در یک سکوت خبری پیش ببرند تا طرف مقابل کاملا در یک ابهام مطلق قرار گیرد. فعالیت رسانه ها در راستای سیاست خارجی کشور ما به چه شکل است؟ فعالیت رسانه ها انواع و سطوح مختلفی دارد اما آن چه که من می خواهم به آن اشاره کنم این است که رسانه‌ها به عنوان عوامل و مراجع تکمیل کننده دیپلماسی به ویژه در فضای سیاست خارجی ما و دیپلماسی هستهای، فعالیت می کنند. بنابراین اگر رسانه‌ها در ابعاد گوناگون دیپلماسی یک کشور نقش خود را خوب ایفا کنند، شاهد آن خواهیم بود که یک تیم مذاکره کننده با کمک رسانه‌ها به موفقیت دست می‌یابد و اگر رسانه‌ها خواسته یا ناخواسته نقش خود را خوب ایفا نکنند می‌توانند به نوعی اثرات منفی در یک مذاکره داشته باشند. اگر بخواهم در یک جمله نقش رسانه در دیپلماسی را شرح دهم خواهم گفت که نقش رسانه‌ها در امر دیپلماسی یک نقش غیرقابل تردید و از مهمترین عوامل برای پیشبرد سیاست‌‌های دیپلماسی یک کشور خواهد بود. این موضوع در کشور ما هم به همین شکل است. طی مذاکرات هستهای میان ایران و کشورهای 3+3، بارها از سوی
افراد گوناگون علنی و رسانه‌ای شدن مشروح مذاکرات و اطلاعات آن مطرح شده‌است. در عرصه بین‌الملل و در فضای دیپلماسی یک کشور تا چه میزان مذاکرات بین کشورها قابلیت انتشارعلنی و رسانه‌ای دارد؟ توجه داشته باشید ما در سطوح مختلف چیزی به نام مذاکره علنی نداریم و آنچه که در این زمینه مطرح می‌شود تقاضایی عجیب است. باید بدانیم که مذاکره علنی در جهان وجود ندارد. اما مذاکرات درجه‌بندی دارد و درجه علنی‌بودن و محرمانه بودنش متفاوت است. توجه داشته باشید دو دولت یا کشور وقتی با یکدیگر پای میز مذاکره می‌نشینند اینگونه نیست که در تلویزیون یا از طریق این گونه رسانه‌ها با یکدیگر مذاکره کنند و آن را پوشش رسانه‌ای دهند یا در فضای عمومی و محل تردد مردم مثلا سر کوچه به این کار مشغول شوند. معمول این است که به اتاقی می‌روند و می‌نشینند و با هم مذاکره می‌کنند و در این جریان تعدادی هم در محل مذاکرات حضور دارند. بنابراین وقتی این گونه مذاکرات در فضای سیاسی و بین المللی شکل می‌گیرد حتما همه بخش‌های آن علنی نیست و نمی‌توان به آن اطلاق علنی داده شود. آن چیزی که مهم است درصد علنی‌بودن و محرمانه‌بودن یک مذاکره است. به گفته شما مذاکرات در
این مقوله درجه بندی دارد. ممکن است درباره درصد محرمانه بودن و علنی بودن یک مذاکره توضیح بیشتری دهید؟ در ابتدای پاسخ این سوال باید بگویم شما اگر علنی‌ترین مذاکره را نیز درنظر بگیرید بالاخره در انعکاس و انتشار آن هم 2 یا 3 درصد آن منتشر نمی‌شود. به عبارتی یک مذاکره‌ای که در درجه بندی علنی‌است هم چند درصد آن محرمانه باقی می‌ماند. در اینگونه مذاکرات 90 درصد علنی‌است که در دسته‌بندی مذاکرات به آن "مذاکرات علنی" گفته می‌شود. درباره درجه‌بندی‌های دیگر باید گفت مذاکرات در دسته‌های دیگر از شدت علنی‌بودنشان کم می‌شود و به مراتب پایین‌تر می‌رسد. به عبارتی بخش‌های محرمانه آن بیشتر می‌شود و هر چه این مذاکرات حساس‌تر باشد و مذاکرات به حمیت ملی کشورها برگردد درجه محرمانه بودنش نیز بیشتر می‌شود. منظور از محرمانه بودن چیست؟ محرمانه بودن هم در عرصه مذاکرات معنی خاص خود را دارد و به این معنی نیست که وقتی دو نفر یا دو گروه با هم مذاکره می‌کنند و مذاکره محرمانه است فقط خودشان از این جریان اطلاع داشته باشند. این رویه که در سطح دولت ها و کشورها معنی پیدا نمی‌کند. منظور از این که یک مذاکره محرمانه است یعنی تعداد محدودی از آن
اطلاع دارند. ما در وزارت خارجه برای این گونه مذاکرات طبقه‌بندی میزان محرمانه‌بودن داریم. "محرمانه"، "خیلی محرمانه"، "سری" و "به کلی سری" که این طبقه بندی در تمام دنیا وجود دارد که محرمانه‌بودن را درجه‌بندی می‌کنند. درجه "به کلی سری" که نهایت محرمانه‌بودن در طبقه‌بندی اسناد است معمولا در هر نظامی 4 یا 5 نفر بیشتر به آن دسترسی پیدا نمی‌کنند. در نظام جمهوری اسلامی ایران این "به کلی سری" ها می تواند در اختیار 2 یا 3 یا 5 نفر قرار بگیرد، بستگی به اسناد آن دارد. حال آن اسنادی که پایین‌تراز این دسته‌بندی و در بخش "محرمانه" است در اختیار نظرات زیادی می تواند قرار بگیرد حتی " خیلی محرمانه " ها هم در اختیار بسیاری قرار می‌گیرد. لذا وقتی از محرمانه‌بودن یک مذاکره صحبت می‌کنیم باید بدانیم که خود محرمانه هم مراتب دارد. روشن هم هست وقتی گفته می شود مذاکره محرمانه است نه این که از مردم یا از مسئولان محرمانه‌است بلکه به معنی آن است که قرار‌است رسانه‌ای نشود که طرف مقابل سو استفاده نکند. یعنی این که رسانه‌ای نشود تا دشمنان مذاکره، این مذاکره را تخریب نکنند. درباره مذاکرات هستهای ایران و 1+5 شرایط چگونه است؟ این موضوعی
است که با امنیت ملی کشور ارتباط مستقیم دارد بنابراین طبیعی است که نمی تواند به صورت باز و علنی باشد. پس چرا ما بارها از سوی اشخاص گوناگون از جمله نمایندگان مجلس درخواست برای علنی شدن مذاکرات را شاهد بوده ایم؟ نظر من این است که تیم مذاکره کننده کمی در تبیین این مسائل در ابتدای کار غفلت کرد و اگر آن را تبیین می‌کرد موضوع روشن می‌شد و به صورت یک مناقشه درنمی‌آمد. مناقشه‌ای که یک عده بگویند محرمانه است و عده‌ای دیگر بگویند چرا محرمانه است؟ عده‌ای دیگر بگویند باید محرمانه باشد و عده‌ای هم بگویند ما این قضیه را درست نمی‌دانیم. به نظر من در تبیین محرمانه بودن مذاکره و چرایی آن قدری غفلت شد و موجب کمی سوتفاهم شد. بر این اساس است که شاهد چنین اتفاقاتی هستیم. فکر می کنید جزئیاتی که اشخاص گوناگون از جمله شماری از نمایندگان مجلس خواهان آن هستند. شامل چه بخش‌هایی است؟ بنابر توضیحاتی که در این زمینه پیش از این گفته شد. پاسخ این سوال را باید از خود این نمایندگان و آنها که خواهان پاسخ گویی هستند، پرسید. من در این زمینه اطلاعی ندارم آنها که اصرار دارند باید جزئیاتی را که مدنظرشان است (که باید علنی شود) بگویند. البته
همانطور که گفتم وقتی یک مذاکره محرمانه است تعداد کثیری از مسئولان، قریب به اتفاق، از آن اطلاع دارند و مقصود این است که از منظر دشمنان مخفی می‌ماند. از لحاظ طبقه بندی و نوع محرمانه بودن، آیا این دور از مذاکرات ایران و 1+5 با دوره‌های پیشین متفاوت بوده است؟ به نظر نمی‌آید تفاوتی در آن وجود داشته باشد. شاید از لحاظ برنامه‌ریزی تفاوت‌هایی وجود داشته‌است اما مساله مهم این است که در حال حاضر این مذاکرات محرمانه نیست. جزئیات آن بیان شده‌است. حتی در رسانه‌ها توضیحات و انعکاس آن وجود دارد و مشخص شده است نقطه اختلاف کجاست و یا نقطه اتفاق نظر و گیرهای کار مربوط به کدام بخش‌هاست و طرفین در این مذاکرات چه می‌خواهند. اگر افراد به رسانه ها و سایت های داخلی و خارجی، رجوع کنند روح کلی مذاکرات را به دست می‌آورند. در حال حاضر شاید 3 یا 4 درصد مذاکرات برای علنی بودن مغفول مانده باشد که کمی پیچیدگی دارد اما تصور نمی‌کنم در حال حاضر نکته ناگفته‌ای مانده باشد. شما در جریان فعالیت های رسانه ای در داخل کشور در رابطه با سیاست خارجی قرار دارید. به عنوان صاحب نظر و فعال در عرصه سیاست خارجی چقدر طرف مقابل را در ملاحظات رسانه‌ای و
نحوه انتشار اطلاعات قابل اعتماد می‌دانید؟ اعتماد به طرف مقابل کار دشواری‌است. بنابراین به نظر من نباید به طرف مقابل اعتماد کنیم. طرف مقابل با وقاحت تمام می گوید این جا موضوع اعتماد به ایران نیست بلکه موضوع راستی‌آزمایی ایران است. به عبارتی نه باید به طرف مقابل اعتماد‌کنیم نه حتی فکر کنیم طرف مقابل حسن نیت دارد. طرف مقابل هر جا که برخورد مثبت می‌کند به دلیل این است که از برخورد منفی ناامید شده‌است و می‌خواهد این موضوع را حل کند. به عبارتی می‌توان گفت طرف مقابل چندان ملاحظات را رعایت نکرده‌است. به گونه‌ای که یا اطلاعات را به رسانه‌های خودشان دادند که آن را منتشر کنند یا به کشورهای دیگر از جمله عربستان و دیگر نقاط رفتند و گزارش‌ها را به آنها دادند و در نتیجه روزنامه‌های آنها اطلاعات را منتشر کردند. از این جهت و با توجه به ملاحظات رسانه‌ای می‌توان گفت اگر چه مسئولانشان در اظهاراتی که خودشان انجام داده‌اند مراعات چنین رویه‌ای را کرده‌اند اما در قبال رسانه‌هایشان چنین اتفاقی نیفتاده است. آنها رسانه‌هایشان را فعال کردند و این رسانه‌ها اطلاعاتشان را منتشر کردند. اساسا رابطه فعالان سیاست خارجی و رسانه‌ها در کشور
خودمان را چگونه ارزیابی می کنید؟ براساس آنچه شاهدش هستیم به نظر می‌رسد رابطه فعالان سیاست خارجی و رسانه‌ها بد نیست و می‌توان گفت میان این دو، تعامل خوبی وجود دارد. چنانچه شاهدیم خانم افخم، سخنگوی وزارت خارجه در نشست‌های خبری خود هر مدت یکبار به توضیح برنامه‌ها می‌پردازند. یا آقای عراقچی در رابطه با فعالیت‌های انجام گرفته از سوی تیم مذاکره کننده کشورمان به اظهارنظر می‌پردازند و حتی آقای ظریف هم در تعامل با رسانه‌ها توضیحات لازم را در اختیار آنها قرار داده‌است. برخی مواقع هم آقای تخت روانچی حتی در رادیو و تلویزیون هم به تشریح برنامه‌ها می پردازد. بنابراین باید گفت تعامل و روابط رسانه‌ها با این حوزه قابل قبول است. و تعاملی که تیم دیپلماتیک کشور و دیپلمات‌های مذاکرات هستهای با رسانه‌ها دارند تا کنون مناسب و خوب بوده‌است.
دیدگاه تان را بنویسید