اردوغان، نقطه چالش حزب عدالت و توسعه/ این حزب دیگر حزب اردوغان نیست

سرویس سیاسی « فردا »- اوضاع سیاسی و امنیتی در ترکیه در سال 92 بشدت متشنج و دگرگون شد و پلیس شهر استانبول عملیات های همزمانی را علیه تعدادی از نزدیکان و سه فرزند وزرای کابینه و افراد نزدیک به رجب طیب اردوغان آغاز کرد و بیش از هفتاد نفر را ظاهرا به اتهام فساد مالی وسوء استفاده از وظیفه وی دستگیر کرده و تحت نظارت قرارداده اند، اما این عملیات فراتر از یک عملیات علیه فساد مالی و رشوت تلقی گردیده و هدف بدون شک رجب طیب اردوغان و نزدیکان وی بوده است. در این بین جماعت گولن و احزاب مخالفان دست به دست هم داده تا حکومت اردوغان را سرنگون کنند، حتی هیاتی از حزب جمهوری خلق به ریاست کمال قلیچ داراوغلو رئیس این حزب نیز اخیرا سفری به امریکا داشت و در آنجا علاوه بر ملاقات مقامات امریکایی تماس هایی را با فتح الله گولن رئیس جماعت نور که در ایالات پنسیلوانیای آیالت متحده امریکا اقامت دارد برقرار کردند. اما ماجرای انتشار یک فایل صوتی از گفتگوی اردوغان و پسرش در خصوص برخی مسائل مالی بار دیگر اوضاع ترکیه را دچار هرج و مرج کرد. در این خصوص و درباره آینده و وضعیت ترکیه و حزب عدالت و توسعه خبرنگار «فردا» گفتگویی با مهدی مطهر نیا، کارشناس مسائل خارجی کشورمان داشته است که در ادامه آن را می خوانید. - ارزیابی شما نسبت به تحولاتی که طی ماه های اخیر به خصوص در سال گذشته در کشور ترکیه رقم خورد چیست. ترکیه و دولت اسلام گرای ترک در حال پوست اندازی درونی است. بالغ بر 10 سال داشتن قدرت و در مرکزیت قدرت نشستن به طور طبیعی پیامدهای منفی را به دنبال دارد. حزب عدالت و توسعه دچار نوعی انسداد گردش نخبگان است و این انسداد بیشتر به رجب طیب اردوغان و جایگاه وی برمی گردد. در دنیای کنونی یک چهره سیاسی در هر دهه باید نقش های متفاوت از خود نشان دهد و اگر بخواهد در یک کرسی بماند، جایگاه خود و کرسی که بر آن نشسته را متزلزل می کند. - به توجه به این شرایط به نظر می رسد در حزب عدالت و توسعه نیز اختلافاتی درونی به وجود آمده و اعضای این حزب را دچار انشقاق کرده است. حزب عدالت و توسعه هم اکنون بیش از اینکه بر اساس اندیشه های بنیان گذاران آن حرکت کند بر اساس کیش شخصیت اردوغان شکل می گیرد. سال گذشته که کنگره سالانه این حزب برگزار شد، خالد مشعل، رجب طیب اردوغان را رهبر جهان اسلام نامید و خود را پیرو این رهبر دانست. بعد در حوزه وقوع آنچه که بهار عربی خوانده شد رجب طیب اردوغان بود که با سفرهای خود به کشورهایی مانند مصر، مدل و الگوی ترکیه به رهبری خویش را به عنوان الگوی اصلی ایجاد کننده چنین تحولاتی خواند. غرور ناشی از این جایگاه برای اردوغان در درون این حزب نیز مقاومت های آشکار و پنهانی ایجاد کرد. به همین دلیل اردوغان خود نقطه چالش برانگیز درقبال حزب خودش است. - با این تفاسیر می توان گفت که حزب عدالت و توسعه را دیگر نمی توان حزب متعلق و حامی اردوغان دانست؟ اردوغان باید بپذیرد این حزب، حزب او نیست و حزب اسلامگرایان ترک است که تکثرهای گوناگونی در آن به وحدت رسیده است و اگر این تکثرها را احترام نگذارد، اگرچه ممکن است از این چالش بگذرد اما دیگر حزب عدالت و توسعه و شخص اردوغان، اردوغان و حزب عدالت و توسعه دهه گذشته نخواهد بود. بنابراین با قبول این کثرت تعریف عملیاتی از عدالت و توسعه و اسلامگرایی در این گروه حاکم باید بپذیریم که گولن یکی از صداهای بلند در این کثرت تصویر می شود که می تواند صداهای خاموش دیگر را حول محور وحدت انگیز خود گرد آورد و به صورت یک تهدید همیشگی در کنار اردوغان و به موازات وی حرکت کند. - به نظر می رسد با توجه به ماجرای فایل صوتی منتشر شده از اردوغان، وی دیگر جایگاه خود را در ترکیه به خصوص در حزب عدالت و توسعه از دست داده باشد. ارزیابی شما در این خصوص چیست؟ این نکته را در چند سال گذشته دیده ایم که با وجود مقاومت اردوغان و اقدامات متکی بر قدرت سخت در دستگیری و جابه جایی عناصر وابسته به گولن، هنوز هم اردوغان با این چالش روبروست به طوری که هم اکنون صحبت های وی و فرزندش در خصوص مسائل مالی، چه دارای حقیقت باشد و چه نباشد، در فضای مجازی اردوغان را آنقدر عصبانی کرده که با موضع گیری وی همراه شده است. - از نظر شما این فایل صوتی چه تاثیری در ادامه جریانات راه افتاده در ترکیه خواهد داشت؟ این فایل صوتی نشان می دهد هنوز مقاومت ها در درون حزب عدالت و توسعه و یاران گولن در برابر اردوغان بالاست. انتشار این فایل صوتی اگرچه از سوی اردوغان به گونه ای مطرح می شود که او تلاش دارد بار دیگر به عنوان یک فرصت از این مسئله در جهت محدودسازی نفوذ یاران گولن در هیئت حاکمه در حوزه اجتماعی و سیاسی ترکیه استفاده کند، اما از سوی دیگر با توجه به این نوع عملکرد از سوی اردوغان در تبدیل این تهدیدها به فرصت، آرام آرام جایگاه اردوغان در حزب عدالت و توسعه در حال تضعیف شدن است. هم اکنون ما می بینیم او یک تنه در قبال تحرکات گولن ایستاده است و نزدیکان او حتی در هیئت دولت و ساختار حکومتی چندان تمایلی برای دفاع صریح از اردوغان نشان نمی دهند. - با این وصف آینده حزب عدالت و توسعه را به توجه به این اتفاقاتی که رخ داده چگونه ارزیابی می کنید؟ این حزب ماندگاری شکننده ای را خواهد داشت تا زمانی که در درون این حزب تعارضات موجود موجب به یک گردش حداقلی نخبگان شود. در آینده حزب عدالت و توسعه ناگریز از مطرح کردن چهره های جدیدی به جای اردوغان خواهد بود. مقاومت اردوغان هرچه در برابر ایجاد یک فضای مثبت در مطرح کردن چهره های دیگر جهت استمرار توان حزب عدالت و توسعه در ترکیه صورت پذیرد به کلیت تفکری ضربه خواهد زد که عدالت و توسعه را شکل و محتوا بخشیده و در این دهه با حمایت آنها توانسته است قدرت را در ترکیه حفظ و همگرایی مردم را نسبت به این حزب بالا ببرد.