نظر آيت الله جنتي درباره وزارت پسرش

قانون: «علی جنتی» در سال 1328 در خانواده‌ای روحانی چشم به جهان گشود. پس از گذراندن دوران متوسطه و دبیرستان با آغاز به کار مدرسه علمیه منتظریه (حقانی) که بنیانگذاران آن شهید آیت‌ا... دکتر بهشتی، شهید قدوسی و جمعی از استادان حوزه علمیه قم بودند، تحصیلات حوزوی خود را آغاز کرد و به مدت 10 سال از محضر استادان بزرگ حوزه در زمینه ادبیات عرب، منطق، ‌فلسفه، اقتصاد اسلامی و فقه و اصول بهره گرفت و پس از پایان سطح، دروس خارج فقه و اصول را نزد حضرات آیات شبیری زنجانی، یوسف صانعی و آذری قمی‌گذراند. در سال 1354 پس از یک دوره دشوار جنگ و گریز با ساواک با مشورت شهید بهشتی و آیت‌ا...‌هاشمی رفسنجانی به خارج از کشور عزیمت و در کشورهای سوریه و لبنان اقامت گزید. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در آغاز سال 1359 به عنوان مدیر صدا و سیمای جمهوری اسلامی مرکز اهواز منصوب شد و شاهد آغاز جنگ تحمیلی و روزهای تلخ و اندوهبار آن خطه بود. معاونت امور بین‌الملل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‌، سفیر ایران در کویت و معاونت سیاسی وزارت کشور از دیگر مسئولیت‌های وی در سال‌های گذشته است. او فرزند یکی از با سابقه‌ترین و ارشدترین مسئولان جمهوری اسلامی است. به محض اینکه شنیدیم فرزند آیت‌ا... جنتی گزینه قطعی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‌در دولت تدبیر و امید است برای گفت‌وگو با وی قرار ملاقات گذاشتیم و به مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام رفتیم. ماحصل گفت‌وگوی «قانون» با علی جنتی را در ادامه می‌خوانیم. *** زمانی که آقای روحانی وزارت ارشاد را به شما پیشنهاد کردند تردید نکردید؟ قطعا تردید داشتم. مشکلاتی را که در پیش می‌دیدم و می‌بینم، پذیرش این مسئولیت را بسیار دشوار می‌سازد. لذا با آقای دکتر روحانی بحث‌های زیادی کردیم. درنهایت احساس کردم که در این زمینه گزینه دیگری برایشان باقی نمانده است و باید به وی کمک کنم. به همین دلیل پذیرفتم تا بتوانم در این حوزه به دکتر روحانی کمک کنم. با پدر مشورت نکردید؟ خیر مشورت نکردم. اطلاع دادم. نظر آقای جنتی -پدر - چه بود؟ ایشان هم نظرشان این بود که وزارت ارشاد مشکلات فراوانی دارد و اگر به وزارتخانه دیگری می‌رفتم، بهتر بود. در مورد اصل حضورتان در دولت آقای روحانی مشکلی نداشتند؟ نه؛ اصلا. پس با توجه به اینکه با پدر مشورت نکردید، بعید نیست که در خطبه‌های نماز جمعه لب به انتقاد از شما و وزارتخانه مطبوع شما باز کنند؟ بله؛ به هر حال ایشان اگر تشخیص بدهند که جایی مشکلی وجود دارد، چه وزارت ارشاد و چه جای دیگر، بسیار صریح بیان می‌کنند. ممکن است قبل از تذکر علنی به خودم خصوصی بگویند؛ اما اگر احساس کنند که تذکر خصوصی مؤثر نبوده، علنی هم می‌گویند. شما فرزند آیت‌ا... جنتی هستید؛ اما از نیروهای نزدیک به آیت‌ا...‌هاشمی به شمار می‌آیید. از این بابت چالشی در روابط خانوادگی شما به وجود نیامده است؟ خیر. به هر حال هر کسی نظرات و تفکرات مستقلی دارد. آشنایی من با آقای هاشمی به 10 سالگی من بازمی‌گردد و این ارتباط تا به امروز ادامه دارد. در صحنه‌های مختلفی از قبل از انقلاب با ایشان ارتباط داشتم و بهره بردم. حتی در دوران مبارزاتی که ما از خارج کشور علیه رژیم پهلوی داشتیم، ایشان کمک‌های مالی و معنوی و فکری می‌کردند. بعد از انقلاب هم همین بوده است. علاقه و ارادت من به آقای ‌هاشمی شخصی نیست، بلکه فکری است. من آقای ‌هاشمی را شخصیتی می‌دانم که در جناح‌ها و گروه‌ها نمی‌گنجند. از افراط و تفریط به دور هستند. مصلحت نظام را از همه چیز بالاتر می‌دانند. در برخورد با افراد و جریان‌ها و مشکلات و ناملایمات سعه صدر دارند. مجموعه خصوصیات و ویژگی‌هایی که در ایشان دیدم من را به آقای هاشمی نزدیک کرد. در ماجرای رد صلاحیت ایشان چانه‌زنی نکردید؟ خیر. بنده نمی‌توانستم نقشی در این ماجرا داشته باشم. برآورد شما از وضعیت فعلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‌چیست؟ تا چه حد با وضعیت فعلی وزارت ارشادی که می‌خواهید تحویل بگیرید آشنا هستید؟ در چند سال اخیر ارتباط نزدیک با وزارت ارشاد نداشتم؛ اما آنچه که دورادور از طریق اصحاب فرهنگ و هنر شنیدم و از طریق تماس‌هایی که داشتم متوجه شدم، این است که مجموعه کسانی که به نوعی با این وزارتخانه سر و کار دارند دچار مشکلات عدیده‌ای هستند. در تمامی حوزه‌ها مشکلات هست. اهالی سینما، کتاب، موسیقی، مطبوعات و ... با چالش‌های فراوانی دست و پنجه نرم می‌کنند. بنده تصورم این است که با توجه به رویکرد دولت تدبیر و امید باید تغییرات اساسی در وضعیت موجود به وجود آورد. چه از نظر سیاست‌ها و چه از نظر نیروی انسانی که در این مجموعه مشغول به فعالیت هستند. شما اشاره کردید مدت زیادی است از نزدیک در این حوزه فعالیت نکرده‌اید و با توجه به این نکته که انتخاب شما از سوی رئیس‌جمهور منتخب به یکباره اتفاق افتاد، تصور نمی‌کنید در مواجهه با مشکلات این حوزه کار دشواری پیش رو داشته باشید؟ اگر فرض را بر این بگذاریم که کسی از بدنه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم بخواهد وزیر ارشاد شود با همین چالش‌ها رو‌به‌رو خواهد بود. مهم نحوه برخورد با مشکلات و موانع است. بنده با این مقوله بیگانه هم نیستم. شاید اولین سمت اجرایی من در آغاز سال 59 حوزه صدا و سیما بود. زمینه تحصیلی من هم نزدیک به همین حوزه بوده است. به هر حال تحصیلات در حوزه فقه و فلسفه و ... و مطالعات پیرامونی هم کمک شایانی به بنده کرده است. در نتیجه با این مجموعه بیگانه نبوده‌ام. در ضمن 6 سال در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فعالیت کرده‌ام. در تمام این دوره 6 ساله حضور مستمر در شورای معاونان وزارت ارشاد داشتم. به هر حال کمابیش با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ساختار آن آشنایی دارم. در همین مدت کوتاهی هم که وزارت، پیشنهاد شد با کارشناسان گفت‌وگو و مشورت کرده‌ام. می‌توان گفت تا اندازه زیادی تصویری جامع از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دارم. پس الان می‌توانید بگویید وزارتخانه‌ای که تحویل خواهید گرفت در چه حال و روزی به سر می‌برد؟ مانند بقیه وزارتخانه‌ها! از نوع سیاست‌هایی که در چند سال گذشته اعمال شده می‌توان فهمید که چه بر سر این وزارتخانه آمده است. مشابه همین مشکلات را در وزارتخانه‌های دیگر هم می‌توان دید. در بعضی جاها این مشکلات قوی‌تر و هولناک‌تر هم هست. به عنوان مثال وزارت خارجه. شما نگاه کنید چه بلایی بر سر وزارت خارجه آمده است. نوع روابط بین‌المللی ما را ببینید که نحوه ارتباط ما با دنیا به کجا رسیده است. فشارهای بین‌المللی را که امروز بر ما وارد شده است، ببینید. طبیعتا این‌ها معلول نوع سیاست‌هایی است که در این سال‌ها اعمال شده است. در حوزه‌های اقتصادی هم همین است. مغز برنامه‌ریزی کشور که همان سازمان مدیریت بود متلاشی شده است. این مشت نمونه خروار است و از همین نکات می‌توان فهمید که اصولا در این دولت چه اتفاقی در کشور افتاده است. طبیعتا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم از این قاعده مستثنی نیست و از مشکلات زیادی رنج می‌برد. آقای خاتمی را بیش از اینکه یک شخصیت سیاسی بدانیم به عنوان چهره‌ای فرهنگی که مورد وثوق اهالی فرهنگ و هنر هم هستند می‌شناسیم. از ایشان کمک خواهید گرفت؟ بنده از تمامی‌کسانی که در این حوزه صاحب‌نظر باشند کمک و مشورت خواهم گرفت. آقای خاتمی‌حدود 12 سال در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حضور داشتند و قطعا نظرات راهگشایی خواهند داشت. پس شما ایشان را مانند بسیاری خط قرمز نمی‌دانید؟ به هیچ‌وجه. برای فعالان رسانه‌ای، وزارت ارشاد بسیار مهم است. ما با پوست و گوشت خود با این حوزه درگیریم و از مشکلات رنج می‌بریم. آنچه مسلم است در هشت سال گذشته حال و روز خوبی نداشتیم. بعد از دوره‌ای در دولت اصلاحات که به بهار مطبوعات شهره بود، ما شاهد مشکلات عدیده‌ای بودیم. شما برای جامعه مطبوعاتی کشور چه برنامه‌ای دارید؟ مطبوعات، قانون مدونی دارد. چیزی که مهم است این است که قانون مطبوعات اجرا شود. برای من هم دغدغه‌های اهل علم و قلم و مطبوعات مهم است. نکته مهمی‌که می‌توان به آن اشاره کرد این است که باید سلیقه شخصی خود را اعمال نکنیم. بسیاری از مشکلات ناشی از برخی اعمال سلیقه‌های شخصی است. من فکر می‌کنم اگر با رویکردی باز به مطبوعات به عنوان رکن چهارم دموکراسی که می‌توانند سلامت اداری کشور را تضمین کنند نگاه شود این خود کمک به شفافیت عملکرد دولت است. با این نوع نگاه، دیگر اگر یک نشریه‌ای انتقادی هم مطرح کند که مطابق میل ما نبود فورا شمشیر حذف را برنداریم که آن را حذف کنیم؛ بلکه خودمان را اصلاح کنیم. به قولی ما وقتی عیب خود را در آینه می‌بینیم، آینه را نباید بشکنیم؛ بلکه خودمان را بشکنیم. بنابراین من معتقدم قانون مطبوعات، قانون خوبی است اگر نارسایی‌هایی دارد باید اصلاح شود؛ اما عمده مطلب این است که سیاست‌های شخصی و سیاسی که گاهی اعمال می‌شود در این حوزه خسران وارد کرده است. ما یک تجربه‌ای داریم که هرگاه دولت فضای مطبوعات را باز می‌گذارد و به رسانه‌ها آزادی عمل داده می‌شود، قوه قضاییه سردمدار برخورد با مطبوعات می‌شود؛ مانند دوره اصلاحات و شاهکارهایی که آقای مرتضوی از خود به یادگار گذاشتند و در این دوره هم که ارشاد با مطبوعات برخورد می‌کرد. چه اقدامی‌می‌توان انجام داد که دیگر شاهد چنین اتفاقاتی نباشیم؟ آن چیزی که به بنده و ارشاد مربوط می‌شود این است که باید سیاست‌های جاری را اصلاح کرد. آنچه که به دستگاه‌های دیگر مانند دستگاه قضا مربوط است به هر حال جزو سیاست‌های دولت آقای روحانی است که هماهنگی‌هایی با سایر قوا انجام شود که مشکلات به حداقل برسد. این یکی از برنامه‌های اصلی دولت تدبیر و امید است. شاید بخشی از مشکلاتی که در گذشته بود این است که علاوه بر اینکه وزارت ارشاد برنامه‌هایی را بر اساس نگاه شخصی و سیاسی اجرا می‌کرده، در بسیاری موارد فقدان هماهنگی بین دولت و قوه قضاییه مشکلات فراوانی به وجود آورده است. می‌شود برخی از محدودیت‌هایی را هم که قوه قضاییه به وجود آورده با هماهنگی مرتفع کرد. داستان خانه سینما در حال حاضر یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌های اهالی فرهنگ و هنر است. اول تعطیلی خانه سینما و اکنون بحث بازگشایی آن و جنجال‌هایی که به وجود آمده است. به نظر می‌رسد که قفل این خانه با کلید تدبیر و امید باز خواهد شد. چه نویدی برای اهالی سینما دارید؟ بنده هنوز به طور کامل وارد این مقوله نشدم. نه استدلال‌های وزارت ارشاد برای تعطیلی خانه سینما را استماع کرده‌ام و نه دلایل و برهان‌های طرفین دعوا را شنیده‌ام. برخورد من با این ماجرا تا به حال برخورد رسانه‌ای بوده است. در واقع، مسائلی را شنیده‌ام که در رسانه‌ها منعکس شده است؛ اما آنچه اکنون می‌توانم بگویم این است که اصولا بستن خانه سینما به عنوان یک انجمن صنفی که محل گردهمایی اهالی سینما و محل تبادل نظرات و تضارب آرا بوده، بسیار خسارت‌بار بوده است. این مشکل باید در اسرع وقت حل شود. یکی از مهم‌ترین اولویت‌های من بازگشایی خانه سینما است و قطعا در اولین روزهای کاری به آن خواهم پرداخت. اصولا چیزی که باید به آن توجه داشت تشکل‌های مدنی و صنفی است که اصحاب سینما و مطبوعات و هنر باید از آن بهره‌مند شوند. اگر ما تمامی فعالیت‌های این گروه‌ها را زیر نظر دولت بیاوریم و فکر کنیم پادگانی درست کرده‌ایم که همه باید مطیع ما باشند، بسیار عمل نادرستی است. رابطه مخدوش شده اهالی فرهنگ و هنر با دولت در سال‌های اخیر را چطور بازسازی خواهید کرد؟ به هر حال، باید شما اعتمادسازی کنید تا آن‌ها هم به شما اعتماد کنند. مرحله اول این است که ما سیاست‌ها و دیدگاه‌های خود را بیان کنیم تا اهالی فرهنگ و هنر بدانند که وزارت فرهنگ و ارشاد، رویکرد جدیدی خواهد داشت. دوم، اجرای این سیاست‌هاست؛ به عمل کار برآید، به سخندانی نیست. آنچه موجب جلب اعتماد می‌شود این است که ما به کلام خود عمل کنیم. البته حجم مشکلاتی که در این چند سال به وجود آمده به حدی است که یک شبه نمی‌توان همه چیز را به حد مطلوب رساند؛ اما باید به تدریج ناملایمات را برطرف کرد. باید اراده‌ای برای این کار وجود داشته باشد. من مطمئنم اگر اهالی فرهنگ و هنر ببینند که ما در عمل تمام توان و نیروی خود را برای حل مسائل و مشکلات آن‌ها هزینه می‌کنیم به ما اعتماد خواهند کرد. معاون‌های خود را انتخاب کردید؟ خیر. برای معاونت مطبوعاتی به گزینه خاصی نرسیدید؟ خیر. هنوز زود است. در مرحله اول تمام وقت خود را برای تدوین برنامه‌ای جامع و کارآمد صرف می‌کنم که مجلس محترم هم رای بدهد و سرمایه کار خودم باشد. اگر خداوند کمک کرد تا از این مرحله عبور کرده و متصدی این کار شدم برای انتخاب معاونان دست به کار خواهم شد. ما شاهد باز شدن انجمن صنفی روزنامه‌نگاران خواهیم بود؟ در چارچوب همان سیاست‌هایی که اشاره کردم قاعدتا انجمن صنفی روزنامه‌نگاران هم باز خواهد شد. اکنون وارد جزئیات نمی‌شوم. اگر بخواهید بهترین دوره وزارت ارشاد پس از انقلاب را نام ببرید به چه وزیر و چه دوره‌ای اشاره می‌کنید؟ به نظرم یکسالی که آقای لاریجانی در وزارت ارشاد بودند، تحولات مثبت و خوبی به وجود آوردند. ایشان هم انسان متفکر و اندیشمندی است و هم از نیروهای خوبی در کنار خود بهره می‌برد. اگر یک دوره چند ساله در ارشاد می‌بودند، نتیجه بسیار مثبتی را شاهد می‌بودیم. سازمان تبلیغات اسلامی، سازمانی مستقل از وزارت ارشاد است که در بعضی موارد موازی‌کاری‌هایی با ارشاد دارد. در سال‌های اخیر هم چالش‌هایی بین این دو دستگاه وجود داشته است. این موازی‌کاری‌ها را چگونه حل خواهید کرد؟ اگر ما مبنا را بر این بگذاریم که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وظیفه سیاست‌گذاری و حمایت و نظارت دارد و نه تصدی‌گری، طبیعتا بسیاری از مسائل و مشکلات اهالی فرهنگ و هنر رفع خواهد شد. بخشی از مشکلات ناشی از تصدی‌گری وزارت ارشاد است و دیگران هم همین تصدی‌گری را دارند. در واقع، وزارت ارشاد تبدیل به رقیب دیگر نهادها و بخش خصوصی شده است. این رقابت و تصدی‌گری باید برچیده شود. چشم‌انداز وزارت ارشاد و به طور عام‌تر دولت تدبیر و امید را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ در حوزه فرهنگ و هنر من بسیار امیدوارم. در حوزه‌های اقتصاد و پرونده هسته‌ای و بخش‌های دیگر مشکلات بسیار وسیع و گسترده است. به خصوص بخش اقتصاد که به پرونده هسته‌ای ما گره خورده و تا بحث هسته‌ای حل نشود، مسائل اقتصادی هم حل نخواهد شد. زمان زیادی برای آن مسائل مورد نیاز است؛ اما در حوزه فرهنگ با تغییر برخی سیاست‌ها می‌توان مشکلات فراوانی را رفع کرد. اگر در وزارت ارشاد تحت تصدی شما به فیلمی مجوز اکران داده شود و در حین اکران عده‌ای با چوب و چماق مقابل سینما بیایند و خواهان پایین آوردن فیلم شوند چه می‌کنید؟ سؤال مشکلی است. باید دید قوه قضاییه تا چه حد همکاری خواهد کرد. اگر سایر قوا همکاری کنند بسیاری از مشکلات حل می‌شود. ضابط قضایی که در اختیار ارشاد نیست. بسیج در اختیار ارشاد نیست. ما که نمی‌توانیم افرادی را که با زور می‌خواهند اغتشاش ایجاد کنند و عملی غیر قانونی انجام دهند دستگیر کنیم. وزارت ارشاد فعلی پس از چند روز اعتراض، فیلمی را که خودش مجوز اکران داده بود از پرده پایین کشید. شما هم عقب‌نشینی می‌کنید؟ کسی که مجوز می‌دهد باید پای آن بایستد. عقب‌نشینی به این معناست که مجوزی که صادر کرده اشتباه بوده است. اگر مجوزی با مطالعه صادر شده باید پای آن هم ایستاد. در این سال‌ها فیلم‌هایی داشتیم که به محاق توقیف رفتند. حتی فیلم‌های کارگردانانی مانند تبریزی و حاتمی‌کیا. در دوره وزارت شما امیدی به اکران این فیلم‌ها هست؟ امید که قطعا هست. نه تنها در بخش فیلم، در بخش کتاب هم همین مسائل وجود دارد. ممیزی‌هایی که در نشر مشکلاتی ایجاد کرده است. به هر حال باید بررسی شود اگر اصلاحاتی لازم است انجام و منتشر شود. اصولا به ممیزی قبل از نشر معتقدید؟ در حوزه کتاب باید به سمتی برویم که برخی از تشکل‌های حوزه نشر مسئولیت‌هایی داشته باشند که آن‌ها نظارت کنند، نه ما. اگر این اتفاق بیفتد، مانند مطبوعات می‌شود که قبل از چاپ نظارتی بر آن‌ها نیست. سیاست‌ها اعلام می‌شود و همه ناشران در چارچوب آن سیاست‌ها عمل خواهند کرد. این ایده اولیه بنده است و باید ببینیم در عمل چطور می‌توان پیش رفت. نمی‌توانیم از الان قولی بدهیم و بعد ببینیم موانع قانونی وجود دارد. ما نباید از قبل کتاب را ممیزی کنیم. باید موارد را اعلام کنیم و از ناشران بخواهیم که بر اساس آن اقدام به چاپ و نشر کنند. در سال‌های اخیر شاهد سیاست‌زدگی در حوزه فرهنگ بودیم. ظاهرا عملکرد وزارت ارشاد در این سال‌ها بسته به فضای سیاسی کشور بود. در وزارتخانه شما هم شاهد همین اتفاق خواهیم بود؟ مقوله فرهنگ را باید از مسائل سیاسی و امنیتی جدا کرد. متأسفانه در این سال‌ها از نگاه سیاسی و امنیتی به حوزه فرهنگ هنر زیان‌های بسیاری دیدیم. نگاه به فرهنگ به هیچ عنوان نباید سیاسی و امنیتی باشد. ما باید این حوزه‌ها را از هم تفکیک کنیم. نباید فضای فرهنگی را سیاسی و امنیتی کنیم.