آینده مذاکرات هسته‌ای چه می شود؟

آینده مذاکرات هسته‌ای چیست و آیا گفت‌وگوها ادامه پیدا خواهد کرد؟ اگر چه برخی تحلیلگران نگاه مثبتی از نتیجه نشست آلماتی 2 نداشتند و دلیل خود را هم عدم توافق نهایی در پی این نشست می‌دانند اما نگاهی به اظهارات دولتمردان کشورمان و نیز مقامات 1+5 نشان می‌دهد گفت‌وگوها به انتها نرسیده و ادامه خواهد داشت. صریح‌ترین اظهارنظر را علاء‌الدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس بر زبان جاری کرده که گفته است تاریخ دور جدید مذاکرات به‌زودی تعیین خواهد شد و مشابه چنین سخنانی را هم مقامات غربی گفته‌اند. از جمله اینکه کاترین اشتون فاصله میان 1+5 با ایران را دور توصیف کرده ولی در عین حال تاکید داشته که برای بررسی پیشنهادات ایران به کشورهایمان بر می‌گردیم تا مشورت بیشتری انجام دهیم. وزارت خارجه انگلستان و آمریکا نیز نیز ارزیابی مشابهی از نشست آلماتی2 داشته‌اند و گفته‌اند اگر چه فاصله‌ها زیاد است اما مذاکرات هم جدی بوده و باید جدی‌تر ادامه پیدا کند. در این میان و طبق یک عادت همیشگی صهیونیست‌‌ها معترض‌ترین گروه به نتیجه مذاکرات هستند و خواستار آن شده‌اند تا برای ایران در قبال توقف غنی‌سازی‌اش ضرب الاجلی تعیین شود که البته با استقبال سردی مواجه شده و هیچ مقام غربی حاضر به تایید آن نشده است. به هر حال مذاکرات فشرده آلماتی در حالی به پایان رسید که بر اساس گفته‌های نماینده کشورمان، فاصله دور میان ایران و غرب به اندازه‌ای است که قرار نیست به زودی گره از مشکلات مذاکره باز شود. بن بستی که غرب مدعی است به‌دنبال پایان آن است اما با مواضع بحث برانگیزش بر سر میز مذاکره همچنان این مشکل پابرجاست. آنچه در این دور از گفت‌وگوها نیز همچون یک دهه گذشته بر آن تاکید شد، لزوم به رسمیت شناختن حق ایران برای غنی‌سازی اورانیوم بود که جلیلی آن را یکی از دو محور اساسی پیشنهادهای ایران عنوان کرد؛ حقی که اگر مورد پذیرش قرار نگیرد،‌همچنان بدل به مانع اصلی توافقات خواهد شد. مذاکرات آلماتی 2 در شرایطی آغاز شد که گمانه‌زنی‌های مختلفی درخصوص مشخص شدن سرانجام چالش هسته‌ای مطرح می‌شد. غرب که در آلماتی یک با پیشنهاداتی متفاوت از گذشته به میز مذاکره بازگشته بود، انتظار داشت تا در نخستین نشست سال جدید با واکنش مثبت تهران روبه‌رو شود آن هم با پیش‌فرض انعطاف ایران زیر سایه فشارهای تحریمی سال گذشته، اما به نظر می‌رسید این انتظار با امتیازاتی که 1+5 حاضر به ارائه است، تناسبی ندارد. در عین حال، پیشنهاد 1+5 به ایران آنگونه که روزنامه کریستین ساینس مانیتور آن را منتشر کرده و در رسانه‌های ایرانی هم بازتابی گسترده یافته است، دست‌کم دو پیش‌فرض اساسی داشت: اولا، حقوق هسته‌ای ایران در این پیشنهاد با خودداری از پذیرش رسمی حق غنی‌سازی توسط ایران مسلم انگاشته نشده بود، به عبارت دیگر شش کشور مذاکره‌کننده همچنان از به‌رسمیت شناختن حقوق هسته‌ای ایران در این پیشنهاد خودداری کرده بودند؛ ثانیا، فرض بر این قرار گرفته بود که فشار تحریم‌های بین‌المللی بر ایران به حدی جدی است که ایران حاضر است برای رهایی از آنها امتیازات جدی بدهد یا به عبارت بهتر، از مواضع اصولی خود کوتاه بیاید. فرض رسیدن به توافق در آلماتی2 براساس خوشبینی‌ها تا آنجا بود که رسانه‌های غربی و صهیونیستی توافقات آلماتی‌یک را بارها زیر سوال بردند و به مخالفت با رویکردی پرداختند که احتمال می‌دادند در نشست اخیر از سوی گروه 1+5 در پیش گرفته شود. به هر حال، آنچه غرب در مذاکرات آلماتی 2 با آن مواجه شد، همان مواضع قاطع تهران بدون توجه به رویکرد فشار اقتصادی علیه ایران بود. ایران ضمن ارائه پیشنهادی جامع برای توافق در مذاکرات آلماتی 2، نشان داد که از مواضع اصولی خود کوتاه نمی‌آید. تاکید جلیلی بر نارضایتی اشتون مبنی بر وجود فاصله دور ایران و غرب هم خط بطلانی بر فرضیه گفت‌وگو با ایران تحت فشارهای اقتصادی بود. اما در این مذاکرات، صرف‌نظر از مواضع رسمی طرفین، جزئیاتی رد و بدل شد که به‌گفته صاحب‌نظران برای نخستین بار اتفاق افتاد. جزئیاتی که به نظر می‌رسد تلاش برای باز کردن بن بست بلند مدت شکل گرفته است. در این میان،‌ تهران می‌خواهد تمامی تحریم‌های یکجانبه‌ای که بر اساس ادعاهای غیرمستند در حوزه برنامه‌های هسته‌ای‌اش اعمال شده، لغو شوند تا غنی‌سازی 20 درصدی را تعلیق کند اما در مقابل، غرب برای این مسئله ما به ازایی نامتناسب را در نظر گرفته که این یعنی آنکه به‌زعم نمایندگان کشورمان آنها هنوز توافق با ایران را در چارچوبی مدون و جامع نمی‌پذیرند و این پاشنه آشیل طرفین بر سر جزئیات است. واکنش انگلیس و آمریکا و اسرائیل به آلماتی 2 پس از نشست آلماتی واکنش کشورهای عضو شش گروه مذاکره کننده بعضا متفاوت با یکدیگر بود. در همین حال انگلیس نسبت به اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران هشدار داده است. ویلیام هیگ، وزیر امور خارجه انگلیس در بیانیه ای که منتشر شد، اعلام کرد، موضع تهران از آنچه که برای دستیابی به یک مصالحه دیپلماتیک به آن نیاز است، بسیار دور بود و در صورتی که جمهوری اسلامی مسیر کنونی را ادامه دهد، باتحریم‌های بیشتر مواجه خواهد شد. از سوی دیگر یک مقام ارشد آمریکایی گفت که عدم نتیجه‌گیری روشن در مذاکرات آلماتی به معنی بروز «وقفه» در روند مذاکرات نیست. این مقام آمریکایی که خواسته نام او فاش نشود در مورد مذاکرات دو روزه «آلماتی» گفت: راهکاری به دست نیامد، اما مذاکرات شکست هم نخورد. اما رژیم صهیونیستی ضمن متهم کردن دوباره ایران به خرید زمان، از گروه 5+1 خواست با برنامه هسته ای این کشور، جدی‌تر رفتار کند. یوفال اشتاینیتز، وزیر امور استراتژیک اسرائیل که مسئولیت مقابله با برنامه فعالیت های هسته ای ایران بخشی از ماموریت وزارت‌خانه تحت رهبری اوست؛ در بیانیه ای گفت: زمان آن رسیده است که جهان موضع جدی‌تری در برابر ایران در پیش بگیرد. این در حالی است که دیپلمات های اروپایی و آمریکایی می‌گویند همچنان به روند دیپلماتیک متعهد هستند اما با درخواست ایران برای تعیین تاریخ مذاکرات بعدی موافقت نکرده‌اند تا به تهران نشان دهند که از اینکه با پاسخی جامع به بسته پیشنهادی به آلماتی نیامده، راضی نیستند. آنها می‌گویند که پیشنهاد تازه ایران آنها را سردرگم کرده است. نگاه منفی رسانه‌های بین‌المللی به مذاکرات در همین راستا روزنامه‌های بین‌المللی نیز در واکنش به نشست آلماتی 2 آن را نشستی بدون نتیجه نامیدند. رونامه صهیونیستی جروزالم‌پست ضمن نقل اظهارات یکی از مقامهای اسرائیلی درباره مذاکرات ایران و کشورهای 5+1 در آلماتی قزاقستان تصریح کرد در این مذاکرات هیچ‌کس مدعی پایان دیپلماسی با ایران نشد. روزنامه اسرائیلی «یدیعوت آحارانوت» هم به موضع مقامات آمریکایی نسبت به مذاکرات و چشم‌انداز انجام گفت و گوهایی دیگر میان طرفین پرداخته است. این روزنامه به نقل از یک مقام عالی رتبه آمریکایی که از وی نام نبرده نوشته هنوز مشخص نیست که آیا پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ایران در ماه ژوئن، دور جدیدی از مذاکرات هسته ای با این کشور برگزار خواهد شد یا خیر. رسانه ال‌مانیتور نیز با اشاره به مذاکرات آلماتی 2 این نکته را خاطرنشان می کند که دو طرف همچنان با یکدیگر فاصله دارند و حتی نتوانسته‌اند زمانی را برای مذاکرات بعدی تعیین کنند اما با این وجود دیپلمات های آمریکایی و اروپایی می‌گویند، ایرانیان در مقایسه با دورهای قبلی مذاکرات، به‌طور عمیق تری گفت‌و‌گو کرده‌اند.