بی توجهی مسئولان و دفن سنگ نوشته‌ها

مهر: سنگ نوشته‌های سد باستانی قنطره در بخش شنبه شهرستان دشتی به دلیل بی‌توجهی به زیر خاک مدفون شدند. به علت بی توجهی مسئولان سابق میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر سنگ نوشته‌های سد باستانی قنطره در بخش شنبه و طسوج شهرستان دشتی استان بوشهر این سنگ‌ها به زیر خاک مدفون شدند یا توسط افراد برای احداث واحدهای مسکونی از بین رفتند و بر اثر سیلاب‌های فصلی رودخانه "مند" اکثر این آثار زیر گل و لای مدفون شد. این سنگ نوشته‌ها، سنگ‌هایی هم اندازه و به شکل مکعب مستطیل در ابعاد یک متر در 45 تا 70 سانتی متر است که بر اثر سیل ویرانگر سال 65 و تخریب بقایای این سد باستانی در حاشیه رودخانه "مند" پراکنده شدند. بی‌توجهی مسئولان مربوطه در دو دهه گذشته باعث شد تا از این سنگ‌ها به عنوان سنگ لاشه در طرح ساماندهی رودخانه مند و ساخت دیوار حفاظتی این رودخانه استفاده کنند. این سنگ‌ها نه تنها از حیث فرهنگی اجتماعی و تاریخی که نشانگر حضور، تجمع و تمدنی باستانی در بخش شنبه و طسوج شهرستان دشتی است مورد اهمیت است بلکه از حیث صنعت سدسازی و سازه‌های آبی و توانایی‌های فنی و صنعتی مردمان هزاره‌های پیش در این منطقه نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. آنچه اهمیت این سنگ‌ها را دو چندان می‌کند درج علایمی روی یکی از سطوح عرضی آنهاست که پرفسور ایرج نبی پور محقق و پژوهشگر بوشهری پس از بررسی‌های علمی، آنها را الفبای خلیج فارس شمالی نام گذاری کرد. تاکنون 32 حرف از این مجموعه الفبایی یافت شده است که پرفسور نبی‌پور فقط 31 حرف آن را مورد بررسی قرار داده‌اند و حرف سی و دوم به دلیل آنکه در محل دورتری از تجمع این سنگ‌ها قرار گرفته است از دید این محقق دور مانده است. این سنگ نوشته‌ها در سال 86 کشف و دور از انتظار نیست که هم چنان تعدادی از این حروف کشف نشده باشد. طبق بررسی‌های اولیه، پرفسور نبی‌پور مجموع الفبای کنده کاری شده مند از دیدگاه مرفولوژیک بسان الفبای فنیقی جلوه می‌کند اما به دلیل وجود تفاوت‌های فراوان در شکل و سیمای حروف مند با این الفبا، به ناچار باید به مجموعه الفباهای دیگر نوشتاری فرود یافته از الفبای پیش سینایی به غیر از فنیقی، مانند یونانی و عربستان جنوبی نگریسته شود. هرچند همانندی‌هایی با الفباهای یونانی ایوانی Ionia و یوبواEuboea در12حرف و سیستم نوشتاری اتروسکایی Etruscan باستانی، پیشین و مدل Model مشاهده می‌شود ولی سبک و ریخت شناسی الفبای مند بیشتر به شاخه دیگر پیش سینایی، یعنی عربستان‌جنوبی بسیار نزدیک است. این کارشناس بیان کرد: اگر چه ممکن است الفبای خلیج فارس شمالی از عربستان‌جنوبی فرود یافته باشد و یا اینکه هر دو از دودمان مشترکی جدایی یافته و یا اینکه از دودمان گوناگونی بوده ولی برتوسعه و تحول یکدیگر تاثیر گذاشته باشند. طبق یافته‌های نبی‌پور هشت نشانه از مجموعه نشانه‌های الفبایی مند با الفبای سبایی همخوانی دارد و دو نشانه نیز فقط در الفبای سبایی دیده می‌شود، دو نشانه نیز فقط در الفبای تمودی که گونه‌ای از الفبای عربستان شمالی است وجود دارد. الفبای 28 حرف تمودی نیز چون الفبای مند روی صخره‌ها و قلوه سنگ‌های بزرگ کنده کاری شده‌اند و مانند دیگر نوشتارهای سامی، از راست به چپ و گاهی حتی از راست به چپ و یا حتی از بالا به پایین نوشته می‌شده است. علاوه بر این 12 نشانه کنده کاری شده مند با الفبای تمودی همخوانی دارد و دو و سه نشانه از مجموع مند فقط در الفباهای سفایتیک ولیهانیت دیده می‌شوند ضمن آنکه 11 و هفت نشانه مند نیز در میان الفباهای فوق وجود دارد و یک نشانه نیز در الفبای ایبری Iberian یافت می‌شود و 11 نشانه از حروف مند نیز در سری الفباهای عربستان شمالی و جنوبی یافت نمی‌شود. با همه این توضیحات مجموعه الفبایی سد باستانی قنطره که با توجه به نوع سازه و طراحی و ساخت این سد باید قدمتی بین دو هزار و 500 تا سه‌هزار سال برای آن متصور بود در واقع الفبای مستقلی به شمار می‌رود و به احتمال زیاد مربوط به اقوام مهاجری است که در عهد هخامنشیان و یا اواخر عصر مادها از عربستان، بین النهرین و یا بخش جنوبی خلیج فارس به شمال خلیج فارس مهاجرت کردند. با توجه به محل استقرار آنها حاشیه شمالی خلیج فارس را به سه بخش تقسیم کرده که به هر بخش سیف می‌گفتند که رودخانه مند شهرستان دشتی مرز دو سیف شمالی و میانی مظفر و بنی زهیر بوده است که از جنابه تا مند و مند تا حوالی نای بند را در برمی‌گرفته است و یا شاید مربوط به اقوامی باشد که در زمان سلوکیان و جانشینان اسکندر از سمت شام به مناطق شمالی خلیج فارس مجبوربه مهاجرت شدند. مجموعه حروف ناشناخته مند برای بررسی‌های علمی‌تر توسط نبی‌پور به یکی از دانشگاه‌های آمریکا ارسال شده است در حالی که زبانشناسان ما یا به دلیل جمع آوری نشدن و انعکاس نیافتن مطلوب آن توسط مسئولان از وجود کشف این مجموعه با ارزش بی‌خبرند و یا نسبت به آن بی اعتنا مانده‌اند. این مجموعه الفبایی ناشناخته گنج گرانبهایی است که پس از قرن‌ها بر ما آشکار شده است اما بر اثر غفلت و بی اعتنایی مسئولان تخریب و یا مدفون شد و امروز فقط تعداد اندکی از آنها سالم مانده و قابل مشاهده است. مسئولان باید قبل از تخریب کامل تعداد اندک باقی مانده از این سنگ‌ها از تخریب کامل این مجموعه کم نظیر جلوگیری و نسبت به حفظ این میراث ارزشمند، جمع‌آوری آنها، دعوت زبانشناسان برای بررسی بیشتر این نشانه‌ها، ثبت در فهرست آثار ملی و ایجاد موزه‌ای درشهر خورموج مرکز شهرستان دشتی برای نمایش و عرضه آنها تلاش جدی از خود نشان دهند.