آمریکا سخن رهبر ایران را بین‌المللی کند!

تابناک: مذاکرات هسته ای میان ایران و گروه 1+5 چند روز دیگر در پایتخت قزاقستان برگزار می شود. از سوی دیگر، مباحث درباره احتمال و شرایط مذاکره ایران و آمریکا، هنوز در جریان است. در این رابطه، روزنامه «کریستین ساینس مانیتور» از اقداماتی سخن گفته که در صورت انجام آن ها، اوباما می تواند به حصول توافق هسته ای با ایران امیدوار باشد. در مطلب این روزنامه آمده است: اکنون آشکار شده که حتی اگر ایران با دادن امتیازاتی قابل توجه درباره برنامه هسته ایش موافقت کند، باز هم احتمالاً اوباما هرگز نخواهد توانست کنگره را متقاعد کند تحریم های شدید علیه ایران را بردارد. اگر کسی کوچکترین تردیدی درباره درجه خصومت کنگره، حتی نسبت به صرفاً کاهش تحریم ها علیه ایران دارد، بهتر است نگاهی به نحوه رفتار کمیته کنترل تسلیحات سنا در فرایند رأی اعتماد به «چاک هیگل» به عنوان وزیر دفاع آمریکا بیندازد. اعمال فشار بر ایران، دیگر تنها یک سیاست تاکتیکی برای کنگره نیست؛ بلکه یک تشریفات عمیقاً نهادینه شده است که انتظار می رود همه اعضا آن را رعایت کنند. این واقعیتی ناراحت کننده است که ایران نیز به خوبی از آن آگاه است. آیت الله خامنه ای، رهبری ایران، هفته گشته و پس از اعمال تحریم های جدید کنگره، این موضوع را مورد اشاره قرار داد. وی اشاره کرد که ایران با سیاست «مذاکره برای مذاکره» در مقابل آمریکا مخالف است. در حقیقت، ایران خواستار یک طرف مذاکره است که بتواند در عمل به موضوع عادی سازی روابط متعهد بماند و امتیازات اعطا شده را با امتیازات متقابل پاسخ دهد. اما از آنجا که کنگره در حال حاضر چنین امری را غیرممکن ساخته، احتمال اینکه مذاکرات دوجانبه میان ایران و آمریکا به زودی اتفاق بیفتد، وجود ندارد. اما از سوی دیگر، ایالات متحده و ایران ناگزیر در چارچوب مذاکرات چندجانبه 1+5 که 26 فوریه در قزاقستان برگزار می شود، با هم دیدار خواهند کرد. بر این اساس و با وجود سخت گیری ساختاری کنگره، اوباما برای افزایش شانس موفقیت دیپلماسی چه کاری می تواند انجام دهد؟ پاسخ روشن است: یافتن و اعمال آن دسته از گزینه های سیاست خارجی که کنگره نمی تواند به سادگی در مقابل آن ها مانع ایجاد کند. در آستانه این مذاکرات حیاتی، اوباما می تواند چندین اقدام انجام دهد. به عنوان یکی از این اقدامات، وی می تواند پیش از مذاکرات تعهد بدهد که اگر ایران حاضر به دادن امتیازاتی درباره برنامه هسته ایش باشد، وی تحریم های اجرایی را که در اختیار کنگره نیست، لغو کرده و دارایی های مصادره شده ایران - که مصادره آن ها به واسطه فرمان های اجرایی صورت گرفته - را آزاد کند. «دفتر کنترل دارایی های مالی وزارت خزانه داری»، وسعت زیادی دارد که اوباما می تواند برای کاهش تحریم ها از آن استفاده کند. دادن چنین تعهدی، می تواند این پیام را به تهران بدهد که واشنگتن واقعاً خواستار انجام توافق است و در عین حال، لحن متحدان آمریکا را نیز در قبال ایران تغییر می دهد. به هر حال، در صورتی که اوباما چنین رویکردی را در پیش بگیرد، آن ها نیز باید در تغییر سیاست اوباما سهیم شوند. دومین اقدام این است که هرچند اوباما نمی تواند کنگره را کنترل کند، اما یقیناً می تواند با اتحادیه اروپا و دیگر متحدان خود، از قبیل کره جنوبی، ژاپن، کانادا و استرالیا همکاری کند تا اطمینان یابد در صورت حصول توافقی منطقی با ایران، آن ها تحریم هایی که علیه ایران وضع کرده اند را لغو خواهند کرد. البته این حقیقتی است که رویه های پارلمانی و تصمیمات اجرایی در آن کشورها نیز تحت تأثیر ملاحظات سیاسی و لابی های گوناگون قرار دارد؛ اما فشار واشنگتن می تواند آن ها را وا دارد تا از سطح «سیاست داخلی» فراتر رفته و در تلاش برای حل بحران هسته ای، با تلاش های واشنگتن همراه شوند. در همکاری با متحدان آمریکا، اوباما همچنین می تواند نشان دهد که وی نه تنها قادر است جهان غرب را علیه ایران متحد کند (شعاری که دولت آمریکا در چهار سال گذشته داده)، بلکه همچنین می تواند در صورت نیاز، آن ها را جهت مصالحه با ایران گرد هم آورد. آمریکا و متحدان غربی این کشور با اصرار بر شعار تکراری «اتحاد علیه ایران»، تنها یک رویکرد آمرانه را به نمایش می گذارند که امکان وجود توافقی که حافظ وجهه ایران باشد را از میان می برد. اوباما این قدرت را دارد تا این فضا را تغییر داده و عرصه را برای موفقیت دیپلماسی هموار کند. در نهایت، اوباما می تواند بدون مانع تراشی کنگره، ظرفیت های خفته سازمان ملل را فعال کرده و از آن ها به نفع موفقیت مذاکرات استفاده کند. به عنوان مثال، وزارت خارجه آمریکا می تواند با همکاری شورای امنیت سازمان ملل، تعهدی را در قالب یک «بیانیه ریاست جمهوری» ایجاد کند مبنی بر اینکه در صورت حصول توافق، با وجود قطعنامه های پیشین، تحریم های سازما ملل علیه ایران لغو خواهد شد. این بیانیه غیر الزام آور سازمان ملل می تواند انگیزه ای در اختیار ایران قرار دهد تا با اطمینان بیشتری اقدام به دادن امتیاز کند (با علم به اینکه همکاری، با درجه ای از اقدام متقابل طرف دیگر روبرو می شود). این اقدام همچنین به کشورهای غربی این اطمینان را می دهد که اتخاذ یک رهیافت منعطف تر در مسئله غنی سازی اورانیوم، ناقض قطعنامه های پیشین سازمان ملل علیه ایران، ایجادکننده یک رویه نادرست و یا آسیب رسان به تمامیت شورای امنیت نیست. با توجه به اینکه علی اکبر صالحی، وزیر خارجه ایران اعلام کرده که ایران آماده است فتوای آیت الله خامنه ای در ممنوعیت سلاح هسته ای را در قالب یک سند رسمی و از نظر حقوقی الزام آور در سازمان ملل درآورد، ارائه سندی متقابل در سازمان ملل، می تواند به ارتقای اعتماد میان طرفین پیش از آغاز مذاکرات کمک کند. پس از یک دهه اعمال فشار غرب بر ایران که به هیچ موافقتنامه هسته ای منجر نشده، تغییر رویکرد در دستور کار قرار گرفته است. زمان در حال سپری شدن است و توپ در زمین اوباماست.