گزارش جدید ˈآمانوˈ درباره ایران

ایرنا: مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش جدید خود درباره برنامه هسته‌ای ایران را منتشر کرد. گزارش مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی معمولا ۱۰ روز قبل از نشست فصلی شورای حکام در اختیار اعضای آژانس قرار می گیرد. قرار است نشست آتی شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی دوشنبه ۱۴ اسفند ماه در مقر آژانس در وین برگزار شود. آخرین دور مذاکرات ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی هفته پیش در تهران برگزار شد. ایران و آژانس اکنون بیش از یک سال است که درباره تدوین مدالیته ای که روشن کند تهران چگونه به پرسش های آژانس درباره موضوع PMD (ابعاد احتمالی نظامی) پاسخ دهد، در حال مذاکره هستند. ایران، مدالیته ۲۰۰۷ را الگوی خوبی برای تدوین مدالیته جدید می داند. طبق مدالیته یا برنامه عمل سال ۲۰۰۷ یا همان سند INFCIRC/۷۱۱، شش مساله باقیمانده ˈآزمایشات پلوتونیومˈ، ˈسانتریفیوژهای پی یک و پی دوˈ، ˈمنشاء آلودگیˈ، ˈسند اورانیوم فلزیˈ ، ˈپلونیوم ۱۱۰ˈ و ˈمعدن گچینˈ در تاریخ ۲۰۰۸ حل و فصل شد و مدیرکل قبلی آن را به شورای حکام گزارش کرد. پیشنهاد تدوین مدالیته جدید برای نخستین بار توسط علی اکبر صالحی وزیر خارجه ایران مطرح شد. صالحی تیرماه ۱۳۹۰ در سفر به وین و در دیدار با یوکیا آمانو پیشنهاد کرد که ˈاگر آژانس مدالیته اوت ۲۰۰۷ را کامل اعلام کند، آنگاه ایران آماده خواهد بود وارد مذاکره برای تدوین مدالیته جدیدی در مورد مطالعات ادعایی شود.ˈ هرچند آمانو، مدالیته ۲۰۰۷ را کامل اعلام نکرد ولی جمهوری اسلامی ایران برای نشان دادن حسن نیت خود وارد مذاکراتی شد که هدف آن دستیابی به مدالیته جدید بود. ˈهرمان ناکارتسˈ معاون پادمان مدیرکل آژانس که معمولا ریاست تیم مذاکره کننده این نهاد با تهران را برعهده دارد، یک ماه پس از سفر صالحی به وین، به دعوت جمهوری اسلامی در یک سفر پنج روزه از تاسیسات هسته ای ایران بازدید کرد. ناکارتس در آن سفر همراه معاونین خود از نیروگاه اتمی بوشهر، تاسیسات غنی سازی نطنز و فردو، تاسیسات هسته ای اصفهان شامل کارخانه تولید میله های سوخت و نیز رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک و کارخانه تولید آب سنگین اراک بازدید کرد. در آن سفر، جمهوری اسلامی برای نشان دادن حسن نظر خود در اقدامی بی سابقه حتی اجازه بازدید از سایت تحقیق و توسعه سانتریفیوژهای پیشرفته را نیز به معاون مدیرکل داد. ناکارتس در آن سفر دو دستور کار مذاکراتی مهم داشت یک بحث درباره چگونگی اعمال ترتیبات پادمان در تاسیسات فردو و دیگری پیگیری موضوع مطالعات ادعایی. وی بهمن ماه سال گذشته نیز به عنوان رییس تیم مذاکره کننده آژانس برای حضور در دور اول گفت وگوها سفر سه روزه ای به تهران داشت. سه هفته پس از آن نیز، (اول اسفنده ماه ۱۳۹۰)، ناکارتس برای حضور در دور دوم گفت و گوهای ایران و آژانس سفری دو روزه به تهران انجام داد. پس از آن، چند دور مذاکرات ایران و آژانس در وین برگزار شد تا اینکه اول خرداد ماه امسال آمانو سفری یک روزه به تهران داشت و ناکارتس نیز در این سفر حضور یافت. مذاکرات ایران و آژانس برای دستیابی به مدالیته جدید در وین و تهران ادامه داشت، ولی از نشست قبلی شورای حکام در آذرماه این مذاکرات وارد مرحله جدیدی شد. مدیرکل آژانس در نشست پیشین شورای حکام در وین تاکید کرد که این نهاد در پی توافق با ایران در مورد یک مدالیته برای حل و فصل موضوعات باقی مانده است. آمانو با اشاره به اینکه آژانس قویا مصمم به گفت وگو با ایران است، تصریح کرد: فرصت حل و فصل دیپلماتیک موضوع هسته ای ایران فراهم شده است. همه ما باید از این زمان برای حل و فصل دیپلماتیک مساله استفاده کنیم. در پی این اظهار نظر آمانو، دور جدید مذاکرات ایران و آژانس ۲۳ آذرماه در تهران برگزار شد که طرفین آن را خوب و درحال پیشرفت ارزیابی کردند. ناکارتس که ریاست تیم هفت نفره آژانس در این دور از مذاکرات را برعهده داشت، هنگام بازگشت به وین نیز از پیشرفت در مذاکرات خبر داد. وی که با خرسندی در جمع خبرنگاران سخن می گفت، با این تاکید که ˈانتظار داریم دیدگاه شکل یافته در مذاکرات را نهایی و بلافاصله اجرایی کنیمˈ، ابراز امیدواری کرد که مذاکرات آتی ایران و آژانس به تدوین مدالیته ای برای حل و فصل موضوع منجر شود. تهران نیز این دور مذاکرات ایران و آژانس را سازنده و در حال پیشرفت خواند. بر اساس توافق طرفین، قرار شد بعدی مذاکرات ۲۷ دی ماه در تهران برگزار شود که آخر دی ماه انجام شد، ولی باز هم توافق نهایی کردن مدالیته جدید عملی نشد. هرچند ناکارتس هنگام بازگشت به وین اعلام کرد، مذاکرات آژانس با ایران ادامه می یابد، ولی در عین حال گفت که با توجه به برخی اختلاف نظرها در این دور گفت وگوها، نتوانستیم مدالیته جدید را نهایی کنیم. دور جدید گفت و گوهای ایران و آژانس روز چهارشنبه ۲۵ بهمن در تهران برگزار شد. علی اصغر سلطانیه رییس هیات ایرانی مذاکره کننده با آژانس پس از برگزاری دور جدید مذاکرات گفت: مذاکرات تخصصی فشرده با تیم ۸ نفره آژانس به سرپرستی معاون مدیر کل در امور پادمان پیرامون مدالیته و چارچوبی برای حل و فصل موضوعات مربوط به ادعاها درباره برنامه هسته ای ایران، در تهران برگزار شد. ضمن رفع برخی اختلافات و توافق بر مواردی از متن مدالیته مقرر شد پیرامون پیشنهادهای جدیدی که در این جلسه ارائه گردید، طرفین بررسی و نظرات خود را در جلسه بعد ارائه نمایند. ناکارتس نیز پس از هفتمین سفر خود به تهران هنگام ورود به فرودگاه وین در خصوص مذاکرات گفت: ما در تهران گفت وگوهایی درباره مدالیته داشتیم اما موفق نشدیم این سند را نهایی کنیم. وی با تاکید بر اینکه ˈ تعهد آژانس مبنی بر تداوم گفت وگو با ایران تزلزل ناپذیر استˈ، تصریح کرد: ما اکنون سخت کار خواهیم کرد تا اختلافات باقی مانده را رفع کنیم اما برای تعیین مسیر آتی به زمان نیاز داریم. یکی از اختلاف نظرهای اساسی ایران و آژانس بر سر ˈتحویل مدارک و اسناد درمورد ادعاهای مطرح شدهˈ است و ایران معتقد است که اگر کسی ادعایی دارد باید مدارک آن را تحویل دهد. از دید تهران هرگونه مدالیته باید گام به گام باشد یعنی پس از خاتمه یک موضوع، به موضوع دیگر پرداخته شود. ایران همچنین عقیده دارد که آژانس باید سقفی برای پرسش های خود قرار دهد و بپذیرد که اگر به تمامی پرسش ها پاسخ داده شد، سوال جدیدی مطرح نشود. مساله بعدی این است که با توجه به اینکه همکاری در زمینه PMD(ابعاد احتمالی نظامی) نه طبق پادمان و نه حتی طبق پروتکل وظیفه ایران نیست، آژانس باید روشن کند که در ازای همکاری تهران چه پاسخ معادلی به جمهوری اسلامی خواهد داد. موضوع بعدی مربوط به پارچین است. ایران در این زمینه معتقد است که چون موضوع تاسیسات نظامی پارچین فراتر از ان پی تی است تا زمانی که مدالیته جدید نهایی و امضا نشود، بازرسی از این محل ممکن نیست. نکته دیگر اینکه ایران به پیشنهاد مسکو نیز به صراحت اعلام کرده است تنها زمانی به موضوع مربوط به ابعاد احتمالی نظامی پاسخ خواهد داد که کلیه تحریم های یکجانبه کشورهای غربی لغو شود. در واقع تهران در پیشنهاد مسکو گفت وگو با آژانس را به مذاکرات با گروه ۱+۵ گره زده و اولی را منوط به دومی کرده است. بنابراین، در ازای همکاری ایران با آژانس، این گروه ۱+۵ است که باید خود را آماده واگذاری امتیاز کند. به هر حال ، مهمترین اختلاف این است که آیا آژانس متعهد خواهد شد، پس از پایان شش موضوع مربوط به ادعای ابعاد احتمالی نظامی، موضوع را جمع کرده و از طرح مسائل جدید خودداری کند؟ اگر آژانس مایل به این کار نباشد در آن صورت پرسش این است که ایران در ازای چه دستاوردی باید وارد همکاری با آژانس در قبال حساس ترین موضوعات نظامی شود؟ برخی تحلیلگران می گویند در واقع این موضوع از اراده آژانس خارج است و این گروه ۱+۵ است که باید ضمانت های سیاسی لازم در این باره را فراهم کند. دور جدید مذاکرات ایران و گروه ۱+۵ قرار است طی چند روز آینده در قزاقستان برگزار شود.