شرایط تبلیغ در عرصه بین‌الملل

همشهری دیپلماتیک: آیت‌الله سیدباقر گلپایگانی، فرزند مرحوم آیت‌الله العظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی است؛ مرجعی که همواره در کنار فعالیت‌های گسترده دینی در داخل ایران، توجه ویژه‌ای به فعالیت‌های تبلیغاتی با هدف گسترش دامنه مخاطبان در سطح بین‌المللی و کشورهای دیگر جهان داشته است. پایه‌گذاری مجمع جهانی اسلامی در لندن یکی از هزاران فعالیت بین‌المللی ایشان است. گفت‌وگو با آیت‌الله سید باقر گلپایگانی از آن جهت جالب توجه است که ایشان فعالیت‌های تبلیغی را در پیش و بعد از انقلاب دنبال کرده و می‌تواند نسبت‌شناسی دقیقی از تبلیغ تشیع و سیاست خارجی ایران، ارائه کند. مبلغ از نظر شما باید دارای چه ویژگی‌هایی باشد؟ به نظر من، تبلیغ چهار «ع» دارد. هم عین به معنای حروف الفبا و هم عینی که به معنای سرچشمه آب است که از سیره نبوی اخذ شده است. عین اول، علم است. آن کسی که به‌عنوان مبلغ می‌خواهد برود باید علم داشته باشد. در روایت هم داریم علم رسول‌الله «اعلم ناس» بود. دومین عین، عقل است. مبلغ نباید تنها اعلم باشد بلکه باید عقل تدبیر داشته باشد که چگونه با مردم برخورد کند و در روایت هم داریم که خداوند عقل را بر دو قسمت کرد، نصفش را به پیغمبر و نصف دیگر را به تمام مخلوقات عالم داد. سومین عین، عشق به کار است. در روایت داریم پیغمبر دنبال مشکل و مریض می‌رفت نه اینکه بنشیند تا کسی بیاید و به او بگوید من را هدایت کن، تا اینکه آیه نازل شد که پیامبر چقدر خودت را به زحمت می‌اندازی؟ چهارمین عین، عارف بودن به حال مخاطب است؛ یعنی مخاطب خود را بشناسد. حضرت رسول(ص) فرمودند با مردم به اندازه عقل‌هایشان صحبت کنید؛ یعنی باید مبلغ با مخاطب به قدر عقلش صحبت کند. متأسفانه هر چقدر قشر تحصیلکرده میزان تحصیلاتشان بالاتر می‌رود، اعتقادشان به غیب کمتر می‌شود و به همه چیز از دید آزمایشگاهی نگاه می‌کنند و مبلغ نیز باید با همان دید با آنها گفت‌وگو کند. همان‌گونه که پزشک عمومی در صورتی که مرض بیمار حاد باشد، او را به متخصص معرفی می‌کند، مبلغ نیز در جایی که مسائل مهم‌تری پیش می‌آید باید موضوع را به کارشناسان خبره‌تر ارجاع دهد. تبلیغ در خارج از کشور چگونه است؟ آیا این تبلیغ می‌تواند مؤثر باشد؟ تبلیغ در کشورهای خارجی مؤثر است ولی شروط مبلغ، مهم است؛ اگر شروط مبلغ کامل نباشد، آن نتیجه، برعکس می‌شود. شروع تبلیغ در کشورهای خارجی باید گام به گام باشد. وقتی مرحوم آقا، مرحوم اخوی ما را برای مرکز مجمع جهانی اسلامی به لندن فرستادند، جلسه اولی که گذاشتند، تمام خانم‌ها بی‌حجاب آمده بودند و مرد و زن نیز مانند سینما قاتی نشسته بودند. جلسات بعد یک فلشی زدند که خانم‌ها در یک سمت و آقایان در سمت دیگر بنشینند. بعد یک روسری جلوی در گذاشتند و اعلام کردند هر کس می‌خواهد، به احترام نام خدا و مجلس دینی، روسری سرش کند، نباید یکباره بگوییم که همه باید چادر سرشان کنند. این موضوع به‌تدریج باید صورت گیرد تا به مرور زمان مردم نیز اهمیت این مساله را درک کرده باشند. ا ائمه هم می‌گویند حقایق امور را به مردم بگویید تا خود آنها به سمت ما بیایند. اسلام هم همین‌طور بود و در مدت 23 سال، نازل شد. کسی هم که الان می‌خواهد مسلمان شود، باید به تدریج احکام را به او گفت. تبلیغ در خارج چند مرحله دارد؛ اول اینکه مخاطب ما کیست؟ ایرانی با ایمان است یا فردی که تنها اسلام را به ارث برده و شناختی از آن ندارد؟ اگر قرار است برای اعراب تبلیغ کنیم، باید ببینیم کدام تیپ عرب‌ها؟ لبنانی‌ها، سوری‌ها یا عراقی‌ها؟ چون عرب‌ها تیپ رفتاری متفاوت دارند. اقدام‌های مبلغ در کشور خارجی نیز نباید مخالف سیاست‌های حاکم بر آن کشور باشد زیرا در نطفه خفه‌اش می‌کنند. امروزه پیشرفت اسلام و شیعه در دنیا زیر ذره‌بین است. مبلغ باید بداند در کجا می‌خواهد تبلیغ کند، باید بداند در آن کشور چند سالن سینما با چند صندلی وجود دارد؟ چند شبکه رادیویی و تلویزیونی و به چه زبان‌هایی وجود دارد؟ مردم بیشتر به سینما گرایش دارند یا تلویزیون؟ مبلغ باید از این آمارها برای ارتباط بهتر با مردم آن کشور، استفاده کند. نکته مهمی که وجود دارد، این است که مبلغ نباید دست خود را جلوی مردم دراز کند و محتاج آنها باشد بلکه باید موجب دلگرمی فقرا شود؛ البته من با گداپروری مخالفم. می‌خواهم بگویم مبلغ باید صندوق قرض‌الحسنه ایجاد کند و وام دهد تا ایجاد اشتغال شود، مانند اقدامات امام موسی صدر در لبنان. وقتی مرحوم اخوی به هندوستان رفت، وضعیت شیعیان در آنجا خوب نبود. ایشان صد چرخ خیاطی خریدند و معلمی گذاشتند برای دختران شیعه. بعد گفتند که شما باید با خیاطی و به صورت قسطی پول این چرخ‌ها را بدهید و از پول قسط آنها، چرخ خیاطی‌های دیگری را برای افراد دیگر خریدند. در مدتی کوتاه چند هزار خیاط شیعه در آنجا پیدا شد و به قولی آنها خودکفا شدند و وضعشان بهتر شد. از ظرفیت تبلیغ چگونه می‌توان برای نظام جمهوری اسلامی استفاده کرد؟ مبلغی که می‌رود به‌ویژه در جایی که قشر سنی هستند، نباید خلفا را لعن کند و باعث اختلاف بیشتر شود. مبلغ باید قصدش قربت باشد و از مردم نیز بی‌نیاز باشد. مرحوم آقا، وقتی حاج‌آقا مهدی را به لندن فرستادند، اول یک کتابخانه‌ای را گرفتند، بعد آهسته آهسته مردم جمع شدند و کلیسایی را خریدند و بعد هم به مرور زمان رفت‌وآمدشان بیشتر شد. امروز تمام رأی‌گیری‌های انتخاباتی در لندن در این مرکز انجام می‌شود و نماز جمعه نیز برپا می‌شود اما استقلال خود را نیز دارند. علت آن نیز این است که دشمن نتواند به هر بهانه‌ای آن را تعطیل کند و این مرکز نیز بتواند به کار تبلیغ و رسالت خود بپردازد.