معادلات داخلی عراق جدی تر می شود

سرویس بین الملل «فردا» : خروج نیروهای آمریکایی از عراق بحثی است که اینروز‌ها در محافل آمریکایی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. از طرفی جمهوری خواهان اعلام کرده‌اند که خروج نیرو‌ها به معنای افزایش حوزه نفوذ ایران است و در مقابل دموکرات‌ها چنین حرفی را رد کرده و بر ابزارهای خود در عراق تاکید می‌کنند.

به همین مناسبت در گفتگو با یک کار‌شناس مسائل عراق بحث خروج نیروهای آمریکایی را مورد بررسی قرار داده است.

دکتر جعفر حق پناه در زمینه خروج نیروهای آمریکایی و جریانات درون عراق معتقد است: می‌توان گفت که در سطور تاریخی و طی هشت سال گذشته اخیر، سه گرایش مشخص در مورد حضور نیروهای آمریکایی در عراق وجود داشته است.

اولین دیدگاه از آن نیروهای کرد عراقی بوده است که هموراه از حضور نیروهای آمریکایی استقبال کرده‌اند و طبیعی‌ترین متحدین آمریکا در عراق به شمار می‌آیند. حتی زمانی که بحث خروج نیروهای آمریکایی مطرح شد سران دو حزب برجسته کرد در عراق طی نامه‌ای به مقامات آمریکا از آن‌ها خواستند که عراق را ترک نکنند.

همچنین آن‌ها اعلام کردند که حاضرند پایگاه نظامی نیز در اختیار آمریکایی‌ها قرار دهند. به گفته دکتر حق پناه، دیدگاه دوم از آن نیروهای عرب سنی است که خود دارای دو دیدگاه متفاوت هستند. بخشی از این نیرو‌ها مشکلات عراق پس از صدام را به خاطر اشغال‌گری نیروهای آمریکایی می‌دانند اما افرادی مانند ایاد علاوی که جزو نیروهای غرب گرا هستند و تمایل به ماندن نیروهای آمریکایی در عراق دارند، بدنبال آن هستند تا در چارچوب منافع آمریکا منافع اعراب نیز لحاظ شود.

اما در مقابل این دیدگاه گروه‌های سلفی هستند که تحت هیچ عنوان حاضر به ماندن نیروهای آمریکایی نیستند و حضور نیروهای آمریکایی را به نفع کرد‌ها می‌دانند.

به گفته این کار‌شناس مسائل عراق، دیدگاه سوم متعلق به شیعیان است. شیعیان مخالف حضور و استمرار نیروهای آمریکایی در عراق هستند و در عین حال از این حضور بهره برده‌اند و از آمریکا خواسته‌اند که مسئولیت تبعات اشغال‌گری را بپذیرند. لذا در یک فضای کلی می‌توان گفت که حضور آمریکا در عراق به تعامل این سه نیرو گره خورده است.

این کار‌شناس مسائل عراق و کردستان در مورد خروج نیروهای آمریکایی از عراق و نحوه آن معتقد است: مشکل اصلی بحث بر سر نفس حضور آمریکایی‌ها نیست بلکه بحث بر سر چند و چون این حضور می‌باشد.

البته برآیند نیروهای عراقی و ما حصل گفتگو‌ها بر آن بوده که نیروهای آمریکایی بمانند اما بحث بر سر نحوه حضور آن‌ها بوده است. آمریکایی‌ها خواهان حق کاپیتولاسیون در عراق بوده‌اند اما عراقی‌ها به شدت با این امر مخالف بوده‌اند.

البته این را باید گفت که بخشی از نیروهای امریکای در عراق می‌مانند و خدمات آموزشی به عراقی‌ها را ادامه می‌دهند. به هر حال سفارت آمریکا در عراق جزو بزرگ‌ترین سفارتخانه‌های دنیا است و نیروهای فراوانی در آن هستند.

دکتر حق پناه در مورد سخنان اخیر جمهوری خواهان مانند جان مک کین در مورد تبعات خروج امریکا از عراق و قدرت گیری ایران در عراق می‌گوید: بحثی که جمهوری خواهان مطرح کرده‌اند صرفا در مورد ایران نبوده است بلکه آن‌ها معتقدند که دستاوردهای عملیات در عراق شکننده است و باید با حضور نیروهای نظامی تثبیت شود و در صورت خروج زودهنگام این دستاورد‌ها از بین می‌رود.

اما به هر حال مشکلات آمریکا در زمینه‌های مختلف سبب شده که اوباما چنین تصمیمی را بگیرد. در مورد ایران نیز باید گفت که بحث تقویت حضور ایران در عراق تابع متغیرهای گوناگونی است که یکی از آن‌ها بحث خروج نیروهای آمریکایی از عراق است.

لذا در این زمینه باید عوامل دیگری را جستجو کرد که به سیاست‌های منطقه‌ای و داخلی ایران و ساختار قدرت درعراق نیز باز می‌گردد.

دکتر حق پناه تبعات خروج آمریکایی‌ها از عراق را با دیدگاه متفاوتی تحلیل م یکند و معتقد است: تحولات عراق بعد از این جدی‌تر خواهد شد زیرا متغییری به نام حضور نظامی آمریکا در آن وجود ندارد. گرایشات عراق جدید دیگر بیشتر حاصل تغییرات و گرایشات داخلی قرار می‌گیرد.

در این زمینه باید گفت که هر چند این خروج برای ایران فرصت‌هایی را مهیا می‌کند اما باید توجه داشت که گروه‌های مرکز گرا و جریان‌های ملی گرا تقویت می‌شوند زیرا ان‌ها برای حفظ امنیت به خود سمت خود اتکایی می‌کنند و لذا احتمال بازگشت به میلیتاریسم و یا آنچه در دوران بعث شاهد بوده‌ایم، می‌رود.

به تعبیری می‌توان گفت که اگر آمریکایی‌ها در عراق بمانند آن‌ها در بحث تامین امنیت از آمریکایی‌ها کمک می‌گیرند اما در صورت خروج آن‌ها، خود به سمت امنیت سازی می‌روند و بدنبال ایجاد ارتشی جدید می‌روند که می‌تواند برای ایران تهدید باشد.