اخوان المسلمین؛ حیران در دوراهی

ایران دیپلماتیک: روزنامه الرأیه در شماره دیروز خود به بررسی رویکرد اخوان المسلمین در تحولات پس از سقوط مبارک پرداخت و این جنبش اسلامی را در حال تاثیرپذیری از یکی از دو کشور ترکیه و ایران دانست. روزنامه الرأیه نوشت: شاید مهم‌ترین تحول اخیر منطقه، البته پس از تحول عراق، تغییر وضعیت مصر باشد. این کشور، تا اطلاع ثانوی، همچنان مهم‌ترین کشور عربی است و اینکه اتفاقی که در مصر رخ داد بر اوضاع لیبی و یمن و سوریه تأثیر گذاشته است، امر اتفاقی نیست. الرأیه نوشت: مسلماً اگر توافق بین نظامیان از یک سو و جنبش اخوان‌المسلمین از سوی دیگر نبود، امکان تغییر وضعیت مصر به شکل مسالمت آمیز وجود نداشت. این اولین و آخرین بار نیست که اخوان‌المسلمین در تغییر اوضاع مصر شرکت می‌کنند، و حتی در حصول این تغییر نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا می‌کنند. اما پرسش این است که آیا آن‌ها این‌بار می‌توانند شرکایی حقیقی در حکومت شوند یا این‌که رابطه آنان با نظامیان همچ‌نان با کش و قوس همراه خواهد بود و به برخورد کشیده خواهد شد، اتفاقی که طی 60 سال گذشته بارها و بارها رخ داده است، به عبارتی روشن‌تر، آیا ممکن است اخوان‌المسلمین در پرتو نظام حاکم که در سال 1952 میلادی تأسیس شد در حکومت شرکت کنند، یا این‌که به کمتر از تغییر کامل نظام رضایت نمی‌دهند؟ این روزنامه قطری در ادامه نوشت: قبل از کودتای نظامی ‌سال 1952 میلادی که انقلاب ژوئیه نامیده شد، بین «اخوان» و «سازمان افسران آزاده» که کودتا را به اجرا درآورد و بساط نظام پادشاهی را برچید و نظام جدیدی را پایه‌گذاری کرد که تا به امروز ادامه داشته و ارتش رکن اصلی آن به شمار می‌رود، ارتباط تنگاتنگی وجود داشت. پس از این‌که موقعیت «افسران آزاده» تثبیت شد و آن‌ها توانستند سرتیپ محمدنجیب را تحت اقامت اجباری قرار دهند، برخورد میان نهاد نظامی‌به ریاست «جمال عبدالناصر» از یک سو و «اخوان» از سوی دیگر آغاز شد. و حمله‌ای با هدف ریشه‌کن کردن اخوان‌ صورت گرفت. این حمله جز با درگذشت عبدالناصر در سال 1970 میلادی و روی کارآمدن «انور السادات» که مرحله تازه‌ای از مغازله جدید میان نظام حکومتی و «اخوان» آغاز شد، پایان نیافت. این روزنامه قطری افزود: سادات برای مقابله با بقایای ناصری‌ها و چپ‌ها که پست‌های مهمی‌ را در نهادهای کشور و دستگاه‌های امنیتی و حزبی قبضه کرده بودند، به کمک «اخوان» نیاز داشت. سادات از «اخوانی» که از رابطه جدید با نظام بهره‌برداری کردند، استفاده نمود. اما طولی نکشید که وضعیت تغییر یافت، و ماه عسل بین نظام مصری و «اخوان» به پایان رسید و به برخورد انجامید. سادات در سال 1981 میلادی و در شرایطی ترور شد که با «اخوان» درگیر بود، «اخوانی» که گروه‌های اسلامی‌تندرو، از جمله گروهی که رئیس‌جمهور مصری را ترور کرد، از بطن تفکر آن‌ها متولد شدند. در زمان ریاست جمهوری «حسنی مبارک» همان سناریو تکرار شد. این سناریو با آزادی «اخوان‌المسلمین» از زندان‌ها آغاز شد و به رویارویی ختم شد تا این‌که در روز 28 ژانویه گذشته «اخوان» با گستردگی و نظمی‌ تمام به خیابان‌ها سرازیر شدند. در نتیجه، پس از عقب‌نشینی نیروهای امنیتی از خیابان‌های قاهره، نظام پلیسی رئیس‌جمهور مصر از هم پاشید. آن روز محرز شد که توافقی میان «اخوان» و نهاد نظامی‌که مخالف حکومت موروثی بودند صورت گرفته است. نظامیان به شکلی کُند و در عین حال مؤثر برای کنار زدن مبارک به حرکت درآمدند. رئیس‌جمهور مصر سقوط کرد، اما نظامی‌که ستون فقرات آن را نهاد نظامی‌ تشکیل می‌دهد باقی ماند. «در این شرایط «اخوان» چه خواهد کرد؟ آیا می‌تواند نظام را برچیند و یا با بهره‌گیری از تجربه ترکیه تدریجاً برای تغییر آن تلاش خواهد کرد؟ پرواضح است که تکیه به تجربه ترکیه، نیاز به این دارد که «اخوان» مصر عادات قدیمی‌شان را کنار بگذارند. شاید نسل جدیدی وجود داشته باشد که در این زمینه تلاش کند. و این بدان معنی است که نظام طی چند سال و با همکاری و هماهنگی نهاد نظامی‌تغییر خواهد یافت. نقطه حرکت برگزاری انتخابات آینده خواهد بود که هنوز زمان آن تعیین نشده است، و ممکن است «اخوان» شکل حزبی را به خود بگیرد که تعداد قابل ملاحظه‌ای از کرسی‌های مجلس نمایندگان را نیز احراز می‌کند. اخوان چه تاکتیکی را در پیش خواهد گرفت؟ آیا برای تغییر تدریجی نظام تلاش خواهد کرد، هرچند دستیابی آنان به اکثریت در مجلس آینده قابل تضمین نیست؟ یا این‌که جناحی در جنبش خواهد بود، با نظام ایران ارتباط خواهد داشت، و برای تغییر نظام و رودررو شدن با نهاد نظامی‌ شتاب به خرج خواهد داد؟ بدون تردید، رابطه‌ای را که بین برخی «اخوان» و تهران وجود دارد، می‌توان به سرشت نفوذی که تهران بر «حماس» اعمال می‌کند، احاله نمود. کدام گزینه «اخوان» مصر پیروز خواهد شد ؟ گزینه ایرانی یا گزینه ترک؟ چند ماه بعد معلوم خواهد شد که آیا «اخوان» مصر از تجارب شصت سال گذشته درس گرفته است یا این‌که این ضرب‌المثل فرانسوی که می‌گوید : هر چقدر هم که شرایط تغییر یابند، مسائل به روال خود ادامه خواهد یافت، در مورد آنان مصداق پیدا خواهد کرد.