عاملان ورود اشرافیت به زندگی مردم

آینده: در حالیكه تعدادی از عناصر سیاسی برای ضربه زدن به رقبای خود، زندگی مسوولان كشور را عامل اصلی ورود اشرافیت و تجمل گرایی به زندگی مردم پس از جنگ می دانند، این چهره‌ها از نقش تلویزیون به عنوان عامل اصلی ورود اشرافیت به زندگی مردم عبور می كنند. در شرایطی كه كشور پس از جنگ در بدترین وضعیت اقتصادی به سر می برد و نیاز به روحیه تلاش سخت، سازندگی و پرهیز از مصرف گرایی و رفاه زدگی داشت، تلویزیون در 22 سال گذشته به صورت تصاعدی در مسیر ترویج رفاه زدگی تجمل گرایی و اشرافیت گام برداشته است. مقایسه عملكرد تلویزیون ایران با كشورهای اروپایی و ژاپن بعد از جنگ جهانی دوم، نشان می دهد تجمل گرایی در تلویزیون ایران به مراتب بیشتر از این كشورها بوده و موفقیت كشورهایی نظیر آلمان و ایتالیا بعد از نابودی كامل در جنگ جهانی، به روحیه سخت كوشی و عدم مصرف گرایی آنها باز می گردد. با این حال در طول مسوولیت محمد هاشمی، علی لاریجانی و عزت الله ضرغامی در صداوسیما طی 22 سال پس از جنگ، به رغم خدمات و ابتكارات انجام شده، روند تجمل گرایی در صداوسیما به صورت تصاعدی رشد كرده و به اوج خود رسیده است. یكی از مظاهر این فرهنگ، لوكیشن مجموعه های تلویزیونی است كه بیش از 95 درصد آنها در ویلاهای اشرافی دوبلكس یا آپارتمانهای لوكس و وسیع می گذرد. در حالی كه كمتر از 5 درصد مردم كشور در چنین منازلی اقامت دارند. استدلال تهیه كنندگان و سازندگان این مجموعه ها برای استفاده از منازل اشرافی ، مبلمان ، لوازم زندگی و لباسهای فوق العاده گرانقیمت و اشرافی و خودروهای گرانقیمت این است كه بینندگان تلویزیون كه اكثر آنها در عالم واقعیت امكان استفاده از چنین امكاناتی را ندارند، دست كم با تماشای آنها از صفحه تلویزیون لذت می برند. این در حالیست كه مطالعات روانشناسی و جامعه شناسی نشان می دهد نتیجه برعكس است و بینندگان تلویزیونی كه از طبقه متوسط و پایین تر هستند، هنگام مشاهده زندگی اشرافی وتجملات فراتر از سطح توان خود، به جای لذت بردن و تخلیه روانی تحت فشار روانی خود و اعضای خانواده جهت دستیابی به آن سطح رفاهی قرار گرفته و با توجه به محدودیتهای اقتصادی طبیعی زمینه عبور از مرزهای اخلاقی و قانونی و دست یابی به رفاه بیشتر از طریق بزهكاری و ثروت نامشروع افزایش می یابد. اگرچه احتمالا یك انگیزه تهیه كنندگان از اشرافی گری و تجمل گرایی عمدتا افزایش برآورد برنامه و درآمدهای جانبی خود است، اما بی تفاوتی مدیران تلویزیون به این روند قابل توجیه نیست. در سالهای اخیر موج اشرافی گری و تجمل گرایی از سریالها و فیلمهای تلویزیونی به استودیوهای خبری و ورزشی و برنامه‌های جُنگ مانند صداوسیما نیز كشیده شده، به نحوی كه هم اكنون دكورهای سنگینی كه در برنامه‌های تلویزیون ایران نظیر خبر21 سیما، فوتبال برتر و مسابقات سرگرم كننده استفاده می شود، حتی در بزرگترین شبكه های بین المللی تلویزیونی دنیا هم كمتر استفاده می شود. بطورنمونه استفاده از صفحه نمایشگری با طول چندین متر در استودیو خبر 21 كه گفته می شود با هزینه چند صدمیلیون تومانی تهیه شده است، زمانی كه بیننده تنها در قالب محدود گیرنده تلویزیون خود ان را مشاهده می كند، چه كاركردی دارد؟ استفاده این نوع نمایشگرها در فضاهای بزرگ كه توسط افراد از فواصل دور تماشا می شود توجیه دارد، اما گنجاندن آن در دكور تلویزیونی استودیو خبر هیچ گونه توجیهی ندارد. متاسفانه مسوولان سازمان صداوسیما تصور می كنند اگر دكور تلویزیونی بزرگتر و پرزرق و برق تر از بی بی سی فارسی داشته باشند، می توانند این شبكه را شكست بدهند. در حالیكه رمز موفقیت شبكه‌های خبری مانند بی بی سی ، الجزیره و سی ان ان نه دكورهای بزرگ بلكه سرعت، كیفیت و قدرت خبری است، به طور نمونه در حالیكه در همین روزها اكثر شبكه های خبری معتبر جهان پخش مستقیم تلویزیونی از حوادث تونس داشتند، مجری خبر 21 با خبرنگار عرب زبان كه فاقد اطلاعات دسته اول بود، با كمك مترجم به صورتی دست وپاشكسته گفتگو می كرد و این گفتگو نیز نیمه كاره قطع شد. یا در حالی كه اكثر شبكه های معتبر ورزشی دنیا هنگام مسابقات فوتبال با استفاده از كارشناسان صریح، قوی و معتبر بینندگان خود را در جریان مسایل فنی می گذارند، شبكه سوم سیما در تلاش است تعارف، ضعف و زدوبندهای پشت پرده و فقدان بحثهای كارشناسی را با دكورهای گرانقیمت و جوائز مسابقات پیامكی جبران كند. در حالی كه موفقیت برنامه‌های تلویزیونی بیش از آنكه وابسته به دكور و تجملات باشد، به محتوی، مخاطب شناسی و صراحت بستگی دارد كه نمونه آن موفقیت برنامه با سابقه فیتیله در سالهای متوالی با وجود استفاده از دكوری محقر وساده وبودجه نه چندان بالاست.