دو وجه ديپلماسی هسته‌ای ايران در آستانه مذاكرات

برنامه ابتكاري جمهوري اسلامي ايران مبني بر دعوت از نمايندگان 120 كشور جهان براي بازديد از تاسيسات هسته‌اي اراك و نطنز كه از سوي تحليلگران به عنوان گامي در راستاي شفاف سازي و اعتماد سازي در محيط بين‌المللي دانسته شده است؛ در حالي تحقق يافت كه زمان كمي تا مذاكرات مهم استانبول باقي مانده است.اين ابتكار مهم كه با استقبال بخش قابل ملاحظه‌اي از كشورهاي مستقل جهان همراه شده است را مي‌توان در ادامه تحركات ديپلماتيكي دانست كه با اعلام زمان مذاكرات هسته‌اي آتي آغاز شده و طي آن اعضاي 5+1 و كشورمان مي‌كوشند تا با افزايش تحرك دستگاه سياست خارجي خود زمينه‌هاي اخذ نتايج بهتر از مذاكرات را فراهم آورند. در همين راستا طي هفته‌هاي اخير از يك سو شاهد رايزني‌هاي فشرده كشورهاي اروپايي به محوريت كاترين اشتون و از سوي ديگر شاهد سفرهاي مقامات آمريكايي خصوصا هيلاري كلينتون و رابرت گيتس به كشورهايي مانند چين و منطقه خليج فارس بوده ايم. در اين سوي ميدان نيز جمهوري اسلامي ايران كوشيده است تا با وسعت بخشيدن به رايزني‌هاي ديپلماتيك با مقامات روسيه، چين، اتحاديه اروپا و نهايتا برگزاري ديدارهايي با مقامات سوئيس به عنوان حافظ منافع ايالات متحده، زمينه‌هاي لازم را براي ورود به مذاكرات آتي فراهم آورد.اين حجم از تحرك گرچه در آستانه مذاكرات قبلي نيز قابل رديابي مي‌باشد؛ ولي دلايلي وجود دارد كه نشان مي‌دهد اين دور از مذاكرات از اهميتي وافر برخوردار است و مي‌تواند در بردارنده نتايجي مهم براي طرفين باشد.همين امر دليلي است كه باعث مي‌شود تا ناظران توجهي ويژه به مذاكرات آتي داشته باشند. در اين بين غرب با محوريت ايالات متحده مي‌كوشد تا مجددا رويكردي را پيگيري نمايد كه اكنون ديگر به عنوان الگويي آشنا در رفتار طرف غربي در آستانه مذاكرات براي همگان شناخته شده است:اظهار اميدواري نسبت به نتايج مذاكرات، نشان دادن برخي انعطاف‌ها و در نهايت اشاره به تبعات منفي به نتيجه نرسيدن مذاكرات كه همان تشديد تحريم‌ها و مواردي از اين دست مي‌باشد. دراين سوي نيز جمهوري اسلامي ايران با شناخت منطق رفتار غربي‌ها در آستانه مذاكرات با تاكيد بر اين نكته كه تجربه نشان مي‌دهد نمي‌توان با منطق اجبار و فشار با ايران سخن گفت، سياستي دو بعدي در مقابل طرف‌هاي مذاكره پيش گرفته است كه مي‌توان آن را به مثابه تاكتيكي در مقابل جهت‌گيري غربي چماق و هويج غرب عنوان كرد. وجه اول اين جهت گيري سه گانه را مي‌توان ابراز علاقه و آمادگي ايران براي مذاكراتي اثربخش بر اساس منطق«برد- برد» دانست كه نشانه‌هاي آن را مي‌توان در صحبت‌هاي دكتر احمدي‌نژاد در گفت‌وگوي اخير تلويزيوني و نيز صحبت‌هاي اخير دكتر جليلي با فيگارو يافت.در همين راستا ايران با اقدام در راستاي دعوت از كشورهاي جهان براي ديدار از تاسيسات صلح آميز هسته‌اي كشورمان، اين پيام را به محيط بين‌المللي فرستاد كه پايبند منطق اعتمادسازي و رفع ابهامات احتمالي در فضايي فارغ از منطق قدرت و فشار است. ابراز آمادگي براي مذاكرات و اقدام داوطلبانه براي تحقق سياست شفاف سازي را مي‌توان بعد مصالحه‌جويانه سياست هسته‌اي كشورمان در آستانه مذاكرات دانست كه نمودي از رويكرد محوري تهران مبني بر پايبندي به تعهدات بين‌المللي خود است. اما لايه دوم سياست هسته‌اي كشورمان در آستانه مذاكرات را مي‌توان هشدار نسبت به بي‌نتيجه ماندن مذاكرات بر اثر كارشكني و زياده خواهي طرف‌هاي غربي دانست. ايران از يكسو اعلام كرد كه به هيج وجه توقفي در فعاليت‌هاي خود ايجاد نخواهد كرد و از سوي ديگر با رونمايي از دستاوردهاي جديد خود اين پيام را به طرف‌هاي غربي فرستاد كه پيگيري منطق فشار نتيجه‌اي در بر نخواهد داشت. در عين حال علي اكبر صالحي هفته گذشته در خبري عنوان كرد كه:« براي صفحه سوخت، كارخانه پيشرفته‌اي ايجاد كرديم تا تحول عظيمي در عرصه توليد ميله‌ها و صفحات سوخت ايجاد شود و ما با تكميل اين كارخانه در اصفهان جزو معدود كشورهايي هستيم كه هم ميله سوخت و هم صفحه سوخت را توليد مي‌كنيم.» گام آخر در اين مسير را علي اصغر سلطانيه برداشت و در كنفرانسي خبري عنوان كرد كه در صورت به نتيجه نرسيدن مذاكرات ايران و نصب اولين ميله‌هاي سوخت توليد داخل در رآكتور تهران كه به معناي بي‌نيازي از دريافت ميله از خارج است، ممكن است كه مجلس شوراي اسلامي اجازه مذاكرات ديگري در مورد ارسال سوخت به خارج از كشور را ندهد.با توجه به حساسيت طرف غربي در مورد موضوع ارسال سوخت، سخنان سلطانيه را مي‌توان هشداري هوشمندانه دانست كه به غرب اين پيام را مي‌رساند كه نمي‌تواند در آستانه مذاكرات با ايران از موضع بالا صحبت كرده و با زبان تهديد وارد مذاكرات شود. ايران با اين رويكرد خود از سويي نشان مي‌دهد كه به مذاكرات استانبول اميدوار است ولي در عين حال عدم موفقيت مذاكرات به واسطه زياد خواهي غرب مي‌تواند نتايجي در برداشته باشد كه ماجرا را در مسير جديدي قرار دهد.به هر صورت در هفته جاري مي‌توان به انتظار تحولات و تحركاتي مهم در آستانه مذاكرات نشست كه مي‌تواند تاثيري مشخص بر نتايج به دست آمده از نشست‌هاي مختلف اول و دوم بهمن در استانبول داشته باشد.