مخاطب بی‎بی‎سی فارسی ریزش کرده است

به گزارش سرویس سیاسی «فردا» حسین عابدینی، مدیرکل اخبار خارجی صدا و سیما مجبور است هر روز حواسش به بی‎بی‎سی باشد. توی اتاق او یک ال‎سی‎دی بزرگ هست که همزمان 9 شبکه را نشان می‎‎دهد. بی‎بی‎سی، سی‎ان‎ان، الجزیره، روسیه تو دی، چانل وان و چندتای دیگر. آن طرف‎تر یک دستگاه دیگر هست که به‎نظر می‎‎رسد کارکردش ضبط همه این برنامه‎‎ها باشد. قبل از شروع مصاحبه، به اتفاق عابدینی از روی کامپیوترش گزارشی را که فلاح از لندن فرستاده بود دیدیم. در اثنای متلک انداختن فلاح به انگلیسی‎‎ها، عابدینی لبخند‎‎هایی می‎‎زد که نشان از رضایتش از این گزارش داشت. شب همین گزارش را «بیست و سی» نشان داد. به‎نظرم کمی خلاصه شده بود... . گفتگوی وی با هفته نامه پنجره را در ذیل می خوانید: شما به اتفاقات اخیر لندن چطور نگاه می‎‎کنید؟ داستان از جایی شروع شد که آقای نیکلی که در دولت ائتلافی، پست معاونت دولت را دارد، در جریان رقابت‎‎های انتخاباتی‎اش قول داد که اگر حزبش رأی بیاورد، مطمئنا کاری خواهد کرد که شهریه‎‎ها افزایش پیدا نکند. این اتفاق نیفتاد و مردم انگلستان مخصوصا دانشجویان به خشم آمدند. وقتی صحبت تصویب این طرح شد، مردم انگلیس همان‎طورکه در آن‎جا معمول است، علیه دولت دست به راهپیمایی زدند و مخالفت خودشان را اعلام کردند. اما دیدید که مجلس برای افکار عمومی اهمیتی قائل نبود و طرحش را تصویب کرد. بعد هم تظاهرات، گسترده‎تر شد، پلیس دست به خشونت زد و آن حادثه خونین اتفاق افتاد. آن وقت شما دیدید که بی‎بی‎سی چطور عمل کرد. همه شبکه‎‎ها پوشش زنده دادند، اما دوربین‎‎های آن‎‎ها خاموش شده بود. مردم انگلستان الان این پرسش جدی را از دولتمردان‎شان دارند که چرا از یک سو باید در معرض برنامه ریاضت اقتصادی قرار بگیرند و از سوی دیگر دولت‎شان پول آن‎‎ها را صرف اداره رسانه‎ای کند که حتی مسائل داخلی کشورشان را هم به‎درستی پوشش نمی‎‎دهد. البته پخش زنده هم داشتند! بله، اما در مقابل آن حوادث و حجم پوشش بالای رسانه‎‎های دیگر، بی‎بی‎سی تقریبا کاری نکرد. نه رنگ پاشیدن به مجسمه چرچیل و نه حمله به ماشین شاهزاده؛ هیچ‎کدام را کامل پوشش ندادند. ما الان تمام برنامه‎‎های بی‎بی‎سی و بقیه شبکه در آن روز را از اول تا آخر ضبط شده داریم. می‎‎توانید این‎‎ها را مقایسه کنید. حتی من یادم هست در لحظاتی که بقیه شبکه پخش مستقیم لندن را داشتند، بی‎بی‎سی فارسی مستند پخش می‎‎کرد. یعنی یک‎جور سیاست دوگانه... همین دیگر! آن‎‎ها برای فعالیت رسانه‎ای و دموکراسی و هر چیزی که فکرش را بکنید دو نسخه دارند. یکی برای خودشان و یکی برای بقیه دنیا! فکرش را بکنید در یکی از جشن تولد‎‎های ملکه الیزابت، سه روز متوالی هر روز نزدیک سه ساعت از مراسم تولد او برنامه پخش می‎‎کردند، سوژه‎ای که کمترین ارزش خبری ندارد. آن وقت از کنار این همه اتفاقی که در لندن افتاد بی‎تفاوت گذشتند و به تعبیر خودشان ignore کردند. حالا شما ببینید همین بی‌بی‌سی فارسی، با ماجرای سکینه محمدی آشتیانی چگونه برخورد کرد. به این نمی‎‎پردازند که او بعد از تبانی، قتل کرده، می‎‎گویند چرا جمهوری اسلامی این کار را کرده است. اما نوبت خودشان که می‎‎رسد به‎جای این‎که از مطالبات دانشجویان حرف بزنند، می‎‎گویند آن‎‎ها اخلال‎گرند. سطحش را هم تا دل‎تان بخواهد پایین آوردند. مثلا این‎که چهارتا دانشجو حرف‎شان شده و حالا سر دو نفرشان خونی هم شده! در رویداد‎‎های مشابه در کشور‎‎های دیگر از جزء به کل می‎‎رسند. یک نفر اگر جایی باتوم بخورد با خانواده و دوست و فامیل و حتی آرایشگری که سرش را اصلاح می‎‎کرده، صحبت می‎‎کنند. دو شب قبل از انتخابات ایران «نوبت شما» به موضوع تقلب در انتخابات ایران پرداخت. خب حالا هم بیایند یک «نوبت شما» برای خودشان بگذارند. دست‎کم موضوع را بررسی کنند. می‎خواهم کمی بیشتر درباره شگرد‎‎های رسانه‎ای صحبت کنیم. خب شما احتمالا در بقیه مطالب‎تان به بخشی از این موارد پرداخته باشید. اما من می‎‎خواهم به «فوری ساختگی» اشاره کنم. در جریان همین حوادث پس از انتخابات، بی‎بی‎سی فارسی همیشه به همین شیوه متوسل می‎‎شد. علی‎الدوام می‎‎نوشت خبر فوری، عکس فوری، تازه‎ترین تحولات و... در حالی‎که واقعا فارغ از این‎که شما چه نگاهی نسبت به ماجرا داشتید، هیچ موضوع فوری‎ای در میان نبود. یک‎جور جو ایجاد می‎‎کردند که خب در مورد وقایع لندن از این چیز‎ها خبری نبود. مشخصا درباره بی‎بی‎سی فارسی چه می‎‎توان گفت؟ در مورد بی‌بی‌سی فارسی، ماجرا دست‎کم برای مردم ما رنگ و بوی دیگری هم داشت. این‎‎ها طی یک سال و نیم تلاش کردند که به اصطلاح روی تحولات بعد از انتخابات در جمهوری اسلامی زوم کنند و دائما درباره حفظ حقوق معترضان نصیحت‎‎هایی می‎‎کردند. الان این برگشته به خودشان و مردم انتظار داشتند که حداقل این نصایحی را که توی این مدت می‎‎کردند حداقل در مورد خودشان هم رعایت کنند. اما دیدیم که بی‌بی‌سی فارسی این کار را نکرد. این روی مخاطب بی‎بی‎سی فارسی در ایران تأثیری گذاشته؟ شک نکنید. الان بر اساس نظرسنجی‎‎هایی که انجام شده، مخاطب بی‎بی‎سی فارسی کاهش پیدا کرده است. اوج مخاطب آن‎‎ها مربوط به همان دوران انتخابات بود. بی‎بی‎سی هم مثل voa می‎‎شود. روزگاری بازار صدای آمریکا خیلی داغ بود. اما کم‎کم مردم آن را پس زدند. نمی‎‎گویم الان صدای آمریکا مخاطب ندارد، اما می‎‎گویم نسبت به گذشته، ریزش زیادی داشته است. در مورد بی‎بی‎سی فارسی هم نظرسنجی‎‎ها همین را نشان می‎‎دهد که از هشت ماه قبل تاکنون مخاطبانش به زیر 25 درصد رسیده‎اند. این نظرسنجی کی و توسط چه‎کسی انجام شده؟ آن‎چه من عرض کردم مربوط به یک نظرسنجی رسمی نیست. یک کار محدود بوده. البته لازم است واقعا یک پژوهش جامع و نظرسنجی دقیق در این‎باره انجام شود. البته شما شک نکنید که مدیران بی‎بی‎سی فارسی چنین نظرسنجی‎ای کرده‎اند و از ریزش مخاطبان‎شان هم خبر دارند. برای این حرفم دلیل هم دارم. شبکه‎ای مداوم روی خبر و تحلیل خبر مانور می‎‎داد، حالا دارد سریال پخش می‎‎کند. آن بی‎بی‎سی فارسی که ما می‎‎شناختیم، خبر بود و تحلیل و میزگرد. برنامه‎‎های سرگرمی‎اش هم محدود بود. حالا دارد سریال با دوبله فارسی پخش می‎‎کند. من این کار در این شبکه خبری را به در و دیوار زدن برای داشتن مخاطب می‎‎دانم. نکته بعدی این‎که الان خیلی‎‎ها به روش‎‎های بی‎بی‎سی فارسی تردید دارند. الان این پرسش جدی است که آیا مطالبی که دائما در قالب تماس بینندگان و شنوندگان و ایمیل‌‎های آن‎‎ها مطرح می‎‎شد، واقعا از ایران بود یا از اتاق بغلی! این مسأله قابل راستی‎آزمایی نیست. اما مخاطب قبلا اعتماد می‎‎کرد، اما حالا خیلی‎‎ها به بی‎بی‎سی فارسی دست‎کم با اعتماد قبل نگاه نمی‎‎کنند. می‎خواهید بی‎بی‎سی فارسی را بی‎اهمیت جلوه بدهید؟ نه می‎‎گویم اهمیت فوق‎العاده دارد، نه می‎‎گویم اهمیت ندارد. من دارم اوضاع را تحلیل می‎‎کنم. اما این را هم نباید فراموش کنیم که فقط ریزش مخاطب بی‎بی‎سی فارسی مهم نیست. رسانه ملی باید به فکر ترقی باشد. واقعیت این است که آن‎‎ها از ما حرفه‎ای‎تر هستند. آمورش دیده‎اند، کارشان را بلدند و هزینه هم می‎‎کنند. غربی‎‎ها در این زمینه از ما جلوترند و انگلیسی‎‎ها هم از همه غربی‎ها