یک قدم به سوی سیمای استراتژیک

محمدتورنگ_کارشناس رسانه: بعد از گذشت یکسال از توصیه های رهبر معظم انقلاب به رئیس رسانه ملی در جریان تجدید دوران مدیریت سید عزت الله ضرغامی بر این سازمان عریض و طویل ،در اولین گام شوراهای راهبردی در 2شبکه از8شبکه سراسری و4شبکه برون مرزی وچندشبکه استانی تشکیل شد.این مولود نوظهور سازمان صدا و سیما اگرچه دیر هنگام درجمع خانواده رسانه ملی آنهم صرفا درسیما پا میگذارد،گذشته از وضعیت ترکیبی موجود برآن میتواند گام خوب و موثری رادر جهت تغییر از موضع تدافعی برنامه های سازمان به موضعی تهاجمی باشد. منتقدین ضرغامی و سازمانی که وی برآن مدیریت میکند براین باورند که صدا وسیما در مواجهه با فعالیتهای تخریبی و تهاجمی رسانه های بیگانه سر در لاک دفاعی فرو برده و عمده فعالیتهای آن شامل زمانی میشود که دشمن به خاک ما نفوذ پیدا کرده ودراین حال است که رسانه ملی کاسه چه کنم چه کنم را بدست میگیرد. این انتقاد که پر بی راه نیست لزوم تجهیز سازمان را به ابزارهای تهاجمی و دفاعی مناسب و اتخاذ تاکتیکهای تهاجمی را بجای انفعال در برابر عملیات نرم دشمن ملموس تر میکند. علیرغم وجود نقد "یا هیچ یا همه " که به تز "سیاه و سفید "یا "صفرو یک" شهرت پیدا کرده تشکیل این شورا ها در سازمان را در برابر انتقادات با جبهه تازه ای روبرو میسازد که دامنه آن از صفر و صد به صفر تا صد تغییر موضع میدهد و این به آن معنی است که سازمان قصد دارد از لاک تدافعی خارج و ژست تهاجمی به خود بگیرد. ورود بیش از دو هزار طرح و فیلمنامه به سازمان در سال ،تولید 2هزار ساعت سریال ،فیلم و انیمیشن در سازمان و مراکز استانی صداوسیما و پخش سی هزار ساعته این حجم تولیدات درشبکه های داخلی و برون مرزی قطعا لزوم وجود مغز متفکری را در راس سازمان و مجموعه های وابسته به آن را ملموس میسازدکه تشکیل دو شورا درجمع این میزان شبکه و سازمان اصلی صدا وسیما گام نخست آن محسوب میگردد. چرا شورای راهبردی؟ اگرچه سالانه بیش از 2هزار ساعت انواع برنامه اعم از انمیشن ،فیلم و سریال در مراکز مختلف سازمان تولید میشود اما هنوز از خبر پرش پسر بچه ای که به تقلید از سوپر من از ساختمان 4طبقه خود را به پائین پرتاب کردزمان زیادی نمیگذرد،و این یعنی نفوذ دشمن در خاک خودی و تسخیر مواضع ما. ازسوی دیگردر مقابل این میزان تولید دشمن با هجمه چند برابری وارد میدان جنگ با ایران شده است .پخش 8هزار ساعت برنامه تهاجمی فقط در شبکه های فارسی زبان علیه منافع نظام نشان میدهد دامنه تهاجمی دشمن از قد وقواره لاک دفاعی کشورمان بسیار بزرگتر است . درحالی است که این عدد و رقم مربوط به سالیان گذشته بوده و علاوه بر ضرورت به روز رسانی باید به این آمار عدد ورقم تهاجم غیر مستقیم رسانه ای به زبانهای گوناگون رانیز افزود. تک دشمن در جنگ نرم با ابزار "فارس وان" نمونه ای از آشکار شدن عقبه فکری قوی برای جذب مخاطب با هدف یارگیری در این جبهه محسوب میگردد. برای مقابله باچنین دشمنی اگر نتوانیم حریفی تنومند را وارد میدان کنیم حداقل باید ورزشکاری هم وزن را روی تشک فرستاده تا پنچه در پنچه رقیب بیافکند. چشم انداز شوراهای راهبردی در رسانه ملی پس از دیدار اخیر هنرمندان و دست اندرکاران صدا وسیما با رهبر انقلاب آنچه متفق القول از زبان حاضرین شنیده میشد ریز بینی ها و کارشناسی های رسانه ای و هنری رهبر انقلاب در قبال رسانه ملی و تولیدات آن بوده است . ایشان در بیانی صدا و سیما را بویژه در بخش هنرهای نمایشی مهم و موثر در حال و آینده کشور معرفی کرده بر لزوم تجهیز سازمان بر امکانات نرم افزاری و سخت افزاری تاکید می نمایند. رهبر انقلاب درهمین دیدار هنرهای نمایشی را در نگاه راهبردی و نقش رسانه درعرصه فرهنگ سازی بسیار تاثیر گذار معرفی و رسانه ملی را بعنوان مرکز هدایت فکری جامعه برمیشمارند. لزوم هوشیاری ،دشمن شناسی ،ترسیم ایستادگی ها و مقاومت تاریخی ملت ایران ،قهرمان پروری براساس معیارهای ملی ومذهبی کشور ،از محورهای مشهود در بیانات رهبر انقلاب با هنرمندان و مدیران سازمان صدا و سیما بوده که مورد عنایت و انتظار رهبری از عملکرد راهبردی سازمان تحت مدیریت ضرغامی در تولیدات و عملکرد آینده آن میباشد. آنچه انتظار داریم .... عملکرد 6ساله ضرغامی برسازمان صدا و سیما گذشته از انتقادات مطرح دارای نقاط قوت خوبی بوده است بطوریکه با وجود وی در راس هرم مدیریتی سازمان ،رسانه ملی با افزایش چشم گیر مخاطب روبرو شده است . باوجود آنکه دراین راه آنچه هستیم با آنچه باید باشیم فاصله چشمگیری دارد .تشکیل چنین شوراهایی آنهم در بدنه سیما بعنوان پرمخاطب ترین بخش از سازمان صدا وسیما دلیلی برای کشیدن خط بطلان بر تجربه پربار گذشته و راه رفته نیست بلکه تشکیل این شورا باید گامی برای رفع عیوب و تبدیل قوای دفاعی کشور به نیروی تهاجمی باشد. پیش به سوی رسانه استراتژیک علیرغم تاکید و تلاش برای پر محتوا شدن تولیدات سیما درسالهای گذشته آنچه تاکنون به آن پرداخته شده فاقد مولفه های استراتژیک در حوزه های مختلف سیاسی،اجتماعی ،اقتصادی و تاریخی است . اگرچه باتولید سریالها و فیلمهای خوبی مانند یوسف پیامبر،اصحاب کهف،مریم مقدس،مختارنامه و...که اتفاقا مخاطبین خوبی را نیز جذب نمود ، درعرصه تولیدات دینی و تاریخی گام خوبی برداشته ایم ولی این تلاش را نمیتوانیم در زمره تولیدات استراتژیک قرار دهیم .زیرا کارگردان و نویسنده درهیچ یک از سریالها وفیلم های مذکور خوراک فکری آینده مخاطب را تامین نکرده و نقشه راه را برای او ترسیم نمی کند. در تولیدات معاونت سیما چرخ سریالهای 125و کیف انگلیسی را به نوعی میتوان در ریل تولیدات استراتژیک مشاهده کرد اما این دو سریال دارای جنس متفاوتی نسبت به هم میباشند زیرا کیف انگلیسی درواقع نوعی دفاع در برابر سیاستهای واداده دوران خود محسوب شده درحالیکه سریال 125درحوزه احتماعی ترسیم کننده نوعی از نقشه راه برای اتفاقات وحوادث آینده است اگر چه این نقش بسیار کمرنگ برای بیننده به نمایش درمی آیداما گامی درهمین راستا تلقی میگردد. وجود چالش های سیاسی ،بین المللی ،اجتماعی ،فرهنگی و هنری میدان بزرگی را برای ترسیم نقشه راه شهروندان این جامعه پیش روی رسانه ملی بویژه سیما و شوراهای راهبردی آن قرار میدهد . طی سالهای گذشته سینمای هالیوود با عرضه محصولاتی مانند ،24،فرار از زندان ،لاست ،یکان ،گمشدگان و...باتکیه بر تفکر استراتژیک میدان رقابت سنگینی ایجاد کرده است ،بگونه ای که آنچه با صرف هزینه و وقت کلان در دانشگاهها برای قشر محدودی ترسیم میگردد به راحتی با ابزار هنر به متن جامعه تزریق میشود. وجود سند چشم انداز جمهوری اسلامی لزوم تقویت رسانه استراتژیک را برای آماده سازی جامعه جهت برداشتن گامهای بلندو همراه با تحولات سیاسی،علمی ،اقتصادی ،اجتماعی و بین المللی جامعه ملموس و مشهود میسازد. شجاعانه وارد میدان شوید سرباز ترسو نه تنها قادر نیست کمکی به قوای خودی نماید بلکه ضعف را درمیان همرزمانش تقویت و گسترش میدهد.جامعه کنونی ایران با بافت متنوع ،تکثر گرایی و تنوع طلبی جمعیتی جلب رضایت مردم را درعین کاستن شکاف فرهنگی قشرهای مختلف به وظیفه ای سنگین و پیچیده برای این رسانه تبدیل کرده است که عرصه را برای آن تنگ کرده و درچنین میدانی است که شجاعت قوای جبهه خودی ،بنظر یک ضرورت بشمار میرود. نمایش برنامه ها وسریالهایی که با واکنش های منفی خارجی روبر میگردد مانند "مدار صفر درجه "یا "کیف انگلیسی" یکی از نمادهای شجاعت رسانه ای سیما محسوب میگردد اما این سریالها درجایگاه خودشان نمایش دهنده چهره تهاجمی از سرباز فرهنگی ایران نبود، بلکه آنها نیز به نوعی واکنش به اتفاقات روز خود بحساب آمده و نوعی دفاع تلقی میگردد . رسانه ملی حق ندارد به بهانه وجود برخی ضعفها از ورود به عرصه استراتژیک در تولیدات سیاسی ،تاریخی ،مذهبی ،اجتماعی وحتی اقتصادی خودداری نموده و از آن غافل شود. رسانه ملی در عملکرد خود درقبال جرائم رایانه ای ،مواد مخدر،جریانها اجتماعی و فرقه های خودساخته عملکرد نسبتا خوبی را به نمایش گذاشته است اما این عملکرد در حوزه های اقتصادی ،مذهبی و سیاسی چندان قابل دفاع نیست . باز کردن میدان بازی در زمین فوتبال موجب میشود بازیکنان خودی از لاک تدافعی خارج شده و زمینه حضور بازیکنان در زمین حریف را فراهم سازد ازهمین رو ایجاد تنوع در حوزه های عملکردی بویژه درحوزه هایی که با منافع ملی و مذهبی تشابه جنسیتی دارد میتواند گردش توپ در زمین حریف را برای تیم خودی فراهم سازد. راهبرد تولید و پخش انبوه و24ساعته در رسانه ملی بویژه در حوزه سریالها و نمایشهای سینمایی حربه خوبی برای مقابله با نفوذ امثال فارسی وان ها در خانه مخاطبین ایرانی است و پیش گرفتن این راهبرد به نوعی مانور مدیران صدا وسیما برای استانداردسازی برنامه هاو نزدیک شدن به رسانه حرفه ای محسوب میگردد. اگر چه حوزه سیاسی در سازمان مذکور جدا از بدنه صدا یا سیما بوده اما به لحاظ حضور تاثیر گذارش در معاونت سیما ایجاد بخش های خبری مختلف مانند 20:30، بخش گفتگوی خبری 22 و یا اخبار 60ثانیه به لحاظ ادبیات و تنوع طلبی در راستای همین راهبرد تاکنون مفیدو موجب جذب مخاطب گردیده اما اکتفا به آنها موجب غفلت و عقب ماندگی درجبهه رو در رویی با دشمن میشود،اگرچه انتظار میرفت تشکیل چنین شوراهایی درگام اول از معاونت سیاسی شروع شود اما تشکیل آن درگامهای بعدی نیز تاثیر خوبی برمحصولات این معاونت خواهد گذاشت. ازهمین رو وجود برنامه ریزی در این حوزه ها برای زمانهای 5،10و 20سال آینده یک ضرورت اجتناب ناپذیر به نظر می رسد تا نه تنها هجمه دشمن موجب ریزش مخاطب نگردد بلکه ضمن کمرنگ تر کردن تاثیرات هزینه های کلان دشمن از طریق رسانه ها ،یارگیری تازه ای را برای جبهه خودی فراهم سازد. رسانه ملی درهمین راستا از 3جنبه مورد انتقاد قرار میگیرد: 1- تک واحدی بودن انحصاری بودن فعالیت تلویزیونی در قانون اساسی با وجود فعالیتهای گسترده و متنوع در تولید و پخش از شبکه های مختلف سراسری و استانی در زمره "یک واحد رسانه ای " قرار میگیرد. این درحالی است که قوای دشمن دارای رنگ ،زبان و لباس متنوعی است که اتفاقا دارای تنوع ملیتی نیز بوده و هرگز "یک واحد رسانه ای" محسوب نمیگردد. اگر چه برنامه های اقتصای ،سیاسی و اجتماعی شیکه های مختلف سیما تنوع مناسبی پیدا کرده ولی همگی آنها در راستای یک سیاست واحد و تعریف شده از راس هرم مدیریتی و تابع قرار دارد. لذا هدایت و تقسیم مسوولیت رویارویی با دشمن در حوزه های مختلف میدان را برای رسانه ملی پر مسوولیت تر کرده تا از تاثیر منفی تک واحدی تلقی شدن بکاهد. 2- جذب مخاطب سیاست مخاطب نگری موجب شده تا رسانه ملی در تولیدات تلویزیونی خود به سمت حفظ مخاطب در گام اول و جذب مخاطب جدید درگام بعدی قدم بردارد .اگر جامع را به دوقشر خاص و عام تقسیم بندی نمائیم راهبرد سالهای اخیر سیما به سمت جذب مخاطب عام بوده است.همین امر موجب غفلت رسانه ملی از تاثیر بخش اول جامعه گردیده است. این امر ناشی از تاثیر رو به افزایش ماهواره در زندگی روزمره جامعه بوده و سازمان در نظر دارد با سیاست تولید کلان از سطح نفوذ ماهواره بر زندگی عوام بکاهد. این درحالیست که چنین رویکردی خواص جامعه را از تلویزیون داخلی جدا میسازد و به مرور موجب ریزش مخاطب میشود. ازهمین رو شوراهای راهبردی علاوه برتدوین و برنامه ریزی مناسب برای اکثریت جامعه باید گامهای موازی را در جهت حفظ و جذب مخاطب خاص نیز بردارند. 3- چهره محوری طی سالهای گذشته حضور برخی بازیگران در شبکه های مختلف آنقدر تکراری شده که درشبهای ماه مبارک رمضان به سوژه ای برای مجری یکی از برنامه های تلویزیونی تبدیل میشود.بطوریکه مجری از مخاطبین برنامه میخواهد اگر برنامه ای را پیدا کردند که فلان بازیگر در آن بازی نکرده باشد به او یک دستگاه خودرو هدیه دهند... این مسئله اگر چه یک طنز بود ولی حقیقتی انکار ناپذیر را درخود نهفته است .هم اکنون در بخش سریالهای اجتماعی تمامی شبکه ها تحت سیطره و حضور 7تا 12بازیگر و دربخش طنز نیز تحت نفوذ و تسلط تعداد انگشت شماری از بازیگران و کارگردانان میباشید. باوجود تلاش سیما برای شکستن انحصار تولید سریالهای طنز نوروزی توسط افراد خاص اما همچنان طیف خاصی از کارگردانها و بازیگران ،گردانندگان اصلی تلویزیون و رادیو بشمار میروند. این انحصار طلبی آنچنان تنگ نظرانه پیگیری میشود که عرض اندام یک پیرزن با الفاظی مانند : یس تر دی و...یا یک پیرمرد با آوازهایش بدون کمترین تجربه بازیگری مورد توجه مخاطب قرار میگیرد و از آنها بازیگران محبوب می سازد. این عوامل را باید به وجود مضامین مشترک باچاشنی عشقی و روایتهای کش دار و تکراری اضافه کرد. وجود چنین مسائلی در حوزه فعالیتهای رسانه ملی بویژه حوزه پر مخاطب سیما موجب میشود شوراهای راهبردی بعنوان مغز متفکر بدنه سازمان باچالش های جدی در حوزه برنامه ریزی کوتاه و بلند مدت روبرو گردد. برنامه ریزی که باید همگام با سند چشم انداز جمهوری اسلامی که مورد تائید وتاکید رهبرانقلاب است ،قدم بردارد.