سوال فعلا بی‌جواب؛ ظریف نامزد اصلاح‌طلبان خواهد بود؟

گروه سیاست سایت فردا: «ظریف نامزد اصلاح‌طلبان خواهد بود؟» این سوالی است که بعد از انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا بیش از پیش ذهن‌ها را به خود مشغول کرده است. وزیر خارجه روحانی نه تنها در روز‌های اخیر بلکه پیش از آن هم حرفی نزده و اظهارنظری نداشته که نشانگر تمایل او به ورود به عرصه انتخابات و کاندیداتوری باشد. سیاسیون در جریان متبوع او، اما فکر می‌کنند که اگر لازم باشد، وی را متقاعد خواهند کرد. مانع اصلی، اما آنجاست که این سیاسیون اجماع نظری در این خصوص ندارد. مثلا طیفی از اصلاح‌طلبان که اصرار دارد کاندیدای خالص داشته باشد، ظریف را اصلاح‌طلب به شمار نیاورده و از وی حمایت نمی‌کند. گروه دیگری از اصلاح‌طلبان که معتقدند سیاست‌های خارجی در سطحی کلان‌تر از دولت گرفته می‌شود و ظریف یا هر فرد دیگری در صورتی که اراده‌ای برای تعامل جهانی و حل و فصل اختلافات نباشد، کارایی ندارد؛ معتقدند که این انتخابات مجالی برای طرح دوگانه سازش - مقاومت و معرفی کاندیدایی همچون ظریف نیست. گروه دیگری از اصلاح‌طلبان نیز از آنجایی مخالفت می‌کنند که ورود ظریف به کارزار ۱۴۰۰ را به زیان طیف خود می‌بینند. نکته قابل تامل‌تر، اما این است که کاندیداتوری یا عدم کاندیداتوری ظریف در جریان اصولگرا نیز موافقان و مخالفانی دارد. بخشی از رسانه‌های اصولگرا اصرار دارند به گمانه کاندیداتوری او دامن زده و در حالی که غالب اصلاح‌طلبان نسبت به او بی‌میل هستند، از جدی بودن بحث نامزد شدن او بگویند و در پس این اقدام، اهداف سیاسی خود را دنبال کنند. گروه دیگری از اصولگریان نیز با توجه به رویکرد خود نسبت به بحث مذاکره و آثار آن که در دولت روحانی مشاهده شد، حاضر به پذیرش ریسک دوباره نبوده و از همین رو با ظریف یا هر کاندیدای دیگری که پرچمدار مذاکره شود، مخالفت می‌کنند. مخالفان درون جریانی روزنامه نزدیک به محمدرضا عارف یعنی «آفتاب یزد» پیش از همه ساز مخالفت با کاندیداتوری ظریف را زد. تعجبی هم ندارد، ورود ظریف به انتخابات به مثابه حمایت اصلاح طلبان از وی است و در چنین شرایطی جایی برای امثال عارف باقی نخواهد بود. از همین رو است که روزنامه آفتاب یزد، گمانه‌زنی‌های موجود بر مبنای افزایش شانس ظریف را پوست خربزه‌ای زیرپای او دانست و در گزارشی با عنوان «آقای ظریف! مراقب باش» به تشریح این موضوع پرداخت که «چرا ظریف گزینه مناسبی نیست؟» استدلال آفتاب یزدی این بو د که «حامیان رییس‌جمهوری ظریف ادعا می‌کنند با پیروزی بایدن فرصت برای مذاکره با آمریکا و رفع تنش‌ها فراهم شده است. این در حالی است که چنین سیگنالی از سوی نهاد‌های قدرت در ایران دیده نمی‌شود.» مخالفان اصلاح‌طلبان ظریف، اما تنها حامیان عارف نیستند. مثلا ناصر قوامی فعال سیاسی اصلاح‌طلب نیز در گفت‌وگویی با «نامه نیوز» تاکید کرد که مردم قبلا به حرف اصلاح‌طلبان گوش کرده و دیگر این کار را نمی‌کنند پس کاندیدا شدن ظریف هم نتیجه‌ای ندارد. (نقل به مضمون) محمد عطریانفر عضو شورای مرکزی کارگزاران هم در گفتگو با همین رسانه از ظریف استقبال نکرده و گفته است: «آنچه درباره آقای ظریف گفته می‌شود بیشتر تحت تأثیر یک‌سری روابط فردی او بوده، زمانی که در سازمان ملل مأموریت داشته است و از طرف مقامات ارشد نظام اذن داشته که روابط شخصی خودش را با برخی مقامات، سناتور‌ها و شخصیت‌هایی که به صورت جانبی یا مستقیم با دولت آمریکا مرتبط بودند، در جهت فرایند حفظ منافع ملی ایران داشته باشد. بیش از این هم نمی‌شود توقع داشت. اگر چنانچه آقای ظریف نامزد انتخابات ایران باشد، نمی‌تواند خارج از چارچوب یادشده عمل کند به صرف اینکه برخی روابط را در گذشته داشته است؛ بنابراین آقای ظریف حتی اگر نامزد انتخابات هم شود به‌هیچ‌عنوان نمی‌تواند نماد مذاکره باشد. اساسا موضوع مذاکره یا مقاومت نمی‌تواند دستمایه تبلیغات انتخابات و رقابت‌های سیاسی در ۱۴۰۰ شود». مخالفان برون جریانی مخالفت‌ها و موافقت‌ها با بحث کاندیداتوری ظریف در جریان اصولگرا ادامه دارد و این وضعیت سبب شده که رسانه‌های این جریان مثل روزنامه «شرق» صرفا قادر به طرح سوال این باره باشند و پاسخ آن را نیابند. در همین حال شاهدیم که برخی اصولگرایان و رسانه‌هایشان نیز مستقیم و غیر مستقیم به مخالفت با ورود ظریف به انتخابات پرداخته‌اند. مثلا «کیهان» که امروز شرط و شروط خود برای مذاکره را بیان کرده است، دیروز در ستون اخبار ویژه خود با طرح این سوال که «آیا با حضور بایدن می‌توان ظریف را به عنوان گزینه‌ای مناسب برای ۱۴۰۰ در نظر گرفت؟» نوشت: «پاسخ به این سوال منفی است. نخست اینکه حامیان ظریف ادعا می‌کنند با پیروزی بایدن فرصت برای مذاکره با آمریکا و رفع تنش‌ها فراهم شده است. اما وقتی تمایلی برای مذاکرات وسیع وجود ندارد ظریف با چه وعده‌هایی قرار است مردم را برای حضور در ۱۴۰۰ متقاعد کند؟ … موضوع دومی که در این زمینه باید مد نظر قرار داد این است که دلسردی مردم از جریان اصلاحات بسیار عمیق‌تر از این است که با تبلیغ گزینه ظریف و با تاکید بر گزینه‌هایی، چون تقابل یا مذاکره، به دوقطبی‌سازی بپردازند و به‌دنبال جذب مردم باشند.» پیشنهاد کیهان به ظریف بازنشستگی بود و نوشت: «برای ظریف بهترین سناریو این می‌تواند باشد که بازنشسته شود. اگر او به رقابت انتخاباتی ۱۴۰۰ وارد شود احتمالا نه‌تن‌ها شانسی برای پیروزی ندارد بلکه به عنوان کسی از او یاد می‌شود که سرنوشت سیاسی خود را به انتخاب یک رییس‌جمهور در آمریکا (بایدن) گره زد. برخی اصلاح‌طلبان و اعتدالیون برای اینکه باز هم بتوانند در قدرت بمانند این‌بار به ریسمان ظریف می‌خواهند چنگ بزنند و در این راه نسبت به سیاست‌های بایدن نیز ساده‌اندیشی‌هایی وجود دارد؛ بنابراین باید گفت آقای ظریف مواظب باش که ابزاری برای در قدرت ماندن برخی نشوی که این ره یک قربانی دارد و آن هم شخص وزیر خارجه فعلی است!» واکنش اصولگرایان به این ماجرا، اما به همینجا ختم نشد و حسین کنعانی‌مقدم، دبیرکل حزب سبز نیز طی گفت‌وگویی با باشگاه خبرنگاران جوان گفت: «چراغ سبزی که عمدتا اصلاح‌طلبان دارند به بایدن نشان می‌دهند به این دلیل است که می‌خواهند ظریف را به عنوان سردار صلح و سازش در انتخابات معرفی کنند.» وی با اشاره به اینکه «احتمال حضور بسیاری از افراد در انتخابات ریاست‌جمهوری وجود دارد، مخصوصا آقای ظریف که به گمان خود با آمدن بایدن می‌تواند جان تازه‌ای به برجام دهد» گفت: «اما حقیقت این است که بایدن با لیستی از خواسته‌ها مجددا وارد برجام خواهد شد که عمده آن‌ها هم مطابق با منافع آمریکاست؛ استراتژی ترامپ و بایدن یکی است و صرفا ممکن است تاکتیک‌هایشان متفاوت باشد.»