واکنش‌ها به طرح دوباره بحث نظام پارلمانی؛ موافقان و مخالفان چه می‌گویند؟

گروه سیاست سایت فردا: تغییر نظام سیاسی و تبدیل نظام ریاستی فعلی به نظام پارلمانی ابدا بحث جدیدی نیست و بار‌ها و بار‌ها طرح شده است. این بار، اما اظهارات سید امیر حسین قاضی‌زاده، نایب رئیس مجلس آن را سر زبان‌ها انداخته است. او گفته بود: «لازم است که در کشور مدتی طولانی نظام پارلمانی حاکم شود. ما نیاز داریم در موقع لزوم سریعا افراد را عوض کنیم و نظام ما یک نظام ریاستی است، باید برای برای پاسخگو کردن مسئولان باتوجه به توزیع اختیارات در کشور فکری جدی کرد که نیازمند برنامه‌های بنیادی‌تر است.» انتقاد یا نیت‌خوانی این سخن و شاید ادبیات وتاکید وی بر ضرورت تغییر سریع افراد شائبه وجود اراده‌ای برای ساقط کردن دولت را ایجاد کرد و دیدیم که چطور بسیاری از کارشناسان و رسانه‌ها علیه این دیدگاه موضع گرفتند. یکی از تندترین نقد‌ها را احسان بداغی، روزنامه‌نگار اصلاح طلب در عصر ایران نوشت. به گفته او «ایجاد «نظام پارلمانی» برای این طیف این خوبی را دارد که همین خطر‌های حداقلی را هم بر طرف می‌کند. مضافا اینکه آن جو افشاگری‌های متقابل در رقابت‌های ریاست جمهوری و رویارویی‌های داغ را هم برای همیشه از صفحه سیاست‌ورزی ایران کنار می‌گذارد. اما مشکل «نظام پارلمانی» جای دیگری است؛ برگزاری رفراندوم قانون اساسی. جایی که احتمالا این جریان از بروز دو مشکل هراس دارد؛ یکی رای ندادن مردم به پیشنهاد تغییر نظام ریاستی به پارلمانی و دیگری مطرح شدن اولویت‌های متعدد دیگر توسط گروه‌های سیاسی و «اغیار» جهت ایجاد تغییر و اصلاحات در قانون اساسی. خیلی راحت می‌توان حدس زد که طرح مساله بازنگری در قانون اساسی چه طیف گسترده‌ای از مطالبات و اولیت‌ها برای چنین تغییری در فضای سیاسی و اجتماعی کشور مطرح می‌کند و باز هم ناگفته پیداست که از زاویه دید محافظه‌کاران، اجابت این مطالبات برای تغیر قانون اساسی چقدر سخت و حتی نشدنی به نظر می‌رسد. با این توصیف تغییر قوانین انتخاباتی به شکلی که گفته شد عملا هم یکدستی مجلس را بیش از قبل تضمین می‌کند و هم مهمتر از آن، خروجی انتخابات ریاست جمهوری را چنان با خواست طیف مطالبه‌کننده این تغییرات هماهنگ می‌سازد که در عمل تبدیل به همان «نخست وزیر» مطلوب آن‌ها می‌شود، با این تفاوت که نامش در قانون اساسی همچنان «رئیس جمهوری» است.» پروانه سلحشوری، نماینده پیشین مجلس نیز در صفحه توییتر خود، این بحث را در راستای دور شدن از اصل جمهوریت دانست و نوشت: «به نظر می‌رسد #مجلس_انقلابی با طرح اصلاح قانون انتخابات ریاست‌جمهوری به دنبال تضعیف رکن #جمهوریت نظام است. یاد بنیانگذار انقلاب افتادم که می‌گفت ملاک، رای و نظر مردم است، جمهوری اسلامی نه یک کلمه بیشتر و نه یک کلمه کمتر. حال سال‌هاست که ملاک، رای و نظر #شورای_نگهبان است.» روزنامه ابتکار نیز در صفحه نخست شماره دیروز خود با تیتر «تکرار احیای نخست‌وزیری از سوی اصولگرایان» به بررسی پیشنهاد نظام پارلمانی توسط برخی از نمایندگان پرداخت و نوشت: «در شرایطی که به نظر می‌رسد اصولگرایان با توجه به شرایط خاص انتخابات مجلس، از اکثریت همیشگی خود در پارلمان مطمئن هستند، اما در انتخابات ریاست جمهوری بنا بر نگاه خاص مردم به این جایگاه در شرایط خاص ممکن است دست پایین‌تری داشته باشند، به نظر می‌رسد این جناح بازگشت به نظام پارلمانی را ترجیح می‌دهد.» یادداشت چندی قبل عباس عبدی و پیشنهاد حذف ریاست جمهوری و یا کنایه‌زنی سعید حجاریان درباره بهتر بودن معرفی یک کاندیدا و تغییر یک سال به یک سال رئیس جمهور، قبل از حرف‌های قاضی‌زاده بیان و منتشر شده بود، اما از همین منظر به موضوع تغییر نظام سیاسی نظر داشت و می‌توان به آن اشاره کرد. منتقدان منصف برخی مخالف‌های، اما از زاویه‌ای دیگر مطرح شد. یعنی مقصود منتقدان انگ زدن به حامیان نظام پارلمانی و متهم کردن آنان به حرکت در مسیر دیکتاتوری و دور شدن از جمهوریت نبود. این گروه از منتقدان صرفا به ابزا‌های موجودی که به خوبی مورد استفاده قرار نمی‌گیرند و بستری که برای پارلمانی شدن نظام فراهم نیست، اشاره دارند. مثلا احمد توکلی، نماینده پیشین مجلس در گفت‌وگویی با نامه نیوز گفت: «اگر یک مجلس بخواهد نظارت قوی بر دولت کند با همین قوانین و ساختار کنونی نیز می‌تواند این کار را انجام دهد. امروز بیشتر تمرکز نمایندگان مصروف اهداف جزیی و منطقه‌ای است ... آن‌ها در چنین وضعیتی معلوم است که نمی‌توانند جلوی قانون‌شکنی‌های دولت را بگیرند. مشکل اصلی امروز کشور ساختاری نیست. تفاوت بین نظام پارلمانی و نظام ریاستی آنقدر نیست که بتواند در اداره کشور تحول ایجاد کند. آنچه امروز تحول ایجاد می‌کند ایمان و وفاداری به اسلام و ایران است.» یا علی مطهری، نماینده تهران در مجلس دهم اگرچه از اساس مخالفتی با نظام پارلمانی ندارد، معتقد است که شرایط آن در ایران مهیا نیست و در توضیح این مطلب به «نامه نیوز» گفت: «نظام پارلمانی درجایی می‌تواند مفید باشد که احزاب قوی وجود داشته باشند و احزاب در تشکیل پارلمان نقش مهمی داشته باشند؛ از سوی دیگر انتخابات هم به معنای واقعی آزاد باشد و مجلس نمایندگی کل جامعه را برعهده داشته باشد. چنین شرایطی در ایران مهیا نیست.» حشمت الله فلاحت‌پیشه، دیگر نماینده پیشین مجلس نیز مثل مطهری به الزامات برقراری نظام پارلمانی اشاره داد و از فراهم نبودن بستر آن می‌گوید. او در گفت‌وگویی با همشهری آنلاین، گفت: «لازمه شکل گیری نظام پارلمانی در ایران بعد از اصلاح قانون اساسی شکل‌گیری تحزب است و من معتقدم نداشتن این موارد باعث شده که شکل گیری نظام پارلمانی در ایران بیشتر در حد حرف مطرح شود.» او همچنین در پاسخ به منتقدان سفت و سخت نظام پارلمانی که آن را تهدیدی برای جمهوریت نظام می‌دانند، گفت: «سیاست حوزه «بهترین بد» است و این یک واقعیت است. در سیاست شما «حوزه خوب» ندارید. بلکه در میان بد‌ها باید آنکه شر کمتری دارد را انتخاب کنید و این یک واقعیت است. منتها اینکه جمهوریت زیر سوال می‌رود را قبول ندارم. در نظام پارلمانی شما حضور مستمر مردم را دارید و در این نظام خیلی راحت می‌توان اگر دولتی ضعیف یا حزبی ناکارامد باشد و نتواند برنامه هایش را پیش ببرد آن را برکنار کرد و دولت جدیدی را روی کار آورد بدون آنکه لازم باشد رئیس جمهوری را عوض کرد.»

مسعود رضایی، نماینده شیراز در مجلس شورای اسلامی نیز طی گفت‌وگویی با روزنامه «جهان صنعت» از منظری منطقی به موضوع نگریست و تاکید کرد: « بنابراین برخلاف آنچه آقایان دنبال آن هستند با نظام پارلمانی قدرت مردم و جمهوریت بیشتر می‌شود، در حالی که برخی به دنبال این موضوع نیستند و آن را برنمی‌تابند. پس تا این نوع نگاه تغییر نکند، نظام ریاستی به نظام پارلمانی واقعی قابل تغییر نیست و چنین اتفاقی نمی‌افتد.»