براتی: به امید دموکرات‌ها نمانیم

خبرگزاری فارس: پس از ناکامی اخیر دولت دونالد ترامپ در تصویب قطعنامه ضد ایرانی در شورای امنیت سازمان ملل به منظور تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران، پنجشنبه شب ۳۰ مرداد ماه مایک پامپئو وزیر خارجه آمریکا در نیویورک ضمن دیدار با رئیس دوره‌ای شورای امنیت (اندونزی) تصمیم آمریکا برای بازگرداندن تمامی تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را اطلاع داد. این اقدام آمریکا با واکنش منفی اعضای باقیمانده برجام و همچنین ۱۳ کشور از اعضای شورای امنیت مواجه شد.

* کارزار حقوقی و دیپلماتیک آمریکا که بخش زیادی از آن مبهم است

در همین خصوص «مسعود براتی» تحلیلگر و کارشناس مسائل تحریمی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه سیاست خارجی خبرگزاری فارس، عنوان کرد: آمریکا بعد از اینکه در بحث تصویب قطعنامه اصلاحی برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران ناموفق بود و شکست خورد، بلافاصله مسیر دومی را که در نظر داشت فعال کرد که آن مسیر هم بحث استفاده از ظرفیت قطعنامه ۲۲۳۱ است که به عنوان مکانیسم ماشه شناخته می‌شود و آمریکا این گزینه را فعال و پنجشنبه شب آنچه در ماده ۱۱ قطعنامه ۲۲۳۱ به عنوان شروع بحث مکانیسم ماشه در نظر گرفته شده را به اطلاع رئیس دوره‌ای شورای امنیت رساند.

وی با بیان اینکه در حقیقت آمریکا یک کارزار حقوقی و دیپلماتیک را آغاز کرده است که واقعا یک بخش زیادی از اینکه چه اتفاقی قرار است بیفتد، مبهم است و نمی‌شود با قطعیت درباره آن صحبت کرد، اظهار داشت: تا الان چنین موردی در تاریخ شورای امنیت سازمان ملل وجود نداشته است که بخواهیم براساس آن پیش‌بینی کنیم چه اتفاقی می‌افتد.

براتی با بیان اینکه آنچه الان می‌شود درباره آن صحبت کرد یکسری احتمالات است، توضیح داد: الان آمریکایی‌ها مدعی هستند که به واسطه متن قطعنامه ۲۲۳۱ و مواد ۱۰ و ۱۱ این قطعنامه می‌توانند از مکانیسم ماشه استفاده کنند. چون در ماده ۱۰ عبارتی بیان شده که نشان می‌دهد آمریکا به عنوان مشارکت کننده در برجام شناخته شده است و این قضیه از نظر آمریکایی‌ها ربطی به اجرای تعهدات برجامی و مواردی که برای آمریکا قید شده ندارد و آمریکا می‌تواند هر وقتی که بخواهد از آن استفاده کند.

وی افزود: آمریکا خودش را عضو هیأت موسس برجام می‌داند و می‌گوید عضویت من در برجام چیزی نیست که قابلیت سلب کردن داشته باشد و بر آن اساس از ماده ۱۱ استفاده کرده و مکانیسم ماشه را فعال کرده است.

براتی با اشاره به مواضع دیگر کشورها از جمله اعضای دائم شورای امنیت در مخالفت با این اقدام آمریکا گفت: روسیه و چین و اروپایی‌ها با این اقدام آمریکا مخالفت کرده و اعلام کردند که از نظر ما آمریکا دیگر عضو مشارکت کننده در برجام نیست، چون خودش رسما اعلام کرده و تعهداتش را هم انجام نمی‌دهد.

براتی به نامه ظریف در این خصوص اشاره و بیان کرد: آقای ظریف در همین زمینه نامه‌ای را به رئیس شورای امنیت ارسال و این محتوا و استدلال‌های دیگری را برای این موضوع بیان کرد.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل خاطرنشان کرد: اما سوال این است که چه اتفاقی می‌‌تواند بیفتد. این بحث پیچیده‌ای است چون درباره سازوکار شورای امنیت و نحوه تصمیم گیری آن در منشور ملل متحد توضیحاتی وجود دارد به طور مثال ماده ۲۷ منشور به نحوه تصمیم‌گیری شورا اشاره کرده است.

*تصویب قطعنامه آیین‌نامه‌ای در شورای امنیت

وی ادامه داد: کارشناسان گروه‌های تخصصی مختلف عنوان می‌کنند تنها راه موجود که به صورت رسمی و حقوقی مانع آمریکا شود، این است که یک قطعنامه آیین نامه‌ای در شورای امنیت تصویب شود که در آن تصریح شود آمریکا با توجه به قطعنامه ۲۲۳۱ عضو مشارکت کننده برجام نیست.

براتی توضیح داد: در حقیقت یک نوع تفسیر از قطعنامه ۲۲۳۱ صورت می‌گیرد، ولی با توجه به اینکه آمریکا عضو دائم شورای امنیت است دستش برای مواجهه با این اتفاق بسته نیست. آمریکا می‌تواند به واسطه عضویت دائم در شورای امنیت نسبت به ماهیت این قطعنامه از حق وتو استفاده و اعلام کند این قطعنامه آیین‌نامه‌ای محسوب نمی‌شود و باید در فرآیند طبیعی شورای امنیت بررسی شود.

براتی خاطرنشان کرد: قطعنامه آیین‌نامه‌ای در شورای امنیت قابل وتو کردن نیست و همه اعضا مثل هم هستند، اما اگر غیر آیین‌نامه‌ای باشد مشمول بند سه ماده ۲۷ می‌شود و حق وتو در این زمینه قابل استفاده است. برای همین آمریکا این پیش بینی را کرده که اگر چنین اتفاقی بیفتد در یک گام ماهیت قطعنامه را وتو و به قطعنامه غیر آیین نامه‌ای تبدیل و در گام بعدی قطعنامه غیر آیین‌نامه‌ای که محتوای آن عدم امکان استفاده آمریکا از مکانیسم ماشه است را وتو کند و این بحث را به عنوان double veto یا وتوی مضاعف مطرح ‌کند که این یک مسیر است.

*کشورهای عضو شورای امنیت، چین و روسیه و اروپا به بازگشت قطعنامه‌ها اعتبار ندهند

وی ادامه داد: یک مسیر هم که برخی جاها پیشنهاد می‌دهند این است که با توجه به اینکه معتقدند نمی‌شود جلوی آمریکا را گرفت و آمریکا بالاخره مکانیسم ماشه را فعال می‌کند؛ کشورهای عضو شورای امنیت، چین و روسیه و اروپا به بازگشت قطعنامه‌ها اعتبار ندهند. یعنی از نظر حقوق بین‌الملل و فرآیند شورای امنیت قطعنامه‌ها برمی‌گردد، ولی کشورها اعلام کنند که ما مفاد آن را اجرا نمی‌کنیم و تحریم‌های آن را در داخل کشورمان جاری و ساری نمی‌کنیم و یک نوع مخالفت با محتوای قطعنامه است که این پیشنهاد را گروه بین‌المللی بحران مطرح می‌کند و در گزارش اخیر نیز اعلام کرده ابزار روشنی برای اینکه مانع آمریکا شد وجود ندارد، ولی کشورها می‌تـوانند این کار را انجام و مفاد تحریمی قطعنامه‌ها را اجریی نکنند.

به گفته وی این یک مقدار غیرروشن و غیرشفاف می‌شود چون ساختار و سازوکارهای شورای امنیت که رسمیت دارد یک حرفی را مطرح می‌کند و حالا شاید کشورها حرف دیگری را بزنند. در کل فضای مبهمی است و مشخص نیست که چه وضعیتی را برای ایران ایجاد خواهد کرد.

* آمریکا در حال تقبل هزینه‌ای جدی

براتی گفت: به نظر می‌رسد آمریکا دارد هزینه‌ جدی را تقبل می‌کند برای اینکه قطعنامه‌ها قبلی شورای امنیت را برگرداند که دو دغدغه آن برطرف شود یکی بحث تمدید تحریم‌های تسلیحاتی بود که می‌خواهد مانع برداشته شدن آن بشود که به نظر می‌رسد به این خواسته اش می‌رسد و دغدغه دیگر آن این است که برجام به گونه‌ای ضربه بخورد که دولت بعدی آمریکا هر کسی که بر سر کار می‌آید، نتواند به حالت قبلی برگردد.

* به نظر می‌رسد آمریکا اطمینان حاصل کرده که در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه، ایران واکنش قاطعی نشان نخواهد داد

وی درباره اینکه چرا آمریکا می‌خواهد این کار را بکند و چرا تصمیم گرفت چنین کند؟ پاسخ داد: به نظر می‌رسد آمریکا نسبت به یک چیزی اطمینان حاصل کرده و آن این است که در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت قطعنامه‌های قبلی شورای امنیت علیه ایران، جمهوری اسلامی ایران واکنش قاطعی نشان نخواهد داد و تعهداتی که الان ذیل برجام انجام می‌دهد را تعطیل نمی‌کند و به نظر می‌آید این تلقی در آمریکایی‌ها به وجود آمده و اظهاراتی کرده‌اند و بابت همین نسبت به فعال کردن مکانیسم ماشه مصمم‌تر شده‌اند.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل خاطرنشان کرد: ما این تجربه را در زمان برجام داشتیم، وقتی که آمریکا تصمیم به خروج از برجام گرفت یکی از مولفه‌های موثر بر این تصمیم، تلقی‌ای بود که از واکنش‌های ایران به دست آورده بودند و «نیکی هیلی» نماینده آمریکا در سازمان ملل نیز این را بیان کرد که اگر ما از برجام خارج شویم ایران از برجام خارج نمی‌شود.

به گفته براتی به نظر می‌رسد در بحث مکانیسم ماشه چنین فضایی دوباره تکرار شده است.

*ایران چه کند؟صفر در مقابل صفر

وی درباره اقدام و واکنش جمهوری اسلامی ایران هم بیان کرد: ما در این جا یک مسئله جدی داریم که باید بدانیم مهمترین اهرم‌مان برای مهار آمریکا و متوقف کردن این سیر فزاینده فشارهای آمریکا، تعهداتی است که الان ذیل برجام انجام می‌دهیم و برای آمریکایی‌ها خیلی مهم است و آن بحث حوزه تعاملات ما با آژانس و بازرسی‌ها و نظارت‌هاست.

براتی اضافه کرد: ما طبق برجام به عنوان بخشی از تعهدات اجازه بازرسی‌ها و نظارت‌های فوق العاده را به آژانس دادیم و آقای ظریف در فکت شیتی که برای رئیس شورای امنیت ارسال کرد به این موضوع اشاره کرده است. ظریف می‌گوید که از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۹ بیش از ۹۲ درصد از کل بازرسی‌های قابل مقایسه جهانی آژانس، در ایران صورت گرفته است.

این تحلیلگر مسائل تحریمی بیان کرد: ما باید در داخل ایران به این جمع بندی نظری برسیم که این یکسری امتیاز بوده است که ما به طرف مقابل داده‌ایم و این دسترسی و نظارت‌ها که به صورت داوطلبانه در برجام بوده و هنوز انجام می‌دهیم امتیازی بوده که به طرف مقابل داده‌ایم و دلیلی ندارد در زمانی که طرف مقابل کل امتیازهایی که ما گرفته بودیم را از ما سلب می‌کند ما هنوز به این تعهدات پایبند باشیم.

براتی بیان کرد: این بحث اصولی در حوزه روابط بین‌الملل است و بهترین کنش جمهوری اسلامی ایران این است که اعلام کند در صورت بازگشت قطعنامه‌ها تعهداتی که ذیل برجام در حال انجام است را کنار می‌گذارد و تعطیل می‌کند و اصطلاحا صفر در مقابل صفر اتفاق می‌افتد. وقتی امتیازات ما صفر می‌شود ما باید امتیازهای طرف مقابل را به صفر برسانیم.

وی با بیان اینکه برخی تلقی می‌کنند طرح این حرف‌ها لزومی ندارد و به طور طبیعی وقتی قطعنامه‌های قبلی شورای امنیت برگردد کل برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ از بین خواهد رفت، یادآور شد: ولی این تلقی اشتباه است و به نظرم باید با دقت درباره آن صحبت کرد.

براتی افزود: چون طبق قطعنامه ۲۲۳۱ و ماده ۱۲ آن که شرایط بعد از بازگشت قطعنامه‌ها را توضیح می‌دهد صحبتی از لغو کل قطعنامه ۲۲۳۱ نشده و قرار نیست کل قطعنامه ملغی شود، بلکه یکسری بندهای مشخصی قرار است ملغی شود و متاسفانه این بندها و موارد مربوط به تعهدات هسته‌ای ایران جزو مواردی است که قرار نیست ملغی بشود. ولذا حتما لازم است به صورت صریح و محکم بیان کنیم که اگر قطعنامه‌ها بازگشت، ایران هم این اقدامات داوطلبانه را تعطیل خواهد کرد.

*جریانی در حال تلاش است که ایران را از کنش جدی بازدارد

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل خاطرنشان کرد: یک جریانی در حال تلاش است که ایران را از کنش جدی بازدارد. در گزارش چند روزه گذشته گروه بین‌المللی بحران تصریح شده که نمی‌توان جلوی آمریکا را گرفت و این کار سخت است. ولی برای اینکه جلوی خروج کامل ایران از برجام و متعاقب آن از بین رفتن برجام را گرفت مهمترین ابزار امید به انتخاب دموکرات‌ها در انتخابات آمریکاست و اینکه دموکرات‌ها اعلام کردند در صورت پیروزی باید به برجام برگردند و در حقیقت این فریبی است که در حال طراحی آن هستند.

*ایران به صراحت اعلام کند در صورت اجرای مکانیسم ماشه به هیچ یک از تعهدات برجامی پایبند نخواهد بود

وی در جمع بندی پایانی گفت: به نظر می‌رسد مانع جدی برای اینکه آمریکا مکانیسم ماشه را تا انتها دنبال کند وجود ندارد، هر چند که اعتبار آمریکا، شورای امنیت و حق وتو کاملا خدشه‌دار می‌شود؛ ولی جمهوری اسلامی ایران برای اینکه هزینه آمریکا بیشتر شود و احیانا مانع از به نتیجه رسیدن این فرایند شود باید به صورت صریح اعلام کند که در صورت بروز این اتفاق به هیچ کدام از تعهداتی که داوطلبانه در برجام پذیرفته پایبند نخواهد بود.

براتی اضافه کرد: به طور ویژه بحث همکاری با آژانس مطرح است و باید این موضوع را به عنوان گزینه مطرح کرده تا بتوانیم تعادلی در فضای کنونی ایجاد کنیم. البته این کار نیاز به دیپلماسی قوی و رایزنی با کشورهایی مثل روسیه و چین دارد، ولی باید این تلقی کاملا شفاف شود که اگر در این داستان کوتاه بیاییم زمینه را برای افزایش فشار علیه خودمان مهیا می‌کنیم و اگر حتی دموکرات‌ها سر کار بیایند خیلی بعید است در این وضعیت حاضر باشند به ما امتیازات واقعی بدهند.

*به امید دموکرات‌ها نمانیم

این تحلیلگر مسائل بین‌المللی خاطرنشان کرد: به امید دموکرات‌ها ماندن کار غلطی است مثل به امید اروپایی‌ها ماندن است و جز ضرر چیزی برای ما نخواهد داشت و باید این قضیه در داخل به اجماع برسد. عزیزان مجلس و عزیزان دولت باید به این اجماع برسند که ما انتظار برای خارجی‌ها را چند بار تجربه کردیم و یک سال منتظر اروپایی‌ها ماندیم و کار ویژه‌ای نکردند.