۶ روایت معتبر از سبک زندگی امام صادق علیه‌السلام

سرویس سبک زندگی فردا؛ محدثه انسی‌نژاد: در شب شهادت امام صادق علیه‌السلام اگر می‌خواهید درباره سیره و روش زندگی آن حضرت بیشتر بدانید و درباره شهادت امام صادق (ع) ، تاریخ شهادت امام صادق (ع) و زندگی‌نامه امام صادق (ع) بدانید، این یادداشت را بخوانید.

بیست و پنج شوال مصادف با شهادت امام صادق علیه‌السلام است. امام ششم شیعیان که شناخته‌شده‌ترین لقب ایشان «صادق» به معنی راستگو و راستین است. ایشان در تمام عمر پربرکت خویش به دفاع از اسلام راستین و مناظرات در این باره پرداختند. به همین دلیل بیشترین حدیث شیعیان در دوره زندگی ایشان نقل شده است. آن حضرت سرانجام توسط عوامل منصور دوانقی به شهادت رسید و در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد. در ادامه و به مناسبت روز شهادت امام صادق علیه‌السلام به بررسی سیره و سبک زندگی امام ششم شیعیان می‌پردازیم.

روایت اول- کار کردن در گرمای تابستان

یکی از ویژگی‌های امام جعفر صادق علیه‌السلام این بود که نه تنها دیگران را دعوت به کار می‌کردند، بلکه خودشان نیز برای کسب روزی حلال تلاش می‌کردند. ایشان با وجود مشغله زیاد، درس و مناظرات باز هم از کسب روزی حلال غافل نمی‌شدند. یکی از یاران امام صادق علیه‌السلام نقل می‌کنند که در یکی از روزهای گرم تابستان حضرت را در باغ‌شان دیده‌اند که با یک لباس زبر و خشن در حالی که بیل در دست‌شان بود، مشغول کار کردن بودند. ایشان در حالی که قطرات عرق روی صورتشان نشسته بود، به درختان و گیاهان آب می‌دادند. راوی می‌گوید از حضرت خواستم که من به جای ایشان کار کنم. اما ایشان فرمودند: «من کسی را دارم که برایم این کارها را انجام بدهد، اما دوست دارم در راه کسب روزی حلال از گرمای آفتاب آزار ببینم و خداوند شاهد باشد که در پی کسب روزی حلال هستم.» (۱)

روایت دوم- مهمان نوازی برتر از آزاد کردن برده

امام بسیار مهمان نواز و دوست‌دار مهمان بودند تا جایی که وقتی سفره غذا را نزد مهمان می‌گشودند، بسیار به آن‌ها تعارف می‌کردند تا سیر شوند. گاهی وقت‌ها هم پس از اینکه مهمانان از غذا خوردن دست می‌کشیدند، حضرت دوباره برایشان غذا می‌آوردند و برای اینکه آنان خوب غذا بخورند، احادیثی از پیامبر (ص) برایشان نقل می‌کردند. ایشان به مهمانان خود می‌فرمودند: «مهربانترین شما نسبت به ما کسانی هستند که بر سر سفره ما خوب غذا می‌خورند.» همچنین حدیثی در این باره از امام نقل شده که: «اگر کسی پنج درهم به دست گیرد، وارد بازار شود، با آن غذایی تهیه کرده و چند نفر مسلمان را دعوت کرده و اطعامشان کند، نزد من دوست داشتنی‌تر از آن است که یک برده را آزاد کند.» (۲)

روایت سوم- دقت در به دست آوردن روزی حلال

روایت سوم الگوی رفتاری بسیاری خوبی برای این روزهای ماست. حضرت صادق علیه‌السلام در تجارت و کسب و کار رضای خدا را در درجه اول برایشان اهمیت داشت. به همین دلیل وقتی دیدند کسی که با سرمایه ایشان برای تجارت به مصر رفته بود، با سود کلان برگشت، پرسیدند که چنین سودی از کجا به دست آمده است. آن شخص نیز در پاسخ گفت: «چون مردم به کالای ما نیاز داشتند، آن را با سود هنگفت در بازار به فروش رساندیم.» امام فرمودند: «سبحان الله! علیه مسلمانان هم پیمان شدید که کالا‌هایتان را جز در برابر هر دینار سرمایه یک دینار سود نفروشید!» سپس امام اصل سرمایه‌اش را برداشت و از آن سود گزاف چشم پوشی کردند. ایشان فرمودند: «ای مصادف! چکاچک شمشیرها از کسب روزی حلال آسان‌تر است.»

روایت چهارم- بخشش به سبک امام صادق علیه‌السلام

حضرت بسیار به فکر نیازمندان و فقرا بودند. هرگاه شخص نیازمندی به ایشان مراجعه می‌کرد، به سرعت نیاز او را برطرف می‌کردند و می‌فرمودند: «مبادا زمینه از بین برود و او خود به خود از من بی نیاز گردد.» حضرت دارایی خود را با فقرا و نیازمندان تقسیم می‌کردند و از خرماهای رسیده باغ خود به اندازه ده ظرف که هر کدامش ده نفر را سیر می‌کرد، به دیگران می‌بخشید و برای پیرمرد، کودک، نیازمند و زنانی که در همسایگی باغ بودند ولی قادر به آمدن نبودند، یک مد خرما می‌فرستادند. باقی محصول خرما را هم به مدینه می‌بردند و بین فقرا تقسیم می‌کردند. در نهایت از یک محصول ۴ هزار دیناری، تنها ۴۰۰ درهم برایشان باقی می‌ماند. حضرت بسیار شکر صدقه می‌دادند، وقتی از ایشان دلیل این کار را پرسیدند، فرمودند: «هیچ چیز نزد من دوست داشتنی‌تر از شکر نیست. من دوست دارم که محبوب‌ترین چیز را صدقه دهم.» (۴)

روایت پنجم- برخورد روشنگرانه با مخالفین

امام فردی بسیار خوش برخورد و مهربان در میان مردم بودند. هرگز در جلسات خود سخن کسی را قطع نمی‌کردند و با تبسم و چهره‌ای گشاده با مردم برخورد می‌کردند. ایشان در برابر مخالفان و فرقه‌های انحرافی راه روشنگری را پیش می‌گرفتند تا بتوانند آن‌ها را هدایت کنند. به عنوان مثال مالک بن انس از سران مخالفان بود ولی حضرت به او احترام می‌گذاشتند و برخورد گرم و صمیمانه‌ای با او داشتند. همین باعث شد که مالک بن انس از نظر رفتاری امام صادق علیه‌السلام را به عنوان الگوی خود انتخاب کند. البته در مواردی که لازم بود، حضرت در عین احترام از برخورد تند برای تلنگر زدن به مخالفان استفاده می‌کردند.

روایت ششم- مردی که همیشه راست می‌گفت

امام صادق علیه‌السلام همیشه به راستگویی و صداقت مشهور بودند و دیگران را نیز به این کار سفارش می‌کردند. ابوخالد کابلی از امام سجاد علیه‌السلام اسامی ائمه را می‌پرسید که وقتی حضرت سجاد علیه‌السلام به نام حضرت صادق رسیدند، پرسید: «همه شما راستگو هستید، پس چرا ایشان را «صادق» می‌نامند؟» امام فرمودند: «چون پنجمین اولاد او نیز جعفر نام دارد ولی به کذب ادعای امامت می‌کند.» یعنی امام صادق علیه‌السلام در ادعای امامت خود صادق و راستگو بودند برخلاف جعفر کذاب. از امام صادق علیه‌السلام احادیث بسیاری درباره راستگویی نقل شده است: «راستگو را نخستین کسی که تصدیق می‌کند، خدای عزّ و جلّ است که می‌داند او راستگوست و نیز نفس او تصدیقش می‌کند که می‌داند راستگوست.» (۵)

پی‌نوشت:

۱. مجلسی، بحارالانوار، ج ۴۷، ص ۵۶

۲. صفحاتی از زندگانی امام جعفر صادق علیه السلام، علامه مظفر، ترجمه سید علوی، ص ۳۰۳ ،انتشارات قلم، چاپ اول ۱۳۶۷

۳. مجلسی، بحارالانوار، ج ۴۷، ص ۵۷

۴. مجلسی، بحارالانوار، ج ۹، ص۴۷۱

۵. کافی، ج ۲، ص ۱۰۴، ح۶٫