نحوه درست کاشت درخت انگور

سرویس سبک زندگی فردا؛ درخت انگور گیاهی بسیار قدیمی است که مصری‌ها پنج هزار سال قبل از میلاد آنرا می‌شناختند. موطن اصلی انگور آسیای صغیر و ایران بوده و هم اکنون نیز به صورت وحشی و نیمه وحشی در این مناطق دیده می‌شود. انگور درختچه‌ای است بالا رونده که به کمک پیچک‌های خود به سهولت از موانع و درختان مجاور بالا می‌رود و درازای آن به ۱۰ الی ۱۵ متر می‌رسد. مهمترین محصولاتی که امروزه از مو بدست می‌آید عبارتند از: انگور مجلسی، کشمش، آب انگور، سرکه، در گیلان خمس در ملایر شیره انگور - دوشاب.

گیاهشناسی درخت انگور گیاهی بسیار قدیمی است که مصری‌ها پنج هزار سال قبل از میلاد آنرا می‌شناختند. موطن اصلی انگور آسیای صغیر و ایران بوده و هم اکنون نیز به صورت وحشی و نیمه وحشی در این مناطق دیده می‌شود. انگور درختچه‌ای است بالا رونده که به کمک پیچک‌های خود به سهولت از موانع و درختان مجاور بالا می‌رود و درازای آن به ۱۰ الی ۱۵ متر می‌رسد. مهمترین محصولاتی که امروزه از مو بدست می‌آید عبارتند از: انگور مجلسی، کشمش، آب انگور، سرکه، در گیلان خمس در ملایر شیره انگور - دوشاب. واریته‌های انگور از لحاظ رنگ حبه‌ها به چهار دسته تقسیم می‌شوند ۱- انگور‌های سبز ۲- انگور‌های قرمز ۳- انگور‌های سیاه ۴- انگور‌های زرد نیاز اکولوژی آب و هوا: در آب و هوای نسبتاً ملایم تابستانی انگور‌های زود رس در صورتی که در شیب‌های جنوبی کاشته شوند، می‌توانند محصول بدهند. اغلب واریته‌های آن در مقابل سرمای زمستانی بخوبی مقاومت می‌کنند. انگور به سرمای شدید زمستانی اهمیتی نمی‌دهد، ولی برای گیاه این مهم است که بهار و تابستان گرم و آفتاب داشته باشد باد‌های شدید به انگور بیش از سرما می‌توانند صدمه بزنند در بهار به محض اینکه هوا از ۱۰ درجه سانتیگراد بالا صفر بیشترشد گیاه رشد را شروع می‌کند. آبیاری: هر چه هوای منطقه گرمتر باشد گیاه به آب زیادتری نیاز دارد. ریشه‌های انگور در خاک‌های مختلف تا عمق‌های متقاوت رشد می‌کنند. مثلاً در خاک‌های سنگین و رسی حداکثر تا ۹۰ سانتی متر، در خاک‌های متوسط رسی شنی تا ۵/۳ متر، و در خاک‌های سبک تقریباَ شنی حتی تا عمق ۶ متر و بیشتر هم نفوذ می‌کنند. در خاک‌های کم عمق و نسبتاًَ رسی که ریشه‌ها تقریباً در عمق کمتر از یک متر پخش شده اند دفعات آبیاری را باید زیادتر کرد، زیرا معمولاَ آب در نزدیکی‌های سطح خاک باقیمانده و به سرعت تبخیر می‌شود. مقدار آب لازم درختان انگور با عامل گرما، تغییر می‌کند مثلاً یک منطقه سردسیر که تابستان‌های گرم داشته باشد به حدود ۵۰۰ میلی لیتر آب نیاز دارد. مناطق گرم معتدل ۷۵۰ میلی متر و نقاط خیلی گرم تا ۱۳۵۰ میلی متر آب احتیاج دارد. خاک:

خاک‌های اسیدی یا دارای نمک زیاد، برای کاشت انگور نامناسب می‌باشند. مناسب‌ترین خاک، خاک‌هایی سبک و عمیق شنی رسی که کمی هم آهک داشته و آب را به راحتی از خود عبور دهد، می‌باشد. مقدار محصول درخت انگور در درجه اول به کودشیمیایی، هوموس، شخم، آبیاری، زهکشی و تکان دادن زمین از عمق زیاد (مثلاً ۵۰ سانتی متر یا عمیق تر) به کمک Soussoleuse قبل از کاشت نهال و پس از به بار نشستن آن با سمپاشی و هرس‌های صحیح و به موقع و کوددان‌ها بستگی دارد. عوامل دیگری که در درجه دوم اهمیت روی مقدار محصول اثر می‌گذارند عبارتند از:: رنگ خاک (هر چه تیره‌تر جذب نور خورشید بیشتر) عمق خاک، مقدار آهک و همچنین pH آن. کود دهی: ازت:برای کوددهی باغ‌های انگور از اوره استفاده می‌شود که می‌توان به عنوان کود برگی با غلظت ۱ درصد هم داد. زیاده روی در دادن کود‌های ازته اثرات منفی در رشد گیاه دارد که مهمترین آن‌ها عبارتند از: رشد بیش از حد بهم زدن رشد طبیعی گل‌ها و در نتیجه کم شدن محصول. پتاسیم: برای ساختن ساختمان برگ‌ها وچوبی و سخت شدن شاخه‌ها بویژه ساقه‌ها و همچنین برای رسیدن خوشه‌های انگور وجودش لازم است. گ. منیزیم: یکی از کود‌های اصلی مورد نیاز است. وجودش در برگ‌ها برای ساختن کلروفیل و در نتیجه جذب Co۲ از هوا و تبدیل آن به قند ضروری است و معمولاً به صورت سولفات منیزیم به زمین داده شده که براحتی در آب حل میشود. کلسیم: از کود‌هایی است که انگور شدیداً به آن وابسته است و باید همه ساله به مقدار لازم به باغ‌های انگور داد. روش تکثیر ازدیاد مو به ۲ طریق امکان پذیر است. الف) ازدیاد غیر جنسی ب) ازدیاد جنسی الف.) ازدیاد جنسی: روش قلمه زدن: برای اینکار، هر گاه در پائیز خواستیم قلمه بزنیم، از شاخه‌های سال جاری که مقداری هم شاخه دو ساله داشته باشد استفاده می‌کنند. قسمت دو ساله را در انگور کاری "کلید" می‌نامند. طول قلمه هارا ۶۰ تا ۸۰ سانتی متر می‌گیرند. بعد از بریدن در پائیز آن‌ها را در زیر ماسه‌های نرم، مرطوب و نسبتاً سردتا بهار نگه می‌دارند در بهار و زمان درخت کاری آن‌ها را ابتدا مدت ۴۸ ساعت در داخل آب می‌خوابانند به طوری که در آب کاملاً غرق باشند آنگاه آن‌ها را می‌کارند قلمه هارا می‌توان در آذر یا دیماه هم گرفته و درسرمای ۴ درجه و هوای مرطوب تا بهار نگه داشت با گرم شدن هوا از سردخانه در آورده سپس آنرا کاشت اگر در بهار بخواهند قلمه بگیرند باید از شاخه‌های یک ساله استفاده شودکه همراه چند سانتیمتر از شاخه ۲ ساله (کلید) است. خواباندن: شاخه‌های دراز یکساله و یا امسال را در پائیز زیر خاک می‌کنند و به وی فرصت می‌دهند که ریشه بدهد و حتی هر جوانه اش به گیاه تازه‌ای تبدیل شود. همیشه قویترین شاخه‌های یکساله را انتخاب می‌کنند. روش خوابانیدن بهترین نتیجه را می‌دهد و همچنین گیاه تولید شده زودتر به بار می‌نشیند. پیوند: در درخت انگور از پیوند اسکنه‌ای استفاده می‌شود. زمان پیوند فصل پائیز است و درخت انگور پیر و فرتوت را از نزدیکی خاک بریده در مقطع آن شکافی ایجاد کرده و جوانه یا پیوندک انگور مرغوب را در شکاف قرار می‌دهند. این عمل در انواع انگور وحشی و غیر مرغوب نیز صورت می‌گیرد. ازدیاد به وسیله جوانه: یک جوانه را که خوب رشد کرده با یکی دو سانتی متر چوب در سمت راست و چپ آن بریده و در داخل خاک یک گلدان افقی گذاشته و فشار می‌دهند. بطوریکه داخل خاک فرو رفته تنها جوانه از خاک بیرون باشد. گلدان را باید در اطاق یا محیط گرم گذاشت، چون جوانه برای رشد به خاک گرم احتیاج دارد ب.) ازدیاد جنسی: ازدیاد به وسیله بذر: این روش زیاد معمول نسیت و بیشتر برای ایجاد واریته‌های تازه انگور استفاده می‌شود. روش کاشت: در پائیز و پیش از کاشتن نهال‌های انگور نخست روی زمین کود‌های معدنی و آلی را به مقدار لازم ریخته، آنگاه با یک شخم عمیق آن‌ها رابه زیر خاک می‌فرستند. سپس زمین را به صورت جوی و پشته در می‌آورند. نهال‌ها روی پشته و کنار جوی کاشته می‌شوند. هنگام کاشت چاله‌ها را به عمق حدود ۵۰ سانتی متر کنده نهال‌ها را در آن‌ها می‌کارند. در کاشت مو معمولاً نهال‌هایی که درگلدان کاشته شده و در حال رشدند از قلمه‌ها و یا نهال‌هایی که با خوابانیدن شاخه‌های مو بدست آمده اند بهترند. نهال‌های گلدانی از جابجایی صدمه‌ای نمی‌بینند و به رشد طبیعی خود در جای تازه ادامه می‌دهند لیکن دیگر نهال‌ها با تغییر محل آسیب می‌ببنید. دیگر آنکه نهال‌های گلدانی برای کاشت در هر فصلی مناسبند، ولی قلمه‌ها و نهال‌های ناشی از خوابانیدن کاشت آن‌ها تنها در فصول که گیاهان در حال استراحت زمستانی باشند و برگهایشان بطور طبیعی ریخته باشند، عملی می‌باشد. چاله‌هایی که در آن‌ها نهال‌ها کاشته می‌شوند به صورت ۵۰×۵۰×۵۰ سانتی متر کنده و داخل آن‌ها مقداری کمپوست کهنه و فسفر و آهک می‌ریزند این مواد برای رشد نهال‌ها مفیدند، ولی نباید زیاد روی نمود که نهال‌ها صدمه دیده و ریشه هایشان بسوزد در باغ‌های بزرگ معمولاً نهال‌ها با فاصله ۱۲۰ تا ۱۵۰ سانتی متر از یکدیگر کاشته و بر روی سیم‌ها می‌بندند. بهترین زمان برای کاشت نهال‌های انگور اوایل بهار یعنی پیش از باز شدن جوانه‌ها است نهال‌ها را طوری می‌کارند که حداقل ۲ جوانه اش داخل خاک مانده، ولی سرشان حدود ۵ سانتی متر خارج از خاک باشد و آنگاه چاله‌های را با مخلوطی از خاک و کود پر کرده سر نهال‌ها را حدود ۱ سانتی متر می‌برند. پس از اتمام خاک ریزی خاک‌های اطراف نهال‌ها را با کفش فشار داده به دنبال آن به شدت آبیاری می‌کنند. کود‌ها را همه ساله باید به نهال‌ها داد، ولی نه در کنارش یا در سطح چاله‌های قبلی بلکه در فاصله‌ای متناسب با رشد ریشه هایشان و دور از تنه‌ها بعد از رفع خطر سرمای اوایل بهار و کمی پیش از باز شدن جوانه‌ها بدون توجه به ارتفاعی که نهال رسیده آنرا از بالای جوانه سوم می‌برند بطوریکه برای نهال تنها ۳ جوانه باقی بماند در بهار یا تابستان پس از آنکه جوانه‌ها رشد کردند به محض اینکه یکی از آن‌ها به ۲۰ سانتی متر رسید. دو جوانه دیگر را ازته هرس می‌کنند و جوانه ۲۰ سانتی متر را به عنوان شاخه اصلی یا تنه بحساب می‌آورده به یک قیم می‌بندند. در اواخر پائیز آنرا به ۶ جوانه و شاخه‌های دیگر را هر کدام به ۲ جوانه محدود می‌کنند. این هرس همه ساله باید به همین ترتیب (شاخه اصلی ۶ جوانه و شاخه‌های دیگر ۲ جوانه) تکرار شود تا شاخه اصلی درازای مورد نظر برسد. هر گاه نهال از بازار خریداری شده باشد ابتدا آنرا ۲۴ ساعت داخل آب (مثلاً وان) می‌خوابانند بطوریکه آب آن‌ها را خوب بپوشاند. سپس آن‌ها را بیرون آورده یکساعت در هوای آزاد گذاشته سپس فوراً آن‌ها را در محل اصلی به روش توضیح داده شده بالا کاشته و آب فراوان می‌دهند. هرس کردن هرس: وقتیکه طول شاخه‌های درخت انگور بیش از حد باشد از قدرت ریشه‌ها برای رسانیدن مواد غذایی کاسته می‌شود؛ لذا هرس سالیانه برای جلوگیری از طویل شدن بیش از اندازه درخت ضرورت دارد. مهمترین هرس‌های درخت انگور عبارتند از:: ۱- هرس پائیزی: مستقیماً پس از برداشت میوه‌ها صورت می‌گیرد و در آن شاخه‌هایی را که میوه داده اند در پاییز کوتاه می‌کنند. ۲- هرس اصلی:مهمترین هرس برای تمام درخت انگور بویژه برای شاخه اصلی که ادامه دهنده تنه درخت است در این هرس از آن مقداری که تنه امسال در روی شاخه اصلی رشد کرده ۵ تا ۶ و حداکثر ۸ جوانه را باقی گذاشته، بقیه را بریده و حذف می‌کنند. در مورد شاخه‌های جانبی که خوب رشد کرده اند هم باز برای آن مقدار که امسال رشد کرده ۲ یا ۳ جوانه برای هر شاخه باقی گذاشته تا بقیه را هرس می‌کنند تنها همین جوانه‌های باقیمانده روی تنه اصلی و شاخه‌های فرعی هستند که در بهار آینده رشد کرده و میوه می‌دهند. بهترین زمان هرس اصلی آذر و دی و بهمن است مشروط بر اینکه زمان انجام آن هوای منطقه از ۸ درجه زیر صفر گرمتر باشد. این هرس نباید دیرتر انجام گیرد در هرس زمستانی درختان انگور بر خلاف هرس در سایر درختان میوه شاخه‌ها را بلافاصله از بالای جوانه نمی‌برند بلکه حدود ۲ سانتی متر بالای جوانه را هم باقی می‌گذارند در غیر اینصورت بالاترین جوانه خشک می‌شود. ۳- هرس فرم دادن: تنها در نهال‌هایی که تازه کاشته شده اند در سال‌های اول و دوم انجام می‌گیرد؛ لذا در بهار برای نهال تنها ۳ جوانه باقی می‌گذارند پس از اینکه جوانه‌ها رشد کردند و طول یکی از شاخه‌ها به ۲۰ سانتی متر رسید آنرا به عنوان تنه اصلی پذیرفته و شاخه‌های دیگر را ته بر می‌کنند. در صورت لزوم سال بعد نیز به شاخه اصلی اجازه رشد داده و شاخه‌های جانبی را که در ارتفاع کمتر از ۵۰ سانتی متر رشد کرده اند قطع می‌کنند. بدین وسیله درختان انگور به ارتفاع ۵/۱ تا ۲ متر ایجاد می‌کنند. ۴- هرس برگ‌ها: که این هرس فقط در درختان انگور کوتاه قد (۵/۱ تا ۲ متر ارتفاع) و در اواخر بهار صورت می‌گیرد. در این هرس تنها برگ‌های زیادی که مانع تابش مستقیم نور خورشید به خوشه‌های انگور قسمت میانی تاج درخت می‌شوند را با دست چیده و دور می‌اندازند این هرس معمولاً در درختانی که میوهایشان خورده می‌شود انجام می‌گیرند.

برداشت محصول در اردیبهشت یعنی زمانیکه خوشه‌ها به چشم قابل دیدن می‌شوند باید درختان انگوری که تعداد خوشه‌های زیاد داشته و با وضع و قدرت درخت متناسب نمی‌باشند مقداری از خوشه‌ها را چید و دور انداخت تا بقیه خوشه‌ها از نظر غذایی کمبود نداشته و مرغوب شوند. برای تسریع در رسیدن انگور و خوشه‌های دیررس باید برگ‌هایی را که روی خوشه‌ها قرار گرفته و مانع رسیدن نور مستقیم خورشید و گرما به انگور‌ها می‌شوند و از اوایل مرداد چید. هنگام چیدن باید سعی شود که خوشه‌ها را از محل چسبیدن به شاخه‌ها جدا کرده و برای این کار از قیچی استفاده می‌کنند تا حبه‌ها له نشوند. تنها باید خوشه‌های رسیده را چید و چیدن خوشه‌های نارس را به نوبت‌های بعد واگذار نمود. چون بعضی واریته‌ها همه خوشه هایشان در آن واحد نمی‌رسندو ضرورت دارد که انگور‌های این واریته در ۲و ۳ و یاحتی ۴ نوبت چیده شود البته این امر به نفع باغبان است، زیرا زمان بیشتری برای کار خواهد داشت و کارگر کمتری نیاز دارد و همچنین زمان زیادتری برای فروش محصول دارد مهمتر آنکه پس از چیدن مقداری محصول تمام شیره گیاه صرف رشد و رساندن بقیه انگور‌هایی می‌شود که هنوز به درخت آویزانند.

معرفی گونه‌های انگور برخی از انواع انگور که در ایران کشت می‌شوند عبارتند از: انگور کندری، انگور شاهرودی، انگور یاقوتی، انگور عسگری، انگور مهدی خانی، انگور بی دانه، انگور بی دانه قرمز، , انگورمهره، انگور شانی، انگور ریش بابا، انگور کشمشی، انگور چیرکینک بستک، انگور صاحبی، انگور فخری، انگور نباتی، انگور شاهانی، انگور یزدانی، انگور مراغه‌ای، انگور خلیلی، انگور گوهر، انگور لعل حسینی، انگور دم خروسی، انگوررازقی شیرازی، انگورالوان، انگور شصت عروسان، انگور نارا، انگور مادر وبچه، انگور مسکه، انگور گزنه ای، انگور ملائی، انگور مثقالی، انگور ورچه ای.

منبع: کشتزار