دژ قهقهه اردبیل زندانی تاریخی و مخوف

سرویس سبک زندگی فردا: در استان زیبای اردبیل و در ۸۵ کیلومتری شمال شرق شهرستان مشکین شهر از شهر‌های این استان، به نقل از الی گشت یک بنای تاریخی مهم قرار دارد که هم تاریخی شنیدنی دارد و هم معنی لغوی آن جالب است که به قلعه تاریخی قهقهه معروف است. این دژ یا قلعه که به ترکی قاه قاه قالاسی نام دارد و معنی آن به فارسی یعنی قلعه قهقهه، از نظر لغوی به معنی صدای بلند خنده است و یک نظر دیگر هم هست که به معنی آواز کبک است.

شهرت و معروفیت بسیار زیاد قلعه تاریخی قهقهه در تاریخ به خاطر این است که محل زندانی شدن و حبس اشخاص تاریخی و سیاسی معروفی مثل شاهزادگان عصر صفویه و دیگر افراد در دوره‌های گذشته است. قلعه تاریخی قهقهه در بخش مرادلو و در میان روستای قره آغاج کلان و روستای گنچویه از روستا‌های مشکین شهر است. امروز ما در ایرانگردی آخر هفته شما را به قلعه تاریخی قهقهه می‌برد تا با حوادث تاریخی و ویژگی‌های طبیعی این قلعه آشنا شوید.

تاریخچه قلعه تاریخی قهقهه

بر اساس آنچه که در تحقیقات باستان‌شناسان و تاریخ نگاران درباره تاریخ این قلعه ثبت شده قدمت بنای این قلعه را از دوران قبل از اسلام می‌دانند و گویا در این دوران این قلعه یک پایگاه مهم محسوب می‌شده است بویژه در دوره بابک و نیز در دوره صفویان اهمیت ویژه‌ای داشته است تا جایی که سال‌ها به عنوان خزانه سلطنتی بوده و همچنین به عنوان مهم‌ترین زندان کاربرد داشته است. تاریخ این دژ یا قلعه تاریخی قهقهه در زمان صفویان بویژه حائز اهمیت است.

امکانات طبیعی موجود در قلعه قهقهه و تغییر کمی که انسان در آن بوجود آورده این قلعه را به عنوان یک بنای طبیعی تاریخی معروف کرده است که به عنوان قلعه‌ای دست نیافتنی و محکم، امن‌ترین و بهترین مکان برای نگهداری جواهرات سلطنتی و خزاین شاه بوده و از طرفی مکانی به دور از هرگونه دسترسی برای حبس و زندانی کردن زندانیان سیاسی و شورشیان محسوب می‌شد.

در کتاب عالم آرای عباسی تالیف اسکندر بیگ در توصیف این قلعه آمده است که این قلعه در قراچه داغ بر بلندی قله‌ی کوهی سنگی قرار گرفته و قلعه‌ای مستحکم وعالی است. در کتاب خلد اثر محمد یوسف واله اصفهانی هم به موقعیت و ویژگی‌های طبیعی این قلعه اشاره شده است. اما از مهمترین و مشهورترین زندانیان دژ قهقهه یا قلعه تاریخی قهقهه فرزند شاه تهماسب یکم صفوی یعنی اسماعیل میرزا است که در حقیقت همان شاه اسماعیل دوم و پسر ارشد شاه تهماسب یکم که سرکرده و سلطان قزلباش‌ها است.

شاه اسماعیل دوم در جنگجویی و شجاعت شهره بود و در میدان مبارزه شمشیر زنی بی پروا بود که در نتیجه دخالت بی اندازه در امور سلطنت پدرش شاه تهماسب، و سرپیچی از دستورات او دستگیرش کردند و به مدت نوزده سال و اندی در زندان مخوف و وحشتناک این قلعه عمر را سپری کرد تا اینکه مرگ پدر چرخ گردون را به کام و رام او گرداند و با رهایی از این قلعه بر مسند قدرت نشسته و تاج و تخت شاهی را بدست آورد.

طبیعی است که این شاهزاده صفوی بعد از به قدرت رسیدن همه کسانی را که در این نوزده سال در حق او حتی کوچکترین اهمال و کوتاهی و قصوری کرده بودند و برای آزادی او تلاش نکرده بودند گردنشان را با تیغ تیز انتقام بنوازد و همه را از میان بردارد.

زندانی معروف دیگر قلعه تاریخی قهقهه، خان احمد خان بود که این فرد امیر خطه گیلان بود و در نیمه دوم قرن دهم هجری پس از یک طغیان دستگیر شده و در زندان وحشتناک قلعه مدتی را به سر برد. همچنین دیگر شاهزادگان وامیران دوره صفویه مثل برادر شاه تهماسب به اسم سام میرزا، القاص میرزا، اسماعیل دوم، امیرخان موصلوی ترکمان حاکم تبریز که علیه شاه محمد خدابنده شورش کرد و چند تن دیگر از زندانیان قلعه تاریخی قهقههه هستند. شورش زندانیان قلعه تاریخی قهقهه درسال ۱۰۱۹ در دوره سلطنت شاه عباس اول آخرین اتفاق مهم قهقهه محسوب می‌شود.

آب و هوا و ویژگی‌های طبیعی قلعه تاریخی قهقهه

این قلعه، چون در منطقه‌ای کوهستانی واقع شده هوای آب و هوای آن در زمستان سرد و در تابستان معتدل است بنابراین چنانچه قصد بازدید از این قلعه را داشتید فصل بهار و نوروز تا نیمه اردیبهشت ماه را برای سفر انتخاب کنید، چون در زمستان برای صعود به قلعه هوا چندان مناسب نیست و در تابستان هم آب و هوای منطقه‌ای که قلعه در آن قرار دارد خیلی گرم است. قلعه بر روی تپه سنگی به بلندی ۳۰۰ متر از زمین‌های پیرامون خود قرار گرفته و حصار غیرقابل نفوذی در اطراف آن تعبیه شده است.

آب قلعه از محل تجمع آب حاصل از بارش باران و برف است. مرتفع‌ترین قسمت قلعه بخش جنوبی آن است. آثاری از یک ساختمان در قلعه به جا مانده که البته خود آن ساختمان در حال حاضر با خاک یکسان شده و احتمالا محل نگهبانی قلعه بوده است، مصالح این ساختمان از ملات گچ آهک و آجر است. قلعه سه دیوار دارد که حصار چهارم به عنوان زندان بوده است. زندان قلعه در انتهای قسمت شرقی قلعه قرار دارد و زندان به پرتگاه و دره‌ای ۸۰ متری مشرف است. این بنای تاریخی در سال ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی ثبت شد.

مسیر دسترسی به قلعه تاریخی قهقهه

برای بازدید از قلعه باید به اردبیل سفر کرد. قلعه قهقهه در ۲۰ کیلومتری روستای وجنی قراردارد و از دو مسیر امکان رفتن به آنجا وجود دارد. یکی ازطریق جاده مشکین شهر به پارس آباد که باید در این مسیر از کنکرلو عبور کرده و به یک سه راهی رسید و بعد در سمت چپ سه راهی تابلو قلعه را می‌توانید ببینید. از سه راهی تا قلعه ۴۵ کیلومتر فاصله است. مسیر دسترسی دوم از جاده اهر - ورگهان است که از این مسیر به روستای وجنی می‌رسید و بعد می‌توانید به سمت قلعه بروید.

جاذبه‌های اطراف قلعه تاریخی قهقهه

دیگر دیدنی‌های تاریخی و قلعه‌های نزدیک به قلعه تاریخی قهقهه شامل موارد زیر است:

قلعه خسرو دیو قلعه سی قیز قلعه سی قلعه اولتان قلعه کهنه آغچه قلعه