خواف شهری در دل تاریخ

سرویس سبک زندگی فردا: یکی از شهرستان‌های تاریخی و دیدنی استان خراسان رضوی شهرستان خواف است. این شهرستان در مرز‌های شرقی کشورمان است و با همسایه‌ی شرقی ما افغانستان مرز مشترک دارد. به نقل از الی گشت خواف در فاصله ۲۶۲ کیلومتری جنوب شرقی شهر زیارتی مشهد قرار گرفته است و مرکز آن شهر خواف است، شهر‌های دیگر آن سنگان، سلامی، قاسم‌آباد و نشتیفان هستند و شامل چهار بخش، مرکزی، جلگه زوزن، سنگان و سلامی است، جمعیت این شهرستان در حدود ۱۱۰ هزار تن است.

همسایگان خواف در جنوب شهرستان قائنات، در شمال شهرستان‌های رشتخوار، تربت حیدریه و تایباد، در شرق کشور افغانستان و در غرب شهرستان‌های گناباد و رشتخوار هستند. این شهرستان به خاطر داشتن معادن سنگ آهن سنگان پایتخت سنگ آهن خاورمیانه محسوب می‌شود؛ و نیز از لحاظ محیط زیست به خاطر رشد گونه‌ای از هوبره در منطقه سیرخون، خواف به پایتخت هوبره معروف است. مساحت شهرستان ۹۷۹۷ کیلومتر مربع است.

پیشینهٔ تاریخی شهرستان خواف

شهرستان تربت حیدریه و قسمتی از یک ناحیه در افغانستان در گذشته بخشی از خواف بود. این شهرستان قبل از اسلام بخشی از قلمرو اشکانیان بود و چندین هزار سال قدمت دارد. به گفته محققان و تاریخ نگاران ایران در عهد باستان، شهرستان خواف در دوره اشکانیان و ساسانیان از شهر‌های آباد این سرزمین بوده و از توابع ابرشهر یا نیشابور بوده است که به حاکم آن کنارنگ می‌گفتند.

تاریخ نگاران معتقدند که خواف در گذشته قسمتی مشهور بوده که بزرگان علمی در آن رشد کردند و در این شهر علما و پادشاهان و وزراء زندگی کرده اند و همچنین در خواف روستا‌ها و مزرعه‌های آباد زیادی بوده و معدن آهن وجود داشته است. شهرستان خواف در گذرگاه معروف جاده ابریشم قرار داشته است و ولایت خواف در سال ۱۲۴۹ هجری قمری از شهر هرات در افغانستان جدا شده و در محدوده جغرافیایی و تابعیت شهر مشهد در خراسان قرار گرفت.

هنر و صنایع دستی و محصولات خواف

شهرستان خواف مثل شهرستان تربت جام پیشینه‌ای غنی در تارخ و هنر و فرهنگ دارد و در عرصه موسیقی در کشورمان و در جهان دارای جایگاه ویژه‌ای است، استادان موسیقی خواف همه استادان و هنرمندان بی بدیلی در این عرصه هستند که باعث شده‌اند موسیقی مقامی به هنر ایران معروف شود. هنر‌های سنتی و مشاغل این شهرستان هنر پرور هم جالب توجه است.

در خواف هنر‌های دستی و سنتی رواج زیادی دارد، این مشاغل و هنر‌ها شامل: ساخت و تولید ساز‌های سنتی، فرت بافی یا تون بافی، نمد مالی، نخ تابی، قالی بافی، آهنگری، خراطی، مسگری و نجاری است. این شهرستان که یکی از مناطق آباد گذشته بوده و احتمالا ابن ندیم اولین کسی است که در کتاب الفهرست خود این منطقه را به اسم روی معرفی کرده است و از آبادی‌ها و محصولات آن در کتابش گفته است، البته هنوز هم به مرکز شهر خواف روی یا رود می‌گویند.

دامپروری و کشاورزی فعالیت‌های اقتصادی اصلی این ناحیه است و محصولات کشاورزی مهم خواف شامل: گندم، پنبه، جو، چغندرقند و محصولات جالیزی است و محصولات دامی مثل پنیر، کره، کشک، دوغ، ماست و…از تولیدات این شهرستان است.

مسیر‌های دسترسی به خواف

برای رفتن به شهرستان خواف بهترین راه و مسیر دسترسی برای سفر به این شهر این است که با هواپیما به شهر مقدس مشهد بروید و از آن شهر از راه زمینی و با اتومبیل به شهرستان تاریخی خواف سفر کنید.

فاصله خواف تا چند شهرایران

فاصله تهران تا شهرستان خواف ۱۰۱۸ کیلومتر است. فاصله مشهد تا شهرستان خواف ۲۷۲ کیلومتر است. فاصله تبریز تا شهرستان خواف ۱۶۴۵ کیلومتر است. فاصله اصفهان تا شهرستان خواف ۱۰۶۱ کیلومتر است. فاصله شیراز تا شهرستان خواف ۱۲۷۸ کیلومتر است. فاصله بندرعباس تا شهرستان خواف ۱۳۰۴ کیلومتر است. فاصله اهواز تا شهرستان خواف ۱۵۷۲ کیلومتر است. فاصله زاهدان تا شهرستان خواف ۷۰۹ کیلومتر است.

آثار باستانی شهرستان خواف

مسجد ملک زوزن؛ این مسجد تاریخی ملک زوزن ساختمانی آجری است و اسم آن از ملک معظم ابوبکر بن علی زوزنی حکمران این منطقه گرفته شده است و به دوره خوارزمشاهیان تعلق دارد.

مدرسه غیاثیه خرگرد؛ در نزدیکی روستای خرگرد و ۵ کیلومتری خواف مدرسه غیاثیه خرگرد قرار دارد و این مدرسه تاریخی بنایی آجری از دوره شاهرخ تیموری است.

مزار پیر احمد خوافی؛ آرامگاه پیر احمد خوافی از وزرای تیموریان داخل شهر خواف قرار دارد و یک ورودی ایوان دارد که دیواره‌های اطراف آن ۵/۱ متر ارتفاع دارد.

آرامگاه حافظ ابرو؛ شهاب‌الدین عبدالله بن زین‌الدین لطف‌الله بن عبدالرشید مشهور به حافظ ابرو، مورخ نامی و مشهور کشورمان که در دوره تیموریان زندگی می‌کرده است. از آثار و نوشته‌های ارزشمند او جغرافیای تاریخ خراسان، زبده التواریخ، تاریخ ملکوت کرت و… است. طبق نظر کارشناسان این بنا به دوران قاجار تعلق دارد.

مجموعه تاریخی خواجه یار؛ در ارتفاعات خواجه یار در مجاورت شهر خواف مجموعه تاریخی و فرهنگی خواجه یار قرار دارد که شامل یک گورستان، ساختمانی دوطبقه و آب‌انبار است که از دوره قاجاریه باقی مانده است.

مسجد جامع سنگان؛ از آثار و هنر معماری قرن هفتم در این شهرستان است و روی لچکی‌های ایوان کتیبه و آجری‌های قالب زده‌ای نصب کرده اند که به بنایی قدیمی‌تر از مسجد تعلق داشته است.

مسجد جامع نشتیفان؛ نشتیفان دهستانی باستان است که دو مسجد جامع دارد که یکی جدید است و یکی در دوره تیموریان توسط شیخ زین الدین تایبادی ساخته شده است.

همچنین از جاذبه‌های مذهبی شهرستان خواف مزار خواجه یار است که مردم این شهرستان ارادت خاصی به این مزار دارند همچنین علاقمندان و گردشگران از آن دیدن می‌کنند.

جاذبه‌های طبیعی شهرستان خواف

منطقه گردشگری خواجه یار مجموعه گردشگری کبودان منطقه گردشگری روستای نیازآباد آسیاب‌های بادی نشتیفانی منطقه گردشگری روستای زرداب مسجد رباط زیارت کوشک سلامه بند سلامه طبیعت زیبا و دل انگیز روستای خواجه وراب درختان چنار کهنسال روستای خواجه وراب منطقه حفاظت شده سیرخون اقامتگاه بومگردی نگین آسیاب خواف روستای زوزن آبشار رزداب آبشار کفتر دره سده روستای خرگرد بند سلامه یخدو، بنایی که قدمت زیادی دارد و یخدان یا یخچال طبیعی این منطقه است.

همچنین در این شهرستان می‌توان به مکان‌هایی رفت که در آن اهالی شهر به تولید صنایع دستی و کار‌ها و هنر‌های این شهر مشغول هستند و قالی بافی، گلیم بافی، ساخت انواع تار، دو تار، سه تار و نیز تنور وتنور مالی را در خواف از نزدیک دید.