۳ اثر مخرب زلزله بر روی کودکان که نادیده گرفته می‌شود

سرویس سبک زندگی فردا؛ بشیر قلی زاده سرچشمه: زمین لرزه معمولا از جابه‌جا شدن صفحات داخلی زمین که گا‌ها با تکان‌های ناگهانی و شدید که بر روی زمین قابل حس کردن است، اتفاق می‌افتد. زلزله می‌تواند گا‌ها خیلی ملایم و با کمترین لرزه است و در پاره‌ای از اوقات با شدت فراوانی رخ می‌دهد و موجب خسارات جبران‌ناپذیر و همچنین باعث به وجود آمدن سونامی‌های خیلی بزرگ می‌شود که نمونه آن در سال ۲۰۱۱ در کشور ژاپن مشاهده شد. زمین لرزه‌ها با توجه به جابه‌جایی صفحات تکتونیک می‌توانند از چند ثانیه تا چند دقیقه به طول انجامند و همچنین میزان ریشتر زمین لرز‌ها نیز متفاوت است که از یک ریشتر تا ۹.۳ ریشتر که ثبت شده‌اند. البته هر چقدر زمین‌لرزه بزرگتر باشد، ریشتر آن بیشتر و در نتیجه خرابی به وجود آمده از زمین لرزه‌های بزرگ گا‌ها سال‌ها طول می‌کشد تا زندگی عادی به چنین مکان‌هایی برگردد. جالب است که بدانید وقتی زمین لرزه ایجاد می‌شود، صدا‌هایی را تولید می‌کنند که گا‌ها در حجم‌های بسیار بالا شنیده می‌شوند. این صدا گا‌ها به شکل صدای قطاری که از درون تونل می‌گذرد، شنیده می‌شود و این صدا در بیشتر مواقع باعث ترس و وحشت مردم می‌شود.

معمولا زمین لرزه‌ها را در دو مقیاس ریشتر و Mercalli اندازه گیری می‌کنند که میزان ریشتر، انرژی ناشی از خارج شدن انرژی حاصل از زمین لرزه را به ما نشان می‌دهد و مقیاس اصلاح شده Mercalli که میزان آسیب و تخریب زلزله را اندازه‌گیری می‌کند. زمین لرزه‌ها ممکن است، موجب آسیب گسترده و حتی تخریب صد درصدی مدارس، خانه‌ها، پل‌ها، سدها، بزرگراه‌ها و حتی ساختمان‌ها و برج‌های خیلی بلند شوند. وقتی زمین لرزه‌های سنگین رخ می‌دهد، خطوط گاز و برق می‌توانند دچار آتش سوزی شدید شوند که به نوبه خود می‌توانند خطرات جانی و مالی حاصل از زلزله را تشدید ببخشند. وقتی چنین شرایطی به وجود می‌آید، خطوط انتقال آب نیز با مشکل مواجه می‌شوند از این رو احتمال خاموش کردن آتش با آب غیر ممکن می‌شود. تخریب لوله‌های فاضلاب و مخلوط شدن آن با آب قابل شرب می‌تواند بیماری‌های زیادی را پس از وقوع زلزله در میان مردم انتشار دهد. تقریبا صد‌ها زلزله در سراسر جهان در هر سال رخ می‌دهد، اما تنها چند مورد باعث آسیب شدید، تخریب و مرگ و میر می‌شوند.

بیشترین آسیب‌های حاصل زمین لرزه به خاطر برخورد و یا فرو ریختن آوار بر روی مردم است. همچنین پاشیده شدن شیشه‌های پنجره نیز می‌تواند در هنگام زلزله آسیب‌های فراوانی را به روی عابرین و افرادی که زیر پنجره‌های ساختمان قرار دارند، وارد کند. به طور معمولا در زلزله‌های بزرگ آتش سوزی و جراحت حاصل از آن به افراد آسیب‌های فروانی را وارد می‌کند. در چنین حوادثی؛ سر، سینه و گردن افراد بیشترین آسیب‌ها را می‌بیند. از این رو توصیه می‌شود در هنگام وقوع زلزله مراقبت از سر و گردن را بیشتر جدی بگیرید چرا که آسیب دیدگی، چنین مناطق حیاتی بدن می‌تواند منجر به جراحات جبران‌ناپذیر و حتی مرگ فرد آسیب دیده شود. بسیار شایع است که پس از وقوع زمین‌لرزه اصلی، پس لرزه‌هایی گا‌ها بزرگتر و کوچکتر به وجود می‌آیند که می‌توانند آسیب‌های بسیار جدیدتر از زلزله اصلی بر افراد و اماکن وارد کنند، توجه داشته باشید، این پس لرز‌ها گا‌ها تا ما‌ها پس از زلزله اصلی رخ می‌دهد و این امر کاملا می‌تواند طبیعی است.

تأثیر زمین لرزه بر کودکان و خانواده‌ها زمین لرزه‌ها علاوه بر اینکه بسیار غیر منتظره و مخرب هستند، بسیار وحشتناک و دلهره آور نیز هستند. در چنین شرایطی مردم ترس آن را دارند که مجروح و یا کشته شوند. وقتی زلزله رخ می‌دهد، گا‌ها دیده می‌شود که افراد خانواده هم دیگر را فراموش می‌کنند و به فکر فرار هستند و پس از مدتی تازه متوجه می‌شوند، کسانی که با آن‌ها زندگی می‌کرده‌اند را فراموش کرده‌اند، سپس جویای احوال آن‌ها می‌شوند. در هنگام وقوع زمین لرز‌ه‌های بزرگ وقتی ساختمان‌ها تخریب می‌شوند، بسیاری از مردم که زنده می‌مانند، عملا نمی‌دانند که چه باید بکنند. این شرایط در چند ساعت اول وقوع زلزله شاید کمی طبیعی باشد. اما بدترین شرایط در هنگام زلزله برای افراد کم توان مانند؛ کودکان، افراد سالخورده است که قادر نیستند به تندی جابه جا شوند و همچنین افراد معلول، چرا که آن‌ها توانایی کافی برای فرار از چنین موقعیت‌هایی را ندارند. از این رو خانواده‌هایی که دارای چنین افرادی هستند، حتما باید تمهیداتی را برای مقابله با زلزله و دیگر بلایای طبیعی از قبل اندیشده باشند تا در هنگام وقوع چنین حوادثی سر درگم نشوند.

کسانی که تجربه مواجه با بلایای طبیعی عظیم همچون زمین لرزه را درک کرده باشند ذهن شان سال‌ها با آن درگیر خواهد بود. این گونه افراد اگر پس از گذشت چندین سال از آن حادثه بزرگ با صحنه‌هایی هر چند کوچک، اما شبیه به آن حادثه بر خورد داشته باشند، این امر می‌تواند زمینه ساز یادآوری آن روز‌های تلخ برای افراد باشد، این چنین یادآوری‌هایی می‌تواند تصاویر ذهنی و واکنش‌های احساس و حتی فیزیکی فرد را تحت تاثیر خود قرار دهد و این امر به نوبه خود می‌تواند از نظر بار روانی برای شخص مورد نظر بسیار گران تمام شود. معمولا یادآوری‌های رایج پس زمین لرزه‌های بزرگ عبارتند از: ترک‌های روی دیوار، سر و صدا‌های مشابه زمین لرزه، ساختمان‌های تخریب شده، بوی آتش و دود، جسد افراد مرده، مراسم تشیع جنازه، سالگرد تاریخ وقوع زمین لرزه و حتی یادآوری ماه و روز آن، و همچنین شنیدن و دیدن برنامه‌های درباره زمین لرزه می‌تواند خاطر این گونه افراد را مکدر و پریشان کند. پس نباید حال چنین افرادی را نادیده گرفت و بی تفاوت از آن‌ها رد شد.

در پاره‌ای از مواقع یادآوری خاطرات زمین لرز‌ه‌های بزرگ سال‌های قبل، می‌تواند زمینه ساز یک حال بد و عصبانی و در پاره‌ای از مواقع گوشه گیری را به همراه داشته باشد. نباید از یاد برد، وقتی زمین لرزه‌های بزرگ رخ می‌دهد، ویرانی‌هایی به همراه کشتار عده کثیری از مردم را به همراه دارد. چنین آسیب‌هایی گا‌ها ماه‌ها و سال‌ها طول می‌کشد تا جبران شود. وقتی شخصی با چنین شرایطی حتی روبه‌رو می‌شود، علاوه بر از دست دادن عزیزان خود غم سرما یا گرما و حتی گرسنگی و تشنگی و بی سرپناهی را باید تا مدتی تحمل کند. چنین شرایط سختی، بر روی هر انسانی تاثیر منفی خواهد گذاشت و این بار روانی منفی شاید تا آخر عمر نیز از یاد نرودش.

البته نباید از یاد برد که میزان آسیب روحی برای افراد مختلف متفاوت خواهد بود. افراد حساس‌تر در چنین شرایطی بیشترین آسیب‌های روحی را خواهند دید و شاید تا آخر عمر قادر نباشد، خود را با شرایط جدید به وجود آمده وفق دهند. وجود چنین مشکلاتی روانی گا‌ها باعث می‌شود که عده‌ای نتوانند به یک بهبود نسبی دست یابند و با خاطرات آن روز‌های بد به زندگی خود ادامه می‌دهند. چنین اشخاصی باید شناسایی شده و توسط یک روانشناس و حتی روانپزشک مورد مداوا قرار بگیرند. این گروه حساس بیشتر از سایر اقشار جامعه نیاز به مراقبت دارند که چون معمولا کودکان و نوجوانان با صحنه‌های دلخراش پس از وقوع زمین لرزه‌های بزرگ، مواجه شده‌اند، بیشتر در معرض چنین مشکلاتی هستند. خانواده‌ها نباید کودکان‌شان را به امید آن که حادثه‌های پس از زمین لرزه را به سلامت پشت سر گذاشته‌اند، به حال خود رها کنند.

مطالعاتی که بر روی کودکان و افراد بزرگ سالی که تجربه زمین زمین لرزه بزرگ را داشته‌اند، نشان می‌دهد: کسانی که با خسارت‌های حاصل از زمین لرزه روبرو شده‌اند، پس از حادثه درصد بالایی از استرس و اضطراب را از خود بروز می‌دهند و همچنین میزان غم اندوه آن‌ها نسبت به کسانی که چنین صحنه‌هایی را حس نکرده‌اند، بسیار زیاد است. گا‌ها دیده شده است که کودکان و نوجوانان پس از چنین حوادثی گوشه گیر و منزوی می‌شوند که این امر می‌تواند بسیار خطرناک باشد، چرا که این گروه سنی در شرایط خاصی از بلوغ به سر می‌برند. به همین دلیل والدین نباید این گونه موارد را نادیده بگیرند. به طور معمول افسردگی و اصطراب در بین افراد، به ویژه کودکان و نوجوانان پس از تجربه یک حادثه بزرگ و دلخراش بسیار مشهود است و این امر اغلب پس ازتجربه زمین لرزه‌های بزرگ اتفاق می‌افتد.

مشکلات به وجود آمده در بین افراد معمولا عبارتند از: اختلافات زناشویی؛ سوء مصرف به مواد مخدر، بروز رفتار‌های مجرمانه، تهاجمی و یا غیرقانونی و همچنین شاکی بودن از سلامت جسمی، از جمله سردرد، درد معده، ضربان سریع قلب، احساس تنگی در ناحیه قفسه سینه، نبود اشتها و مشکلات گوارشی. در چین شرایطی معمولا کودکان و نوجوانان اعتماد خود را نسبت به والدین برای حفظ سلامتی‌شان در برابر مشکلات از دست می‌دهند، چون این تصور را پیدا می‌کنند که قدرتی بزرگ‌تر از قدرت والدین شان وجود دارد که می‌تواند همواره آن‌ها را تهدید کند. در چنین شرایطی مراکز روان درمانی و روانپزشکی با مشاوره‌هایی که در اختیار کودکان و نوجوانان ارائه می‌دهند، می‌توانند غم و اندوه آنان را تا حد زیادی بر طرف کنند و نسخه‌های درمانی، دارویی و حتی روانی خاصی را برای درمان چنین افرادی تجویز کنند. چنین افرادی با توجه به تجربه‌ای که دارند می‌توانند به کودکان و نوجوانان کمک کنند تا آن‌ها تصور خود و پیامد‌های روانشناختی‌شان را در مورد زلزله تغییر دهند و راحت‌تر بتوانند به زندگی روزمره خود برگردند.