شکستگی لگن، بلای جان سالمندی

جام جم: دکتر فرامرز قیاقی، متخصص ارتوپدی و آرتروپلاستی لگن و زانو در گفت‌وگو با ما در مورد پیشگیری، درمان و جراحی شکستگی لگن می‌گوید.

آیا شکستگی لگن بیماری سالمندی است؟

اغلب شکستگی‌های لگن در سنین بالای 65 سال به دلیل زمین خوردن است؛ چرا که سفتی و سختی استخوان با افزایش سن کاهش می‌یابد، به گونه‌ای که با یک ضربه (تروما ) ساده می‌شکند. البته در خانم‌ها به علت یائسگی و اثرات هورمونی ناشی از آن احتمال شکستگی بیشتر می‌شود .

تمام افراد مسن در معرض شکستگی هستند، ولی عواملی چون کشیدن سیگار، مصرف زیاد روزانه قهوه و کم‌تحرکی این خطر را بیشتر می‌کند. بعلاوه مصرف برخی داروها بویژه داروهای کورتونی که افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید مصرف می‌کنند و نیز مصرف ناکافی لبنیات، خطر بروز شکستگی را در سالمندان افزایش می‌دهد .

شکستگی‌های خاموش!

متاسفانه شکستگی از آن بیماری‌هایی است که قبل از بروز با نشانه خاصی همراه نیست. حتی افراد مسن هم قبل از شکستگی علائم مشخصی ندارند، ولی درد استخوان و مفاصل و خستگی زودرس می‌تواند در سنین بالا به عنوان زنگ خطر بروز شکستگی تلقی شود . بویژه اگر دردی ناگهانی در لگن و مهره‌های افراد مسن به دلیل ضربه کوچکی اتفاق بیفتد باید به شکستگی مشکوک شد و بررسی بیشتری کرد .

ایمنی یا آسیب پذیری در برابر شکستگی؟

شاید خیلی‌ها ندانند وجود سابقه شکستگی در خانواده، درجه یک احتمال بروز خطر شکستگی لگن را بویژه در سنین حول و حوش 70 سالگی افزایش می‌دهد.

همچنین نداشتن تحرک منظم و کمبود ویتامین D و کلسیم در غذاها و به بیانی مصرف ناکافی لبنیات و بخصوص شیر و ماست خطر پوکی استخوان را حتی در خانم‌های جوان افزایش می‌دهد و به دنبال آن احتمال شکستگی را زیاد می‌کند .

بعلاوه خیلی‌ها از اهمیت ورزش و تحرک منظم حتی در قالب 40 دقیقه پیاده‌روی روزانه غافل‌اند و نمی‌دانند پیاده‌روی و ورزش می‌تواند به سفت شدن و ساخت و ساز استخوان کمک شایانی کند .

از علل دیگر آسیب‌های استخوانی و بویژه شکستگی سیگار است. بررسی‌ها نشان داده سیگار کشیدن، شخص را مستعد پوکی استخوان می‌کند. بویژه این‌که سیگار از مواد مخدر دیگر نیز اثرات تخریبی بیشتری بر استخوان دارد. مصرف بیش از دو فنجان قهوه در روز نیز تاثیرات منفی در استحکام استخوان دارد. کورتون تراپی نیز بدون شک با اثرات تخریبی بر استخوان همراه است .

سایه خطر شکستگی بر استخوان برخی افراد

خانم‌ها در سنین بالای 65 سالگی بر اثر یائسگی نسبت به مردان بیشتر در خطر شکستگی لگن، ستون فقرات و استخوان مچ دست قرار دارند.

آسیب‌های فیزیکی قبلی که با خطر بستری شدن طولانی همراه باشد، کم‌تحرکی و بیماری‌های روماتیسمی نیز با خطر پوکی استخوان و شکستگی همراه است. بعلاوه باید توجه داشت افراد مسنی که برای مدت طولانی بستری می‌شوند و رژیم غذایی‌شان به هم می‌خورد، فرصتی برای بروز پوکی و شکستگی به وجود می‌آورند .

محیط زندگی سالمند را ایمن کنید

رعایت موارد زیر در پیشگیری از بروز شکستگی در سالمندان می‌تواند کمک کننده باشد:

دادن مکمل‌های کلسیم و ویتامین D و رعایت رژیم غذایی پر پروتئین

نیم تا یک ساعت پیاده‌روی روزانه

کم کردن مصرف قهوه و سیگار

لبه‌های برآمده و برجستگی موکت و فرش باید از بین برود

لبه‌های درگاه اتاق‌ها باید هموار شود که پای سالمندان به آن گیر نکند

کمک گرفتن از عصا و واکر هنگام حرکت

شب‌ها برای جابه جا شدن در خانه حتما لامپ روشن کنند

چاره‌ای جز جراحی نیست

شکستن سر استخوان ران (فمور) در افراد مسن بسیار شایع است. از آنجا که این شکستگی و عدم درمان آن در نهایت ممکن است منجر به سیاه شدن سر استخوان ران شود، بهترین درمان، جایگزین کردن مفصل مصنوعی از طریق جراحی است.

در عمل جراحی تعویض مفصل قسمت یا قسمت‌هایی از اجزای تشکیل‌دهنده مفصل با یک جزء مصنوعی جایگزین می‌شوند.

این روش بیشتر اوقات می‌تواند درد مفصل ران را به طور کامل از بین ببرد.خوشبختانه کیفیت انجام آرتروپلاستی (تعویض مفصل لگن) در کشور ما بسیار مطلوب است.

تمام پروتزهایی که امروزه در دنیا مصرف می‌شوند، در کشور ما هم فراهم است. تقریبا برندهای معروف تولیدکننده پروتز در دنیا در ایران نمایندگی دارند و از نظر وسایل، تجهیزات و تکنیک جراحی نه تنها مشکلی نداریم، بلکه می‌توان ادعا کرد از بسیاری از کشورهای دیگر، جراحان با تجربه‌تری در ایران داریم.

عوارض محدود تعویض مفصل لگن

بی شک هر عمل جراحی و پروسه پزشکی عوارض خود را دارد؛ از جمله آرتروپلاستی مفصل لگن که عوارض ناشی از آن شامل عفونت، گاهی کوتاه و بلند شدن مفصل پیوندی، در رفتگی و لق‌شدگی مفصل است.

این عوارض در بیشتر موارد با تکنیک‌ها و توسط جراح قابل پیشگیری هستند، ولی در 3 درصد موارد بویژه در صورت عفونت در اختیار جراح نیست .