به فقرای کشورمان کمک کنیم یا به حج تمتع برویم؟

سرویس سبک زندگی فردا: حج تمتع از آن سفرهایی است که خیلی‌ها آرزوی آن را دارند. حتما دیده یا شنیده‌اید که خیلی‌ها سال‌های سال صبر می‌کنند تا بالاخره توفیق رفتن به این سفر معنوی واجب را پیدا کنند. قطعا در جهان اسلام، تقویت دین و پیوند مسلمانان به حج بستگی دارد. کعبه، نماد و مظهر اسلام است، اما متأسفانه در سال‌های اخیر برخی به‌دلیل اتفاق ناگوار منا در حج سال ۹۴ و همچنین تیره و تار شدن روابط کشور ما با کشور عربستان، از فرصت سوءاستفاده کرده‌اند تا شبهاتی را درباره حج مطرح و موضوع تحریم آن را توسط ایرانی‌ها بیان کنند. اینجا سعی کرده‌ایم به شبهات مهمی که آن‌ها بیان می‌کنند، پاسخ دهیم. در ادامه این مطلب را به نقل از همشهری آنلاین بخوانید.

چرا باید به حج برویم و چرا این امر واجب شده است؟ متأسفانه خیلی‌ها حج را در حد یک سفر زیارتی یا توریسم مذهبی می‌دانند، درحالی‌که اینطور نیست و اساسا چنین تصوری باعث به‌وجود آمدن این شبهات می‌شود. سفر حج یک سفر معنوی فوق‌العاده است که انسان می‌تواند به خوبی از آن استفاده کرده و روحانیت آن را تا آخر عمر در خود حفظ کند. حج علاوه بر آثار و ثواب‌های اخروی‌ای که دارد، در دنیا نیز دارای آثار فراوان سیاسی، اجتماعی و معنوی است. این آثار و فواید می‌تواند به‌عنوان فلسفه یا حکمت حج مطرح شود. در روایات و سخنان ائمه (ع) نیز اشاره‌های فراوانی به آثار حج شده است. فقهای اسلام درباره بعد سیاسی حج گفته‌اند که حج یکی از مؤثرترین اسباب برای پیشبرد اهداف سیاسی اسلام است. در روایات می‌خوانیم که یکی از فواید حج، نشر اخبار و آثار پیامبر (ص) و ائمه (ع) به تمام جهان اسلام است. آیا بعد از حادثه منا باید حج را تعطیل می‌کردیم؟ در پاسخ به این شبهه باید حواسمان به واجب بودن حج تمتع باشد. این سفر معنوی درصورت تحقق شرایط آن به‌عنوان یکی از واجبات خداوند معرفی شده است که با فراهم بودن شرایط، نافرمانی از آن گناه محسوب می‌شود. قطعا بی‌کفایتی مسئولان آل سعود در برگزاری حج که باعث وقوع حوادثی مثل حادثه منا می‌شود نباید یک واجب دینی را تعطیل کند، مگر آنکه مصلحتی در کار باشد. روایات زیادی هم در مذمت ترک حج بیان شده است؛ مثلا از امام صادق (ع) روایت شده که فرمودند: «اگر مردم حج خانه خداوند را ترک کنند گرفتار عذاب الهی می‌شوند». همچنین ایشان فرمود: ه‌اند: «در ترک حج هیچ خیری نیست». به هر حال حج تمتع، رکن دین و واجب شرعی است و تعطیل بردار نیست. آن‌ها که به فکر تعطیلی حج واجب هستند اهداف غلطی را دنبال می‌کنند که با مبانی دینی سازگار نیست. به فقرای کشورمان کمک کنیم یا به حج تمتع برویم؟ یک شبهه که بعد از حادثه ناگوار منا زیاد مطرح شد این بود که چرا به جای رفتن به حج و پول دادن به رژیم آل سعود، این پول را صرف کمک به فقرا نکنیم؟ در پاسخ باید گفت که اولا فردی که شرعا مستطیع است به هیچ وجه نمی‌تواند با هر کار خیر دیگری وظیفه شرعی خود را ادا کند؛ مثل اینکه بگوییم به جای نماز خواندن برویم به فقرا کمک کنیم. در ضمن چرا عده‌ای که این شبهه را مطرح می‌کنند فقط درباره هزینه‌های سفر حج واجب یاد کمک به فقرا می‌افتند. آن‌ها که به ترکیه و دبی و اروپا و... می‌روند نباید پول سفرشان را به فقرا بدهند و فقط حاجیان باید اینچنین باشند؟ به‌نظرتان طرح این شبهه، خود نشانه فریبکاری نیست؟ مسلما کمک به فقرا کاری است که در اسلام روی آن تأکید شده، اما به تجربه ثابت شده افرادی که پایبندی به مسائل شرعی همچون حج دارند، در امور خیریه از جمله کمک به فقرا پیشتاز هستند. استطاعت در واجب شدن حج تمتع به چه معناست؟ یکی از شرایط اساسی واجب شدن حج، استطاعت فرد مسلمان است. طبق فتوای شرعی، بر شخص مستطیع واجب است حج بجا آورد و جایز نیست خود را با کاری حتی با صله رحم، از حال استطاعت خارج سازد. البته برخی از فقها، در مفهوم استطاعت، اختلاف نظر دارند؛ برخی توان مالی را برای استطاعت کافی می‌دانند، برخی توان بدنی را و گروهی توان مالی و بدنی را یکجا شرط استطاعت محسوب می‌کنند. اما به هر حال در رساله‌های عملی، استطاعت اینطور معنی شده است؛ آنقدر پول که بتوان به مکه رفت و برگشت، آن اندازه که زن و بچه‌اش تا بازگشت او با آن زندگی کنند، به‌علاوه دارا بودن سرمایه‌ای برای گذران خود و عائله‌اش پس از بازگشت از حج. استطاعت بدنی هم لازم است، بنابراین حج بر بیمار و سالمندی که قدرت رفتن به حج را ندارد یا رفتن به حج برای او مشقت زیادی دارد، واجب نیست. برخی می‌گویند حالا جوانی و بعدا به حج برو؛ این درست است؟ متأسفانه این هم یکی از شبهاتی است که در اعتقاد برخی‌ها ایجاد کرده‌اند. این حرف هم از نظر شرعی و با توجه به دستورات دین ما اشتباه است. یادتان باشد واجب شدن حج فوری است، یعنی اینکه درصورت تحقق شرایط استطاعت، باید در همان سال نسبت به انجام حج اقدام کرد و به تأخیر انداختن آن بدون عذر، جایز نیست و اگر فرد به تأخیر اندازد، معصیت کرده و حج بر ذمه او باقی است و واجب است که در سال بعد (و درصورت بجا نیاوردن، در سال‌های بعد) آن را بجا آورد. پس این واجب الهی ربطی به سن و سال و جوانی و پیری ندارد؛ و البته چه بهتر که انسان در دوران جوانی توفیق انجام این واجب را پیدا کند تا بتواند در همین سن و سال به پاکسازی خود بپردازد. قطعا این سفر معنوی برای یک جوان، برکاتی خواهد داشت که این برکات تا پایان عمرش از او دستگیری می‌کند. آیا در صورت استطاعت، می‌توان به‌دلیل ترس به حج نرفت؟ در احکام حج، عنوانی وجود دارد به نام «استطاعت طریقی». استطاعت طریقی، یعنی راه برای رفتن به حج باز و امن باشد؛ بنابراین کسی که راه به روی او بسته است و همچنین کسی که راه حج برای او باز است ولی امن نیست مانند زمانی که در راه، خطری جان یا بدن یا آبرو و یا مال او را تهدید می‌کند، حج بر او واجب نیست. اما این موضوع تفاوت دارد با آنچه امروز به‌عنوان ترس از رفتن به حج، بعد از حادثه منا مطرح می‌شود. درخصوص این موضوع از مراجع تقلید سؤال شده که آیا با توجه به اتفاقات حج سال ۹۴، خوف از حج باعث از بین رفتن استطاعت می‌شود؟ رهبر معظم انقلاب در پاسخ فرمود: ه‌اند: «مجرد آنچه ذکر شد مانع از تحقق استطاعت نیست». فقهای دیگر هم در پاسخ به سؤال تأکید کرده‌اند که این ترس باید عقلایی باشد که در این زمینه بیشتر هراس کاذب است. رفتن به حج کمک به رژیم حمایت‌کننده تکفیری‌ها نیست؟ این هم شبهه دیگری برای جلوگیری از رفتن به حج است که متأسفانه برخی افراد را به اشتباه می‌اندازد. همانطور که گفته شد ما اول باید به اهمیت و آثار بسیار مهم و سازنده حج در ابعاد فردی و اجتماعی دقت کنیم. حالا به این سؤال فکر کنید که آیا با تعطیلی حج توسط ایران می‌توان جلوی فعالیت‌های وهابیت را گرفت؟ شاید باورتان نشود، اما رژیم آل‌سعود حاضر است چندین برابر پولی که ایرانی‌ها بابت سفر حج می‌دهند خرج کند تا آن‌ها در این مناسک جهانی اسلامی حضور نداشته باشند. به‌نظرتان بهتر نیست از این موقعیت استفاده کرد و با پربارکردن حج و برپایی حجی ابراهیمی و تلاش برای بیداری جهان اسلام و...، به خنثی‌سازی توطئه‌های دشمنان و گسترش اسلام ناب پرداخت؟ حواسمان باشد که ما اینجا درباره حج مستحب یا عمره صحبت نمی‌کنیم و از حج واجب می‌گوییم.