روستای زیبای لاجیم یک مقصد عالی برای سفرهای تابستانی

روستای لاجیم در فصل تابستان جمعیتش به حدود ۸۰۰ نفر می‌رسد، اما در طول سال خصوصا فصل سرما و بازگشایی مدارس این جمعیت کاهش می‌یابد. موقعیت جغرافیایی روستای لاجیم و قرار گرفتن آن در میان سه منطقه کسلیان، دودانگه، چهاردانگه به این روستا اهمیت ویژه‌ای بخشیده که در صورت توجه بیشتر قادر است نقش اقتصادی ویژه‌ای در منطقه ایفا نماید. شغل اصلی اهالی این روستا کشاورزی و دامپروری می‌باشد. برج باستانی لاجیم با ۱۵۰۰ سال قدمت نگین درخشان این روستا محسوب می‌شود. این برج تاریخی که در گذشته‌های دور در قلب جنگل انبوه و دور از هنگامه‌ی شهر ساخته شده قرار گاه مهم و پناهگاه یکی از حکام بوده که در آنجا اقامت داشته است. بعد‌ها کیا ابوالخوارص ابن شهریار از خاندان باوندیان در این برج مدفون شد و اکنون برج لاجیم پس از گذشت هزار و اندی هنوز سرپا و استوار نظاره گر طبیعت زیبای سوادکوه است. برج لاجیم از شاخص‌ترین و مهم‌ترین آثار باستانی استان مازندران است. مسیر زیبا و آسفالته آن از وسط شهر زیر آب به طرف شرق کشیده شده و بعد از طی یک مسافت ۲۷ کیلومتری در روستای لاجیم به سر گردنه مرتفعی می‌رسد که از طبیعت و ارتفاعات جنگلی خارج و به چمنزار و بوته زارهای زیبا بدل می‌شود، که در میان آن به یک محدوده عاری از پوشش گیاهی مانند شبه جزیره که از سه طرف به پرتگاههای عمیق مشرف است به چشم می‌خورد. در حاشیه پرتگاه‌ها در قدیم خندقی با دیوارهای عظیم وجود داشته که احتمالا قلعه‌ای وسیع و پر اهمیت را در بر می‌گرفت که برج عظیم لاجیم را در میان آن بنا کرده بودند. راه دیگر دسترسی از طریق جنگل و از میانه راه ساری به کیاسر به روستای لاجیم منتهی می‌گردد.

این اثر باستانی در شمار آثار زمان تسلط آل زیار بر طبرستان در فاصله سالهای ۳۱۶ تا ۴۴۳ ه. ق. است در نمای اهمیت برج لاجیم بیشتر به دلیل دارا بودن کتیبه پهلوی در کنار کتیبه کوفی است. این امر نشان میدهد که در قرن ۵ ه. ق. حکمرانان شمال ایران علاوه بر توجه به هنر دوران قبل از اسلام به خط و زبان آن دورانی نیز توجه داشته اند. بیرونی از بدنه مدور و گنبد مخروطی ساده و ظریف پوشیده که در داخل به حالت مدور تغییر شکل می‌دهد. مصالح آن آجر و ملاط ساروج است. ورودی در شرق بنا تعبیه گردیده و پایه گنبد به وسیله یک ردیف طاق نما تزئین گردیده است. در کمربند زیر گنبد دو کتیبه به خط کوفی و پهلوی ساسانی بر روی هم قرار گرفته که به دور بنا پیچیده است. کتیبه‌ها به شکل زیبایی با آجرهای تراش خورده در زمینه‌ای از گچ نصب شده که نام کیا اسماعیل ابوالفوارس شهریار بن عباس آل باوند صاحب بنا و تاریخ ۴۱۳ ه. ق. را نشان می‌دهد. در کتیبه کوفی نام و القاب صاحب مرقد خوانده می‌شود، ولی نام سازنده آن مشخص نیست و تن‌ها با حدس و گمان و با توجه به قرینه اجزایی از کلمات باقی مانده می‌توان بدان دست یافت. محیط دایره بنا در قاعده ۲۶۸۰ سانتی متر، قطر فضای داخلی ۵۴۷ سانتی متر و پهنای ورودی آن ۱۱۲ سانتی متر می‌باشد.

متن کتیبه

بسم الله الرحمن الرحیم. هذا قبر القیم الکیا الجلیل ابوالفوراس شهریار بن العباس بن شهریار مولی امیرالمؤمنین رحمه الله امر بینائه فی سنه ثلاث محشر و اربعمانه، عمل الحسن بن علی.

تاریخچه برج لاجیم بنای برج لاجیم متعلق به حد فاصل میان سقوط نخستین سلسله باوندی و ظهور دومین سلسله این خاندان است. در این دوره هفتاد ساله، تمامی نواحی مازندران زیر تسلط آل زیار بود. ولی آن‌ها بر کوهستان‌ها تسلط نداشتند و بازندگان باوندیان منتظر فرصت بودند که املاک خود را باز پس َ. گیرند.

بر پایه روایات تاریخی منقول از ابن اسفندیار، در زمان حکومت آلب ارسلان در سالهای ۴۵۵ تا ۴۶۶ هجری قمری سپهبد قارن بن سرخاب تا اندازه‌ای توانست که بر مازندران تسلط یابد و قدرت خاندان وشمگیر را به زوال بکشاند. محل اقامت حکام باوندی در کوهستان‌های جنوب مقر قدیمی آن‌ها یعنی شهر ساری بود. ولی مشخص نیست که ابوالفوراس شهریار در میان بزرگان باوندی دارای چه مقامی بوده است و با شهریار بن دارا که به دست وشمگیر کشته شد و نیز سرخاب بن شهریار و قارن بن سرخاب و حسام الدوله ابن قارن سر سلسله شعبه دوم باوندیه چه نسبتی داشته است.

متاسفانه برج لاجیم به اشتباه به مقبره امامزاده عبدالله نیز مشهور است و عوام به زیارت آن به گمان امامزاده و مذهبی بودن می‌آیند.

تاریخچه مرمت برج لاجیم

انجمن آثار ملی ایران در سال ۱۳۳۷ خورشیدی، مبلغی برای تعمیر بنای برج در نظر گرفت و معمار اداره کل باستان شناسی، چندین بار برای بازدید به محل رفت که به دلیل خرابی راه و نامساعدی هوا و جنگل رسیدن به آن محل ممکن نشد. سرانجام با همکاری سرپرستان کارخانه " تراورس سازی شیرگاه "موفق به بازدید از آن شد و، چون نیاز به آجر و مصالح دیگر برای تعمیر بنا بود تمام مواد از تهران فرستاده شد و کار تعمیر برج در سال ۱۳۳۸ خورشیدی، روی داربست‌های چوبی انجام شد.

پس از آن تا پیش از سال ۱۳۸۲، چند بار این برج مرمت شد که به طور خلاصه اقدامات زیر روی آن انجام شده است:

۱. بازسازی گنبد و مرمت بخشی از قطاربندی‌های پای گنبد

۲. احداث ناکش در پای بنا

اقدامات مرمتی پس از سال ۸۲ تا کنون که توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان مازندران انجام شده است:

۱. نصب داربست فلزی ۲. پاک سازی و بهبود فضای اطراف بنا ۳. مرمت آجرهای فرسوده تا ارتفاع ۴۰ / ۱ در بدنه بنا ۴. برداشت بندکشی‌های سیمانی و بندکشی مجدد با ملات همگون ۵. از بین بردن گلسنگ ها، درختچه‌ها و علف‌ها از بدنه بنا و گنبد