به کودکتان رشوه ندهید

سرویس سبک زندگی: شما هم حتما از آن دسته افرادی هستید که حداقل با یک مورد لجبازی کودکی روبه‌رو شده‌اید. اگر هم که خود صاحب فرزند باشید، بعید نیست که حداقل دو روز در میان این جمله را با خود تکرار کنید: «این نیم‌وجبی تو روی من می‌ایسته!». گاهی برخی والدین این نظر را دارند که بچه‌های نسل امروز لجباز و خودخواه شده‌اند و تصور می‌کنند خودشان در کودکی این‌چنین رفتاری نداشتند. این عقیده را نیز دارند که در دنیای مدرن با وفور اسباب‌بازی‌ها، وسایل کودکانه و اینکه هرآنچه خواست‌ بچه‌ها است در دسترس‌شان قرار می‌گیرد، باعث شده آنها متوقع و لجباز شوند، که هنوز هم بسیاری از خانواده در این حالت تنبیه و برخورد شدید را برای تربیت فرزند خود انتخاب می‌کنند! این درحالی‌ست که بعضی روانشناسان معتقدند لجبازی کودکان به‌خصوص در سنین سه تا شش سالگی اجتناب‌ناپذیر است و در همه‌ی کودکان دیده می‌شود. در ادامه این مطلب را به نقل از سایت سایه نیوز می‌خوانیم.

در واقع لجبازی جزو طبیعت آنهاست و نه اختلال. اما اینکه لجبازی به چه علت است؟ شدت آن تا چه اندازه باید باشد؟ و چه برخوردی در مقابل لجبازی کودکان صحیح است؟ سوالاتی بسیار مهم است که شاید برای خیلی از خانواده‌ها حائز اهمیت نباشد و در باورهای غلطی که دارند، برخورد مناسبی با فرزند خود نداشته باشند. لزوم دانستن چگونگی برخورد با لجبازی کودکان در جایی بیشتر حس می‌شود که این رفتار غلط ممکن است آسیب روحی بلندمدت برای کودک به همراه داشته باشد. چراکه کودکان لجباز بسیار حساس و زودرنج هستند و اغلب زود خشمگین می‌شوند و به کینه‌توزی و انتقام‌جویی تمایل دارند.

رفتار غلط والدین، محرک لجبازی کودکان

در قدم اول این را فراموش نکنید که نباید عصبانی شوید و شما هم مثل یک کودک لجباز مقابل فرزندتان نایستید. در عین‌حال او باید بداند که در هر شرایطی از عشق و دوست داشتن شما کم نخواهد شد. همان‌طور که گفتیم لجبازی در مراحل رشد، به عنوان یک خصوصیت رفتاری طبیعی در کودکان بروز می‌کند، اما اینکه این لجبازی می‌تواند مسئله‌ساز شود یا خیر، به رفتار والدین بستگی دارد. رفتار غلط والدین می‌تواند به لجبازی کودکان دامن بزند و در مقابل می‌تواند یک مرحله‌ی زودگذر باشد. والدینی که معترض هستند فرزندشان همه‌چیز را با جیغ و گریه می‌خواهد، باید بدانند بخشی از این رفتار، طبیعی و بخشی دیگر نیز نتیجه‌ی برخورد اشتباه آنهاست. پس باید صبور باشند و با آگاهی با فرزند خود برخورد کنند. اعمال روش «خاموشی» نخستین قدم است؛ به این مفهوم که والدین در مقابل رفتارهای منفی کودک هیچ واکنش کلامی، دیداری و شنیداری انجام نمی‌دهند و گویی چیزی را ندیده‌اند. کودک به علت دریافت نکردن پاسخ، پی می‌برد که کارش بیهوده است. وقتی شدت رفتارهای کودک نسبت به قبل کاهش یافت والدین باید روش «تقویت رفتار ناهمساز» را اجرا کنند، یعنی رفتار مقابل رفتار منفی کودک را به محض سر زدن لجبازی از کودک، تقویت کنند، مثلا کودکی که گریه می‌کند به محض آنکه ساکت شد، توسط والدین مورد توجه و تشویق قرار گیرد. اگر اجازه دهيم كودك با پرخاشگري به اهداف خود برسد بعد از اينكه اين رفتار در او ثابت شد ممكن است اشتباه ديگري نیز انجام دهد. يعني بعد از مدتي ما يك بچه‌ی خوب را به بچه‌اي تبديل می‌کنیم كه مجموعه‌اي از مشكلات رفتاري مانند دزدي، دروغ‌گویی، مردم‌آزاری و... را دارد.

لجبازی یا پرخاشگری ذاتی وجود ندارد!

به طورکلی علل لجبازی در کودکان بسیار گسترده و پردامنه است. از نظر بیولوژیکی اختلال در عملکرد غدد و اعصاب ممکن است یکی از عوامل لجبازی در کودکان باشد. در حقیقت لجبازی کودک در هر زمینه‌ای معنای خاصی دارد که باید درک و شناسایی شده و سپس مشکل برطرف شود. بدترین حالت ‌آن است که کودکی لجبازی را از حد بگذراند و والدین گمان کنند این کودک ذاتا لجباز است. چیزی به نام لجبازی یا پرخاشگری و ناسازگاری ذاتی وجود ندارد، بلکه هر معلولی در کودکان علتی دارد که باید برطرف شود. ناگفته نماند که نوعی از لجبازی نیز وجود دارد که با استقبال والدین همراه است و از همین طریق تقویت می‌شود. در این حالت که از آن به لوس شدن تعبیر می‌شود، کودک امتناع‌ها و اصرارهای بی‌جا را به بازیچه‌ای برای جلب توجه و رضایت والدین تبدیل می‌کند و از همین طریق تاثیری عاطفی بر والدین می‌گذارد تا به خواسته‌اش برسد.

سرزنش و امر و نهی بیش از حد، ممنوع!

در چهار مدل سبک توجه والدین به کودکان می‌توان ریشه‌ی لجبازی را شناسایی کرد؛ توجه ناکافی والدین ممکن است عامل لجبازی کودک باشد. به این معنا که چون کودک دچار کم‌توجهی است، با لجبازی قصد جلب توجه والدین را دارد و تلاش می‌کند از این طریق توجه آنها را برانگیزد. برخی والدین هم به کودک «توجه مشروط» می‌کنند؛ حتما شنیده‌اید که والدین به فرزند خود می‌گویند: «اگر این کار را بکنی، پسر یا دختر خوبی هستی» آنها با این کار در واقع خوب یا بد بودن کودک را به انجام دادن یا ندادن یک کار مشروط می‌کنند. از طرف دیگر والدین بسیاری هم هستند که با توجه بسیار زیاد به کودک او را لجباز بار می‌آورند. این کودکان اغلب پرتوقع هستند و پس از مدتی هیچ‌چیز آنها را راضی نمی‌کند. توجه منفی هم نوع دیگری از توجه است که معمولا با داد زدن، سرزنش و توهین کردن همراه است و کودک به عنوان مکانیسم دفاعی از لجبازی استفاده می‌کند. ناکامی هم یکی از علل لجبازی در کودکان است. کودکانی که دائم در رسیدن به اهداف خود شکست می‌خورند، لجباز بار می‌آیند. از طرفی خانواده‌هایی که دائم کودک را نهی می‌کنند، از او انتظارات زیادی دارند، از روش‌های تشویقی برای بالا بردن انگیزه‌ی کودک در انجام کارها استفاده نمی‌کنند، او را به سوی لجاجت سوق می‌دهند. نباید فراموش کرد که سرزنش و امر و نهی بیش از حد به کودک او را لجباز می‌کند. کودک به‌عنوان یک انسان حق دارد گاهی اشتباه کند، بدون اینکه مستحق سرزنش باشد. درحالی‌که برخی والدین اجازه‌ی اشتباه کردن به کودک نمی‌دهند و بابت هر کار اشتباه او را سرزنش می‌کنند. کودک در مراحل رشد درمی‌یابد که حق دارد اشتباه کند و مستحق سرزنش نیست، بنابراین در مقابل والدین جبهه می‌گیرد.

اعمال نظم موثر در رفتار با کودک

برای پیشگیری و همکاری با کودک لجباز باید در رفتار با او ثابت قدم بود. یعنی اینکه شما و همسرتان باید از قبل، در مورد اینکه فرزندتان مجاز به انجام چه کارهایی است و چه کارهایی را نباید انجام دهد، هماهنگ باشید و باید بدانید، درصورتی‌که فرزندتان از حد خود تجاوز کرد چگونه با او برخورد کنید، که در این مورد نیز نیاز به هماهنگی قبلی دارد. وقتی کودک کار خطایی انجام می‌دهد، نباید یکی از شما کودک را دعوا و دیگری از او حمایت کند. همچنین نباید در مورد یک عمل کودک یک روز بی‌توجه باشید ولی روز دیگر به‌خاطر همان کار او را دعوا کنید. داشتن برنامه‌ریزی روزانه برای کودک باعث می‌شود تا شرایطی که باعث تنش شده کم شود و کودک بفهمد که شما چه توقعاتی از او دارید. مثلا بهتر است که برنامه‌ی غذا، ساعت خواب و دیگر مسائلی که برای شما اهمیت دارد از قبل مشخص شود تا کودک بداند که شما چه توقعی از او دارید. البته همان‌گونه که بچه‌ها موظف هستند که بدون سوال، برنامه‌ی موردنظر شما را اجرا کنند، شما نیز باید وقتی برای کارهای مورد علاقه‌ی او در نظر بگیرید. باید بدانید که کودکان دارای نظرات خاص خود هستند و می‌توانند برای خود تصمیم بگیرند. این مسئله بخش مهمی از شکل‌گیری شخصیت کودک را شامل می‌شود.

تشویق با رشوه دادن تفاوت دارد

کودک را به دلیل رفتار خوب، تشویق کنید. د‌اد‌ن پاد‌اش و امتیاز به هنگام ارائه‌ی‌ رفتار مناسب، لجبازی د‌ر کود‌کان را کاهش می‌د‌هد‌. اگر کودکی کاری را تا به‌حال انجام نمی‌داد، اما حالا یک‌بار حتی از روی اکراه انجام می‌دهد او را خیلی تشویق کنید، زیرا این نشانه‌ی یک پیشرفت واقعی است. البته این را هم باید افزود که اگر کودکی برای رسیدن به مطلوب خود چه درست و چه نادرست شروع به گریه کردن یا داد کشیدن بکند و از این راه بخواهد به خواسته‌ی خود برسد و والدینی که به اصطلاح حوصله ندارند، با دادن امتیاز (رشوه) به کودک، او را ساکت می‌کنند که این مساله باعث پرورش لجبازی در او می‌شود. نباید فراموش کرد که تشویق برای کارهای خوب و مثبت کودک با رشوه دادن به او فرق دارد. تشویق باعث رشد اعمال نیک و حرکت به سوی ترقی می‌شود. اما باید توجه داشت که تشویق و پاداش، باید به اندازه و درخور کار او باشد. سعی کنید از آن دسته والدینی نباشید که وقتی از کودک عمل خوبی سر زد آن را به سادگی و بدیهی تلقی کنید و هیچ واکنشی نشان ندهید ولی برعکس هر وقت عمل بدی از او سر زد تمام اشتباهاتش را به رخ او بکشید. به یاد داشته باشید که انتقاد همراه با تشویق نتایج بهتری به بار می‌آورد.