چگونه زمانمان را مدیریت کنیم؟

روزنامه آرمان: استفاده از فرصت‌ها و مديريت زمان يكي از مسائلي است كه فراوان در كتاب گرانقدر نهج البلاغه بدان اشاره شده است. چرا كه مساله، مساله مهم و حائز اهميتي است. قرآن و توجه به زمان قسم خداوند در قرآن كريم با عبارت (والعصر) حكايتي عجيب دارد. اين سوگند توجه آدمي را به نعمتي معطوف مي‌دارد كه از ارزش والايي برخوردار است. زمان از جمله نعمت‌هايي است كه در متون ديني از اهميت بسيار آن سخن به ميان آمده است. خداوند در پرتو نعمت زمان، قابليت‌هاي نهفته‌اي را در طول مدت عمر، براي انسان به وديعه گذارده كه مديريت روشمند و بهره‌برداري صحيح از آن، نقش تعيين‌كننده‌اي در اعتلاي كيفي سبك زندگي ديني و در نتيجه حيات معقول دارد. آنچه از آيات قرآن كريم برمي‌آيد گوياي اين است كه زمان و عمر آدمي بسيار كوتاه است. اين واقعيت مهم را انسان زماني درك مي‌كند كه اجلش فرا رسيده، دستش از اين دنيا كوتاه و از آن خارج گشت. اينجاست كه مي‌فهمد، توقفش در اين دنيا عصرگاه يا صبحگاهي بيش نبوده[نازعات، آيه 46] يا احساس مي‌كند كه تنها ساعتي از روز را در دنيا مانده است. [يونس، آيه 44] قرآن كريم براي پي بردن به ارزش زمان از برخي از اتفاقات رازآلود پس از مرگ پرده برداشته و حال افرادي را حكايت مي‌كند كه پس از مرگ، خواهان بازگشت دوباره به دنيا و تدارك فرصتي جديد هستند، كه با عدم اجابت پروردگار روبه‌رو مي‌شوند [مومنون آيات99-98]. حضرت علي(ع) و مديريت زمان مديريت زمان عبارت است از آگاهي به علم و فن و هنر استفاده بهينه از زمان، داشتن دانش و مهارت لازم در اين زمينه و انجام كارها و امور به‌طور اثربخش و به موقع، كه برخورداري از آن يكي از كليدهاي موفقيت است. مديريت زمان يعني برنامه‌ريزي زمان، يعني فراهم كردن نقشه و طرحي مناسب و دقيق براي رسيدن به هدف‌هاي مورد نظر و از قبل تعيين شده. و در اين ميان مديريتي صحيح است كه تمام ابعاد وجودي انسان، خواست‌ها و تمايلات مربوط بدان را مورد توجه قرار می‌دهد، حضرت علي(ع) با توجه به اين مساله در باب مديريت زمان مي‌فرمايند: مومن بايد شبانه روز خود را به سه قسم تقسيم كند، زمانى براى نيايش و عبادت پروردگار، و زمانى براى تامين هزينه زندگى، و زمانى براى واداشتن نفس به لذّت‏هايى كه حلال و مايه زيبايى است، خردمند را نشايد جز آنكه در پى سه چيز حركت كند: كسب حلال براى تامين زندگى، يا گام نهادن در راه آخرت، يا به دست آوردن لذّت‏هاى حلال (حكمت 390). توجه به فرصت‌ها عمر انسان يكي از فرصت‌هاي ارزشمندي است كه خداوند آن را در اختيار انسان قرار داده تا بدان واسطه، گوهر وجودي خويش را متعالي كند. در اين ميان مغتنم شمردن و از دست ندادن فرصت‌هاي ويژه حرف اول را مي‌زند. حضرت علي عليه السلام دنياي فاني را گذرگاهي موقت معرفي كرده و نهايت استفاده بردن از آن را فراوان سفارش مي‌كنند و مي‌فرمايند: بندگان خدا، هم‌اكنون عمل كنيد، كه زبان‌ها آزاد، و بدن‏ها سالم، و اعضا و جوارح آماده‏اند، و راه بازگشت فراهم، و فرصت زياد است، پيش از آنكه وقت از دست برود، و مرگ فرا رسد، پس فرارسيدن مرگ را حتمى بشماريد. (نهج البلاغه/ ترجمه دشتى/413) آخرت نزديك و زمان ماندن در دنيا اندك است. (حكمت 168) امام علي (ع) ضمن يادآوري ارزش و اهميت فرصت‌ها، پيروان خود را به بهره‌گيري هرچه بهتر از اين فرصت‌هاي زودگذر تشويق كرده و مي‌فرمايند: فرصت‌ها همچون عبور ابرها مي‌گذرد، بنابراين فرصت‌هاي نيك را غنيمت بشماريد. (سيد رضي/ حكمت 20) از نگاه امام علي (ع) بهره‌گيري از فرصت‌ها به ويژه جهت توشه اندوزي براي آخرت، شيوه متقين و نشانه عقل و تدبير است و از دست دادن فرصت يا عجله در كاري كه هنوز موعد آن فرا نرسيده نشانه بي‌خردي و ناداني است. (آمدي/ 9325؛ برازش 1/ 790) امام علي (ع) كساني كه به موقع از فرصت‌هاي خود استفاده و بر اجل پيش‌دستي كرده و از كار و تلاش خود توشه كافي برگيرند را مشمول رحمت خدا دانسته (سيد رضي/ خطبه 75) و در مقابل، از دست رفتن فرصت‌ها را موجب اندوه و پشيماني مي‌داند. و باز ايشان مي‌فرمايد: فرصت‌هايي را كه پيش مي‌آيد سريع دريابيد زيرا هر چيزي را سرآمد و وقت مشخصي است كه ديگر يا بازگشتي نداشته يا بسيار دير باز مي‌گردند.