کتابی که هر معتکفی پیش از رفتن به اعتکاف باید بخواند

سرویس سبک زندگی فردا؛ غزاله صباغیان طوسی: چند سال است که از اوایل ماه رجب شور و حال خاصی در جامعه به پا می‌شود. مساجد و دانشگاه‌ها برای اعتکاف ثبت نام می‌کنند، مردم مهیای شرکت در برنامه معنوی اعتکاف می‌شوند و نیمه‌های رجب که از راه می‌رسد، خیل عظیمی از آدم‌ها به مدت سه روز مهمان خانه‌های خدا می‌شوند. مساجدی که همیشه روشنایی‌های شهر بوده‌اند، در این سه روز خاص هرکدام چلچراغ‌هایی می‌شوند که نور نماز و مناجات مومنینی که در آنها ساکن شدند تا آسمان هفتم را روشن می‌کند.

«و اما مسجد، همه لذتی که حضور در خانه پدری دارد، اینجا هم احساس می‌شود. تمام احساس گم شده آغوش مادری در اینجا هم ادراک می‌شود. تازه احساس می‌کنی اینجا خانه خودت است. خانه‌ای که سرپناه روح سرگشته، بی‌نهایت طلب و بی‌قرار توست… اعتکاف نقشه‌ای بود که برای آشنایی و یا غربت زدایی ما با خانه خدا طراحی شده بود. و تو پس از اعتکاف می‌فهمی همانقدر که به خانه خانوادگی خودت نیازمند بوده‌ای، به این کاشانه کردگار عالم هم نیازمند هستی، بلکه بیشتر. و ما باید یک روزی با خانه خودمان آشنا می‌شدیم» کتاب «شکوه امر خدا» یکی از تازه‌ترین آثار حجت الاسلام پناهیان است که به موضوع اعتکاف و امر الهی می‌پردازد. کتاب با یادداشتی از ایشان برای معتکفین با عنوان «اقامت در خانه خدا» شروع می‌شود. در این متن نویسنده به بررسی ابعاد اعتکاف می‌پردازد و از زوایای گوناگون سعی در معرفی آن دارد و نکاتی را برای بهره برداری هرچه بیشتر از فرصت این سه روز نورانی یادآور می‌شود. «مسجد محل عبادت است نه محل سکونت. اما در جریان اعتکاف می‌آیی و هرچند برای مدت سه روز، ولی در مسجد مقیم می‌شوی. دو روز خود را اسیر می‌کنی تا روز سوم دستگیرت کنند تا دستگیری شوی. تمام ساعات شبانه روز خود را مقید می‌کنی که در محیط مسجد تنفس کنی. از چهاردیواری محراب بیرون نمی‌روی، و پا از زیر سقف گنبد دوار خانه خدا بیرون نمی‌گذاری. چرا؟ گویی می‌خواهی در مسجد چیزهایی ببینی که دیگران آن را نمی‌بینند، دیگرانی که می‌آیند و نماز می‌خوانند و می‌روند. شب ماندن در مسجد مکروه است مگر برای اعتکاف. از این فرصت استفاده می‌کنی تا خوابیدن در مسجد را تجربه کنی. گویی این به بیداری منجر می‌شود. انگار مسجد قسمت‌های پنهانی دارد که وقتی مدتی در آن می‌مانی آنها را می‌یابی. می‌مانی تا بقیه بروند و منتظر می‌نشینی تا مسجد باطن خودش را به تو نشان دهد» اما اعتکاف هم مانند هر عمل مذهبی دیگری احکام و آداب خاص خودش را دارد. یکی از احکام مهم و جالب توجه عمل اعتکاف این است که: «قطع و رها کردن اعتکاف مستحبی در روزهای اول و دوم جایز است؛ ولی پس از تمام شدن دو روز، ماندن روز سوم واجب می‌شود و قطع اعتکاف جایز نیست» همین حکم ساده که هرکس تجربه شرکت در اعتکاف را داشته باشد به خوبی با آن آشناست، دستمایه ادامه مباحث کتاب «شکوه امر خدا» در فصل بعد شده است. چرا بعد دو روز، اقامت روز سوم در مسجد برای بر معتکف واجب می‌شود؟ چه نیازی به حکم وجوب در میانه یک عمل مستحبی و اختیاری وجود دارد وقتی معتکف خودش این عبادت را انتخاب کرده؟ اصلا خدا چرا «امر» می‌کند؟ «اعتکاف در به در گشتن و جستن یک امر خداست. شما دو روز در خانه خداوند متعال می‌نشینید برای اینکه خدا یک روز به شما امر کند که امروز را در خانه من محبوس بمانید. اعتکاف یعنی داوطلب شدن برای دریافت امر خدا. اعتکاف یعنی شکوفا شدن فطرت و دریافتن زیبایی امر و بیرون آمدن از بلاتکلیفی عبد. اعتکاف یعنی به اشاره او آمدن و به امر او رسیدن و به اذن او رفتن»

بخش دوم کتاب «شکوه امر خدا» با پاسخ به سوال «چرا خدا امر می‌کند؟» درصدد است تا برخی از مفاهیم عمیق اخلاقی و تربیتی اسلام را به زبانی ساده توضیح دهد. یکی از موضوعات پربسامد دینی، بحث امر و نهی الهی و واجبات و محرمات شرعی است. یکی از عوامل دین گریزی جوان‌ها هم همین اوامر و نواهی است. اجبار در برخی دستورات سبب می‌شود انسان در فضای دین داری احساس راحتی و آزادی نکند. مخصوصا اینکه فلسفه این واجبات و محرمات هم خیلی از اوقات به آسانی درک نمی‌شود. اما ریشه این اجبارها کجاست؟ آیا برای خدا منفعتی دارد یا به وسیله وجوب قصد دارد از انجام آن عمل مطمئن شود؟ چرا خدا نماز شب را بر پیامبر(ص) واجب کرد؟ آیا اگر واجب نبود ایشان نمی‌خواند؟… همین سوالات و نمونه‌های آنها زمینه ساز طرح بحث مهم و مفصلی درباره فلسفه وجوب و فلسفه اوامر و نواهی الهی می‌شود که اثرگذاری عمیقی بر جهان بینی انسان و رابطه او با مذهب دارد. سپس به مباحث پیرامون این قضیه مثل رابطه پاداش و عذاب الهی با منیت انسان، جایگاه مستحبات در این میانه و نقش ولی امر در منظومه اوامر الهی می‌پردازد. حجت الاسلام علیرضا پناهیان روحانی نام آشنای این روزهای دنیای جوانان مذهبی است. نگاه تازه و عمیق ایشان در مواجه با دغدغه‌ها و مفاهیم دینی دریچه‌های تازه‌ای را به سوی بسیاری از این مفاهیم باز کرده است. به همین خاطر است که پاسخ خیلی از پرسش‌های همیشگی جوانان در امور مربوط به دین را میتوان در میان گفته‌ها و نوشته‌های ایشان پیدا کرد. اگر شما هم یکی از مهمانان خانه خدا در این چند روز هستید این کتاب کم قطر و جمع و جور را هم کنار سجاده و قرآن، همراه خود ببرید. اعتکاف فرصت خوبی است تا انسان با درون خود بیشتر آشنا شود. در دین ما تفکر بالاترین عبادت‌هاست و کتاب شکوه امر خدا، موضوعات بسیاری برای فکر کردن در اختیار شما می‌گذارد. فکر کردن درباره یکی از مهم‌ترین بخش‌های وجودی هر انسان که به ارتباط او با خدا بر می‌گردد. کتاب «شکوه امر خدا» را موسسه عصر بیان معنوی در سال ۱۳۹۴ در صد صفحه منتشر کرده است.

*عکس‌ها از غزاله صباغیان طوسی