چگونه رفتار انسان در سرنوشت او تأثیر می‌گذارد؟

سرویس سبک زندگی فردا: شخصى برق سالن و تالار عروسى را خاموش و فرار مى‌كند. اگر او را براى مجازات دستگیر كنند، كیفر عادلانه زمانى است كه تمام حوادثِ پیش آمده را به حساب آورند. مثلاً: به خاطر تاریكى ظرف‌هایى که شكسته شد. دو نفر از پله‌ها افتادند. سر چند نفر به ستون خورد. شیرینى‌ها ریخت. اطفالى ترسیدند و گریه كردند. براى خارج شدن از سالن تاریك، زمان زیادى تلف شد. خانواده‌هاى عروس و داماد از مهمان‌ها خجالت كشیدند. آرى، تمام آثار خاموش شدن سالن، باید محاسبه و بر اساس آن، جریمه تعیین شود. در ادامه این یادداشت را به نقل از تبیان بخوانید.

واژه ذنب که به معنای دم و دنباله و معانی دیگر آمده است، خود بهترین گواه بر این نکته است که برخی از اعمال و رفتارهای ضد هنجاری بشر، پیامدهای زیانباری دارد. این آثار و پیامدها در ابعاد مادی و معنوی و نیز در دنیا و آخرت در پی گناه می‌آید.

گناهان، اندک اندک شاکله وجودی شخص را چنان متحول و دگرگون می‌سازند که هیچ آثاری از نور الهی که خداوند در همه انسان‌ها قرار داده است، نمی‌ماند. این روست که از خسران و زیانی سخن به میان می‌آید که بسیاری از مردم جز مومنان نیکوکار و نیکوخواه بدان گرفتار می‌شوند؛(سوره عصر) زیرا ایشان از سرمایه وجود نوری خویش زیان می‌کنند و چیزی برای خویش نمی‌گذارند. بلاها دستاوردهای بشری

از آموزه‌های قرآنی این معنا به دست می‌آید که بلاها چیزی جز دستاوردهای بشری نیست. از این روست که خداوند بارها از «بما کسبت ایدی الناس» سخن به میان آورده است که به صراحت به معنای دستاوردهای بشری است که همان بلایایی هستند که مردمان بدان گرفتار می‌شوند.

خداوند در آیه ۳۰سوره شوری به صراحت بیان می‌کند: وَمَا أَصَابَکُم مِّن مُّصِیبَهٍ فَبِمَا کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ وَیَعْفُو عَن کَثِیرٍ؛ هر گرفتاری و بلایی که بر شما وارد می‌شود به سبب دستاوردهای شماست و این در حالی است که خداوند از بسیاری از گناهان شما گذشت می‌کند.

در جایی دیگر مى‌فرماید: «نَكتُبُ ما قَدّموا و آثارهم» (سوره یس، آیه ۱۲) هم خود اعمال را مى‌نویسیم و هم آثار آنها را.

در حدیث مى‌خوانیم: هر كس كار خوبى را بنا نهد، پاداش تمام كسانى كه به آن كار عمل كنند، بدون آنكه از عامل كم شود، به او داده مى‌شود. همان گونه كه اگر كسى راه بدى را به روى مردم باز كند، در گناه تمام كسانى كه در آن راه پا نهند شریك است: «مَن سَنّ سُنَّة حَسنةً عُمِل بها من بَعده كان له أجره و مثل اُجورهم من غیر أن ینقصّ من اُجورهم شیئا و مَن سَنّ سُنَّة سَیِّئة فَعُمل بها بعده كان علیه وزره و مثل أوزارهم من غیر أن یَنقصّ من أوزارهم شیئاً» (كنزالعمّال، حدیث ۴۳۰۷۹)

گاهى یك نفر دیگرى را سیگارى یا معتاد مى‌كند و دومّى نفر سوم را و او نفر چهارم را، نفر اول در گناه نفرات بعدى شریك است.

انسان در گرو اعمالش است

اگر خداوند می‌خواست انسان را به خاطر همه گناهانی که مرتکب می‌شود عذاب کند، دیگر کسی رنگ آسایش و آرامش را به خود نمی‌دید و همواره در گرفتاری بود، در حالی که خداوند از بسیاری از گناهان ما می‌گذرد بازهم همان درصد اندک گناهان باقی مانده این همه آثار از خود به جا می‌گذارد و ما همواره در مصیبت و گرفتاری هستیم. از این روست امام باقر (علیه السلام) می‌فرماید: هیچ مصیبتی جز در اثر گناه به بنده نمی‌رسد و آن چه را خداوند می‌بخشد بیش‌تر است.(وسایل الشیعه، ج ۱۱، ص ۲۳۸)

از نظر قرآن اصولا انسان در گرو اعمال خوب و بد خویش است(مدثر، آیه ۳۸) و آن چه در دنیا می‌بیند گوشه‌ای از پیامدهای خودساخته‌های اوست و در آخرت و رستاخیز همه این دستاوردها و پیامدها به طور دقیق بروز و ظهور می‌کند و انسان مجازات‌های خوب و بد خویش را دریافت می‌کند. (غافر، آیه ۱۷ و نیز ابراهیم، آیه ۵۱ و آیات دیگر)

به هر حال، انسان در زندگی دنیوی خویش بخشی از آثار بد دستاوردهای خویش را می‌بیند و همه بلاها و گرفتاری‌ها و مصیبت‌ها، ریشه در اعمال بد و زشت انسان‌ها دارد. شگفت این که حتی زمین و موجودات آن نیز از آثار بد رفتاری و زشتکاری آدم‌ها نیز در امان نیستند و خداوند به صراحت بیان می‌کند که : ظَهَرَ الْفَسَادُ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ لِیُذِیقَهُم بَعْضَ الَّذِی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ، فساد و تباهی در خشکی و دریا به سبب دستاوردهای مردمان ظاهر شد تا این گونه بخشی از اعمال خویش را بچشند شاید عبرت گیرند و به خدا و کار نیک باز گردند.(روم، آیه ۴۱)

امیرمومنان علی(علیه السلام) به عنوان نمونه به مساله شهوترانی اشاره می‌کند و می‌فرماید: هر که به سوی شهوترانی بشتابد به سوی آفات شتاب نموده است.(غررالحکم، آمدی، ص ۶۶۶) به این معنا که شهوترانی به عنوان یک نمونه از رفتارهای ضد هنجاری، موجب بلاها و آفات است و کسی که به سمت شهوترانی می‌شتابد در حقیقت به سوی بلا و آفات می‌شتابد. کلام آخر این گونه است که رفتارهای آدمی در جهان تکوین تاثیر می‌گذارد چنان که دعا و نیایش‌ها نیز این گونه عمل می‌کند. خداوند در اثبات این ارتباط تنگاتنگ در آیه ۹۶ سوره اعراف می‌فرماید که ایمان و تقوای مردمان موجب می‌شود تا درهای روزی به سوی ایشان باز شود و از برکات زمین و آسمان بهره‌مند شوند. این بدان معناست که رفتار آدمی در افزایش روزی، باران مناسب، تغییر آب و هوای مناسب و مانند آن تاثیر گذار است.