۱۰ بیماری رایج مری

هفته نامه سلامت: دکتر محمدجعفر فره وش ، فوق تخصص بیماری های گوارش و کبد و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این باره می گوید: بیماری های مری شایع هستند و چون مری در قفسه سینه قرار دارد و از پشت قلب عبور می کند ، ممکن است درد آن با دردهای قلبی اشتباه گرفته شود. ولی بیماران باید به این نکته توجه داشته باشند که دردهای قلبی با فعالیت و حرکت بیمار ایجاد می شوند و دردهای مری معمولا با خوردن غذا. در ادامه به فهرستی از مشکلات مری می پردازیم:

در مری دو اسفنکتر (دریچه) وجود دارد: اسفنکتر بالایی بعد از حلق قرار دارد و هنگام بلعیده شدن غذا باز می شود. سپس غذا با حرکات دودی به سوی معده می رود. قبل از ورود به معده اسفنکتر انتهایی دیگری وجود دارد که آن هم باید باز شود تا غذا به داخل معده انتقال پیدا کند. اگر اسفنکتر انتهایی مشکلی داشته باشد، فرد دچار عارضه ای به نام ریفلاکس یا برگشت غذا از معده به مری می شود. علائم: افراد ریفلاکس را به شکل ترش کردن غذا، سوزش سر دل و درد سینه توصیف می کنند. بعضی از آنها ممکن است احساس تلخی یا برگشت غذاهای بلعیده شده به دهان را بعد از خوردن غذا یا هنگام خم شدن و دراز کشیدن داشته باشند. درمان: ریفلاکس معمولا با نوشیدن آب یا خوردن شربت معده تسکین می یابد.

در مری بارت مخاط معده در داخل مری رشد می کند. در آندوسکوپی نیز مخاط سفیدرنگ مری به رنگ صورتی دیده می شود. البته باید از این بافت نمونه برداری کرد و به آزمایشگاه آسیب شناسی فرستاد تا چنین تغییری تایید شود. بیماران دچار مری بارت باید هر 2 تا 3 سال یکبار آندوسکوپی و نمونه برداری شوند.

آشالازی بیماری است که بر اثر آن اسفنکتر تحتاتی مری هنگام رسیدن غذا به آن باز نمی شود. علت آن هم صدمه ای است که به اعصاب مری وارد می شود. این بیماری در اثر ویروس هرپس یا همان تبخال کنار لب ایجاد می شود. در بعضی از افراد که استعداد ژنتیکی دارند، ویروس به اعصاب مری صدمه می زند و باعث بسته ماندن دریچه انتهایی مری می شود، ولی به مرور مری گشاد می شود و غذا در مری گیر می کند. علائم: گیر کردن غذا در این بیماران وقتی با عجله غذا می خورند یا عصبی می شوند شدیدتر می شود. چنین بیمارانی ترجیح می دهند به تنهایی غذا بخورند چون گاهی مجبورند با انگشت غذا را برگردانند. بعضی از بیماران هم دچار بوی بد دهان می شوند و حالت نشخوار در اثر برگشت غذا به دهان دارند.

علت شل شدن اسفنکتر تحتانی مری، ممکن است مادرزادی یا همراهی با فتق دیافراگمی باشد. فتق دیافراگمی معمولا بعد از 60 سالگی بروز می کند. این وضعیت در واقع یک فرآیند پیری است، ولی فتق دیافراگمی در افرادی که ریفلاکس معده دارند، باعث تشدید علائم می شود. چاقی، بارداری، پرخوری، پوشیدن لباس های تنگ، درازکشیدن بلافاصله بعد از خوردن غذا و مصرف بعضی از داروها هم از عوامل شلی دریچه مری هستند. دریچه مری بعد از ورود غذا به معده چندثانیه باز و مجددا بسته می شود. اسید معده نیز که بالا آمده با بزاقی که از دهان وارد مری شده مخلوط و خنثی می شود. البته نیروی جاذبه در حالت نشسته فرد هم باعث خنثی شدن اسید می شود. در بیماران دچار ریفلاکس، دریچه مری مدت بیشتری باز می ماند و دفعات برگشت غذا بیشتر است. درمان: درمان بیماران اصلاح رژیم غذایی و مصرف داروست. بیماران باید از مصرف غذاهای ترش، تند، غذاهای چرب، سرخ کرده و پرحجم، استعمال الکل و سیگار، آب پرتقال، چای پررنگ، نوشابه های گازدار و قهوه خودداری کنند. همچنین حداقل 3 ساعت قبل از خواب غذا میل کنند و بلافاصله بعد از غذا دراز نکشند. برای بیماران داروهای مهارکننده اسید معده مانند امپرازول، پنتاپرازول و... تجویز می شود.

دیسفاژی یا سختی بلع غذا ممکن است در اثر بدخیمی باشد. وقتی قطر مری به کمتر از 13 میلی متر برسد فرد در بلعیدن غذا مشکل پیدا کرده یا در اصطلاح غذا در مری اش گیر می کند. مشکل در بلع ممکن است دلایل زیادی داشته باشد.

با توده ای در قسمت میانی مری مشخص می شود. متاسفانه هیچ علامتی هم ندارد و وقتی علامت پیدا می کند که فرد دچار مشکل در بلع شده و بیماری پیشروی کرده است. علل: این سرطان در افراد سیگاری و الکلی شیوع بیشتری دارد، ولی نقاطی از ایران مانند ساحل دریای خزر، بندر ترکمن و شمال شرق ایران از مناطقی هستند که سرطان مری در جمعیت آنها شایع تر است. این افراد هم زمینه ژنتیکی دارند و هم از مواد غذایی ای استفاده می کنند که سرطان زاست. گاهی گفته می شود غذاهای داغ باعث سرطان مری می شوند که این گفته تا حدودی درست است. بهداشت ضعیف دهان و دندان نیز باعث می شود باکتری های داخل دهان مواد استالدییدی و سرطان زا ایجاد کنند. مصرف مداوم انواع سبزی و میوه های تازه باعث محافظت از مری می شود.

در بیماری اسپاسم منتشر مری، حرکات دودی ضعیف و منظم مری از بین می رود و عضلات مری دچار گرفتگی های بسیار قوی و طولانی می شود. انقباض مری باعث می شود غذا نتواند حرکت کند و یک جا ثابت بماند. علائم: این بیماران هم درد شدید قفسه سینه دارند و غذا در مری آنها گیر می کند. این درد نیز معمولا با درد قلبی اشتباه گرفته می شود. صدا در مری بعضی از بیماران احساس می کنند مری صدا می دهد. علل: این صداها ممکن است به دلیل ریفلاکس هوا باشد. گاهی هم تیک عصبی است که بیمار به طور ناخودآگاه غذا را به طرف بالا هدایت می کند.

ازوفاژیت یا التهاب مری معمولا در اثر ریفلاکس یا برگشت اسید معده ایجاد می شود، ولی به ندرت بیماری های قارچی مانند برفک دهان و مونیلیا هم ممکن است مری را گرفتار و التهاب ایجاد کنند. عوامل خطر: بیمارانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند مانند مبتلایان به ایدز و بیمارانی که شیمی درمانی می شوند یا افرادی که به سیتومگالو ویروس و هرپس مبتلا هستند هم ممکن است دچار التهاب مری شوند. التهاب مری باعث بلع دردناک و گیر کردن غذا می شود.

گاهی بیماری های بدخیم، ریفلاکس شدید و طولانی، تماس مواد سوزاننده با دیواره مری در گذشته یا صدماتی که با مصرف بعضی از قرص ها به مری وارد شده است، باعث تنگی مری می شوند. علائم: تنگی مری و گیر کردن غذا در حدی که بیمار به هیچ وجه نمی تواند غذا را بالا بیاورد یا قورت بدهد و احساس خفگی می کند. درمان: این مورد یک مورد اورژانسی است و پزشک باید لقمه غذا را از طریق آندوسکوپی خارج و یا به داخل معده هدایت کند.