راضی بودن ما از خدا یعنی چه؟

سرویس سبک زندگی فردا: در برخی از آیات قرآن کریم [۱] پس از بیان نعم و موهبت‌های مادی و معنوی، از رضایت الهی از انسان و راضی بودن انسان از خداوند به عنوان رستگاری بزرگ یاد شده است. این رضایت دو جانبه، چنان دارای اهمیت و ارزش والایی است که از آن به عنوان بزرگترین موهبت الهى و بالاترین نعمت‌ها یعنی رستگاری انسان، یاد شده است. در ادامه این یادداشت را به نقل از تبیان بخوانید.

در آیاتی که به این نعمت الهی اشاره شده است، خداوند متعال پس از ذکر نعم محسوس و مورد خوشایند انسان همچون وعده بهشت و خلود در آن، این رضایت دو جانبه را بزرگتر و عظیم تر از موارد یاد شده دانسته و از آن با عنوان «رستگاری بزرگ» یاد کرده است. به عبارت دیگر، اندكى از رضایت و خشنودى خداوند از تمام نعمت‌هاى بهشتى كه در قرآن بیان گردیده، بهتر و بالاتر است، زیرا خشنودى اوست كه باعث كمال هر سعادت، نیك‏بختى و موجب هر گونه رستگارى می‌شود، و به سبب خشنودى اوست كه انسان از بزرگداشت و بخشش او بهره‌‏مند می‌گردد و بخشش و كرامت، بزرگترین نوع پاداش, اجر و ثواب است؛[۲] و حاصل این رستگاری رسیدن انسان به ثواب و رهایی و نجات از آتش جهنم است.[۳] البته باید دانست که رضایت حق از آنِ كسی است كه تمام افعال، اقوال، عقائد و اخلاق او مورد رضایت خداوند باشد و تحقق این امر را تنها می‌توان برای معصوم متصور شد و رضایت انسان از خداوند نیز فقط در بهشت نیست، زیرا تمام اهل بهشت كمال رضایت را دارند. از رسول اکرم صلّى اللّه علیه و آله روایت شده كه ایشان فرمودند: «چون اهل بهشت در بهشت قرار گیرند، خداوند متعال می‌فرماید: اى اهل بهشت! ایشان گویند: لبّیك ربّنا و سعدیك. می‌فرماید: آیا راضى شدید؟ گویند: بار خدایا! و چگونه راضى نشویم، تو به ما آن چیزی را داده‌ای که به کسی نداده‌ای! حق تعالى می‌فرماید: من به شما بهتر از این را می‌دهم. گویند: بار خدایا! بهتر از این چه می‌باشد؟ پروردگار می‌فرماید: رضا و خشنودى من از شما.[۴] البته باید خاطر نشان نمود که اینگونه افراد، در جمیع حالات دنیا و آخرت داراى مقام رضا هستند كه این امر بالاتر از مقام صبر و توكل است. [۵]

هیچ كس نمی‌‏تواند آن لذت معنوى و احساس روحانى را كه به یك انسان به خاطر توجه رضایت و خشنودى خدا از او، دست می‌دهد، توصیف كند، حتى گوش‌ه‏اى از این لذت روحانى از تمام بهشت، و نعمت‌ها و مواهب گوناگون و رنگارنگ و بی‌پایانش، برتر و بالاتر است. [۶]

برخی از مفسرین در تحلیل بیان علت این رضایت در آیه «قَالَ اللّهُ هَذَا یَوْمُ یَنفَعُ الصَّادِقِینَ صِدْقُهُمْ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا أَبَدًا رَّضِیَ اللّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُواْ عَنْهُ ذَلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ », این چنین نوشته‌اند: «خداوند گوید: این روزى است كه راستان را راستیشان (در عقیده و گفتار و كردار) سود می‌بخشد، براى آنها بهشت‏‌هایى است كه از زیر (ساختمان‏‌ها و درختان) آنها نهرها روان است، جاودانه در آن باشند، خداى از آنها خشنود است و آنها از خدا خشنود، این است كامیابى بزرگ». به طور کلی رسیدن به مقام رضایت پروردگار از بنده، یكى از مقامات عبودیت است كه نفس از تمامى مراتب كفر و از اتصاف به فسق پاك باشد.[۷] علامه طباطبایی چگونگی این رستگاری بزرگ می‌نویسد: «از آثار مقام رضایت پروردگار از بنده، این است كه وقتى نفس بنده داراى ذلت عبودیت شد و آنچه را كه به چشم و دل خود درك نمود، و همه را مملوك خدا و خاضع در برابر او دانست، قهراً از او خشنود می‌شود. زیرا می‌بیند كه اگر خدا به او داده آنچه را كه داده همانا از فضل و كرمش بوده نه اینكه او از خدا طلبكار و بر خدا واجب و حتم بوده كه آن را بدهد. و اگر هم چیزى را از او دریغ داشته و نداده، آن هم از روى حكمت بوده. علاوه بر این، خداى تعالى در باره حال بندگان راضی خود در بهشت فرموده:«لَهُمْ ما یَشاۆُنَ"[۸] و معلوم است كه وقتى انسان به هر چه كه بخواهد بتواند دسترسى پیدا كند البته راضى خواهد شد. این است منتها درجه سعادت براى آدمى از نظر اینكه بنده است. و لذا خداى تعالى كلام خود را به همین معنا پایان داده است.[۹] پی نوشت‌ها: [۱]. المائده/۱۱۹:« قالَ اللَّهُ هذا یَوْمُ یَنْفَعُ الصَّادِقِینَ صِدْقُهُمْ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِینَ فِیها أَبَداً رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ ذلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِیم» و نیز: التوبه/۱۰۰ و ... [۲]. الطبرسى، فضل بن حسن‏، تفسیر جوامع الجامع, چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم‏، ‏‏۱۳۷۷ش، ج‏۲، صص ۶۹و ۷۰ ور.ک: الزمخشرى، محمود، الكشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏, چاپ سوم‏‏، بیروت‏، دار الكتاب العربی, ۱۴۰۷ه, ج‏۲، ص۲۹۰ [۳]. الطوسى، محمد بن حسن، التبیان فى تفسیر القرآن‏، تحقیق: با مقدمه شیخ آغابزرگ تهرانى و تحقیق احمد قصیرعاملى‏, بیروت‏, دار احیاء التراث العربى‏، بی‌تا، ج‏۴، ص۷۴ [۴]. ابوالفتوح رازى، حسین بن على، روض الجنان و روح الجنان فى تفسیرالقرآن، ‏تحقیق: محمد جعفر یاحقى- محمد مهدى ناصح، مشهد، بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى‏، ۱۴۰۸ه، ج‏۹، ص۲۹۶ [۵]. ر.ک: طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام‏, چاپ دوم، ‏۱۳۷۸ش, ج‏۴، ص۵۰۹ [۶]. آیت الله مكارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، چاپ اول، تهران, دار الكتب الإسلامیة، ‏۱۳۷۴ش، ج‏۸، ص۳۹ [۷]. موسوى همدانى، سید محمد باقر، ترجمه تفسیر المیزان، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏‌ی مدرسین حوزه علمیه قم‏، چاپ پنجم, ‏۱۳۷۴ ش, ج‏۶، صص۳۶۱و۳۶۰ [۸]. زمر/۳۴: «لَهُم مَّا یَشَاءونَ عِندَ رَبِّهِمْ ذَلِكَ جَزَاء الْمُحْسِنِینَ» [۹]. موسوى همدانى، ترجمه المیزان، پیشین, ج‏۶، صص۳۶۲و ۳۶۱