آیا ایمان تنها به حجاب است؟

سرویس سبک زندگی فردا: در مسیری که با جوانی همراه بودم، سر صحبت بر روی موضوع ایمان و چیستی و لوازم و اثرات آن باز شد که چکیده‌ای را خدمتتان عرض می‌کنیم. صحبت دوست‌مان این بود که ایمان تنها به داشتن حجاب و و نماز و امثال این عمل‌های ظاهری نیست. همین که من در دل ایمان به خدا دارم کافی است و من هم برای یادآوری اول برای خودم این نکات را از لسان قرآن و روایات با او مرور کردم. در ادامه این یادداشت را به نقل از تبیان بخوانید.

«ایمان»، تنها یك «كلمه» نیست، بلكه یك «باور قلبی» است. باوری كه به زندگی انسان «جهت» می‌دهد و در «چگونه زیستن» او نقشی مهمّ دارد و محور ارزش‌گذاری برای اندیشه‌ها و عملكردهای مردم است.

بر اساس آیات قرآن و روایات ایمان به تنهایی، باعث بخشیده شدن و رستگاری نیست و افزون بر ایمان عمل نیز شرط است: إِنَّ الْإِنْسانَ لَفی خُسْرٍ إِلاَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ ... (سوره عصر، آیات ۲ و ۳) به همین جهت در بسیاری آیات، ایمان با عمل صالح قرین شده‌اند. بر این اساس اگر کسی ایمان داشته باشد، ولی تصمیم داشته باشد که هیچ گاه به هیچ یک از لوازم آن عمل نکند، ایمان به آن نخواهد داشت.

به فرموده قرآن، سخن و (اعتقاد) خوب به سوى خدا صعود مى‌كند و عمل صالح، آن را رفعت مى‌بخشد: «...إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّیِّبُ وَ الْعَمَلُ الصّالِحُ یَرْفَعُه» (سوره فاطر، آیه ۱۰).

به لسان قرآن کریم، ایمان ریشه در قلب آدمی دارد؛ از این رو هر کس شهادتین را بر زبان جاری کند، در زمرة مسلمانان قرار می‌گیرد، ولی به صِرْف به زبان آوردن شهادتین مومن نمی‌گردد. لذا خداوند به پیامبرش فرمود: ... قُلْ لَمْ تُوْمِنُوا وَلَكِنْ قُولُوا أَسْلَمْنَا وَلَمَّا یَدْخُلِ الْإِیمَانُ فِی قُلُوبِكُمْ وَإِنْ تُطِیعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَا یَلِتْكُمْ مِنْ أَعْمَالِكُمْ شَیْئًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ: به اعراب بادیه نشین که چنین ادعایی داشتند بگو: شما ایمان نیاورده‌اید. بگوید اسلام آورده‌ایم و هنوز ایمان در دل شما وارد نشده است. (حجرات (۴۹) آیه ۱۴) پس برای مومن شدن لازم است باور درونی در انسان ایجاد گردد.

بنابراین در اسلام علاوه بر اقرار زبانی، عمل به وظایف نیز شرط است. امام صادق (علیه السلام) فرمودند:«ایمان اعتراف توأم با عمل است، ولی اسلام، اقرار بدون عمل است» (اصول کافی، ج ۳، ص ۳۹)

رسول اکرم(صلی الله و علیه وآله) می‌فرماید: «ایمان و عمل دو برادر و شریک یک دیگر. خداوند یکی را بدون دیگری قبول نمی‌کند» (عبد الواحد بن محمد تمیمى آمدى، غرر الحكم و درر الكلم، ص۱۵۱) به این مثال توجه کنید...

شما اگر وارد منزلى شدید كه مى‌دانید این خانه نه صاحبى دارد و نه حسابى، نه دوربینى در كار است و نه كنترلى، هیچ دلیلى براى نظم و دقّت و انضباط در كارهاى شما نیست. در خانه رها، ما هم رها هستیم و هرچه ریخت و پاش نكنیم و نفس خود را كنترل كنیم ضرر كرده‌ایم، ولى اگر بدانیم كه این خانه صاحب و حسابى دارد و تمام رفتار ما زیر نظر اوست، به گونه‌اى دیگر زندگى خواهیم كرد.

اگر ایمان بیاوریم كه این هستى، صاحبى دارد به نام خداى حكیم (ایمان قلبی) و حسابى در كار است به نام معاد و براى تمام افكار و رفتار و گفتار ما پاداش یا كیفرى هست، ما نیز حساب كار خود را مى‌كنیم و خواسته‌هاى نفس سركش خود را مهار مى‌كنیم. كارهایى را كه صاحب خانه نمى‌پسندد، انجام نمى‌دهیم، زیرا مى‌دانیم به حساب تمام كارهاى خیر یا شرّ ما رسیدگى مى‌شود و خداوند در كمین ماست. (این عمل صالح است که در ادامه ایمان وجود دارد)

کسی که مومن است باید لوازم ایمان خود را بپذیرد و واجبات شرعی خود مثل رعایت حجاب و خواندن نماز و ... را انجام دهد و محرّمات الهی را ترک نماید. هر چند همه ایمان، حجاب و نماز و روزه و... نیست، اما هر کدام از این‌ها جزئی از ایمان هستند. زیرا حجاب، نماز و روزه و هر چیز دیگری که در اسلام از سایر عبادات و تکالیف واجب شده، بر اساس مصالحی بوده و باید به آن عمل شود.

ایمان سطحی یا ریشه‌دار؟

ایمان باید از «دل» به «اعضا» سرایت كند و از «درون» به «بیرون» جاری شود و باور درونی در عمل خارجی انسان اثر داشته باشد، وگرنه چه ایمانی؟

بعضی از ایمان‌ها سطحی و تقلیدی و متعصّبانه است؛ برخی هم عمیق و براساس شناخت و تفكّر و بصیرت. به همین دلیل گفته شده دو نوع ایمان داریم: یكی «ایمانِ مستقرّ» و دیگری «ایمانِ مستودع».

«ایمان مستقرّ» مثل درختی كهنسال، ریشه دار و استوار است و به این زودی‌ها از بین نمی‌رود و مومن، با شنیدن شبهه‌ها، به شك نمی‌افتد. امّا «ایمان مستودع» حالتی شبیه خانه اجاره ای و اشیای عاریه ای دارد، همیشگی واستوار نیست؛ زود زایل می شود و رنگ می‌بازد و چون براساس منطق و برهان نیست، با كمترین آسیب از بین می‌رود، یا حدّاقل از تأثیر گذاری در زندگی شخص، باز می‌ماند.

حسن ختام بحث: حسن ختام را با خلاصه‌ای از ویژگی‌های مومنان در قرآن به پایان می‌بریم: - یاد و نام خدا در دل آن‌ها زنده است: الَّذِینَ إِذَا ذُکِرَ اللّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِیمَانًا وَعَلَى رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ - خشوع در نماز دارند : الَّذِینَ هُمْ فِی صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ - از گفتار و عملکرد بیهوده دور هستند: وَ الَّذِینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ - از بدگمانی، غیبت، بدگوئی و تجسّس دور هستند: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لا تَجَسَّسُوا وَ لا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً» [سوره حجرات، آیه ۱۲] - شب زنده ‌دار هستند: وَ الَّذِینَ یَبِیتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّداً وَ قِیاماً [سورة فرقان، آیة ۶۴] - تنها خدا را می‌پرستند: وَ الَّذِینَ لا یَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ [سورة فرقان، آیة ۶۸] - به موقع جهاد و هجرت دارند: الَّذِینَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ... [سورة توبه، آیة ۲۰] - مراقب دوستی‌هایشان هستند: لا یَتَّخِذِ الْمُوْمِنُونَ الْکافِرِینَ أَوْلِیاءَ مِنْ دُونِ الْمُوْمِنِینَ ... [سوره آل عمران، آیه ۲۸] - امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند: وَ الْمُوْمِنُونَ وَ الْمُوْمِناتُ، بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ [سورة آل عمران، آیة ۱۳۰] - حقوق مالی که بر گردن دارند را نفی نمی‌کنند: وَ الَّذِینَ هُمْ لِلزَّکاةِ فاعِلُونَ [سورة مومنون، آیة۴] - از ربا دوی می‌کنند: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَأْکُلُوا الرِّبا أَضْعافاً مُضاعَفَةً وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ [سورة آل عمران، آیة ۱۳۰]

- امانت دار هستند: وَ الَّذِینَ هُمْ لِأَماناتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ راعُونَ [سورة مومن، آیة ۸]

خلاصه آنکه مومن کسی است که اعتقاد قلبی به دستورات خداوند داشته باشد و به آن‌ها عمل کند. در این صورت است که محبوب خداوند تعالی می‌گردد و زندگی نیکو و سعادت مندی خواهد داشت: و من یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِبُ وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شَیْ ءٍ قَدْراً [ سورة طلاق، آیات ۲و۳]