سرویس سبک زندگی فردا: با دقت انتخاب می‌کنیم، رنگ، فرم، سایز، زیبایی، جنس، دوخت و مدلش را زیر ذره‌بین می‌گذاریم، خوب باور داریم که نشانه شخصیت ماست، شاید نشانه هویت ما هم باشد. کمی هم به منطقه جغرافیایی که در آن زندگی می‌کنیم مرتبط است، انتخاب می‌کنیم که یک‌وقت اشتباه نکرده باشیم. نکند بد به نظر بیاییم! یا به ما نیاید، نکند..... این و نکند آن. «لباس» و انتخاب آن بر اساس آنچه معیارهای ذهنی ما را می‌سازد برگزیده می‌شود. البته گاهی به جیب‌مان هم نگاه می‌کنیم که اقتصاد را نادیده نگرفته باشیم. این‌ها همه به‌اندازه سلیقه‌ای که در انتخاب لباس در نظر می‌گیریم ارزش و اهمیت دارند. اما به‌راستی ارزش واقعی در انتخاب لباس چیست؟ هویت؟ شخصیت؟ فرهنگ؟ دین و یا هنجارها و ارزش‌های جامعه؟ کدام‌یک تعیین‌کننده هستند؟ پاسخ به این سؤال‌ها هر چه باشد این موضوع که اهمیت انتخاب لباس آن‌قدر بوده است که در حال حاضر ازجمله دروس دانشگاهی بوده و در دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌ها تدریس می‌شود. طراحی لباس و پارچه جزو دروس دانشگاهی است که در سراسر دنیا تدریس می‌شود. کشور ما هم از این قافله عقب نمانده است، اما به چه شکل و با چه زیرمجموعه‌هایی؟
آیا این رشته دانشگاهی می‌تواند راهی به‌سوی پرورش دانشجویانی باشد که طراحی لباس اسلامی را در جامعه جا می‌اندازند؟ در ادامه مطلبی در این باره به نقل از دخت ایران بخوانید.
زیرمجموعه‌های رشته طراحی لباس در ایران رشته طراحی پارچه و لباس یک‌رشته هنری کاربردی، با سه گرایش طراحی لباس، طراحی پارچه و طراحی بافت پارچه است. دروس مشترک در گرایش‌های مختلف طراحی پارچه و لباس: مبانی هنرهای تجسمی، کارگاه طراحی پایه، کارگاه عکاسی پایه، هنر و تمدن اسلامی، آشنایی باهنر در تاریخ، آشنایی باهنرهای سنتی ایران، هندسه نقوش در صنایع‌دستی ایران، خوشنویسی و طراحی حروف، آشنایی با پارچه و لباس‌های سنتی ایران، پارچه شناسی، کارگاه طراحی بافت مقدماتی، کارگاه طراحی چاپ مقدماتی، کارگاه طراحی لباس مقدماتی، آشنایی با رشته‌های هنری معاصر، انسان، طبیعت و طراحی دروس تخصصی گرایش طراحی لباس: تاریخ لباس در ایران و جهان، کارگاه طراحی تخصصی، کارگاه دوخت، کارگاه طرح و تهیه الگو، کارگاه طراحی لباس، انسان، طبیعت و طراحی، تحقیق (طراحی لباس)، طرح و رساله نهایی گرایش طراحی چاپ پارچه، دروس تخصصی گرایش چاپ پارچه، پارچه شناسی تخصصی، تاریخ پارچه و نساجی، کارگاه رنگرزی، تحول صنایع‌دستی در دنیا، کارگاه طراحی چاپ، تحقیق(چاپ پارچه) طرح و رساله نهایی، گرایش طراحی بافت پارچه، دروس تخصصی گرایش بافت پارچه رشته طراحی لباس متعلق
به هر دوره‌ای که باشد و با هر تاریخچه‌ای که در کشورمان آغازشده باشد در یک مسأله قابل‌تأمل است و آن اینکه آیا بافرهنگ، هویت، ارزش‌ها و هنجارها و مهم‌تر از همه قوانین اساسی که رگه‌های اسلامی نیز دارد همخوانی دارد یا خیر؟ غیورزاده، مدرس دانشگاه علمی کاربردی میگوید: رشته طراحی لباس در تمام دنیا به‌صورت علمی و کاملاً اصولی دنبال می‌شود، کما اینکه در بسیاری از این کشورها دو سال ابتدایی تحصیل این رشته دانشجویان صرف آموزش طراحی به‌صورت تخصصی می‌شود و سپس وارد عرصه پارچه و مد می‌شوند. وی درزمینهٔ همسو نبودن تدریس رشته طراحی لباس در دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌ها بر این باور است که در دانشگاه‌ها بیشترین تأکید بر دروس نظری است، درحالی‌که در آموزشگاه‌ها به دلیل اینکه زمان کمتری نسبت به دانشگاه وجود دارد، بخش عمده کاربر روی دروس عملی است که هر دو به‌نوعی نقایص خود رادارند. گذشته از تخصصی بودن این رشته تلفیق هنر اسلامی ایرانی با بافت و طراحی، انتخاب پارچه، چگونگی دوخت لباس و .... چگونه می‌تواند به مرحله اجرا دربیاید؟ آیا توجه به پوشش ایرانی اسلامی به‌راحتی وارد متن جامعه می‌شود یا خیر؟ تولیدکنندگان لباس و خط قرمزها؛
دانشجویان طراحی لباس و باورهای قلبی برای تولید لباس در کشور ما رعایت بسیاری از نکات پوششی مدنظر است. تولید پوشاک توسط تولیدکنندگان لباس دارای خط قرمزهایی است. بدیهی است که لباس‌هایی که در کشورهای دیگر از جمله فرهنگ پوششی است که چه‌بسا در تولید آنها معیارها و ارزش‌ها مدنظر قرار نمی‌گیرند، مورداستفاده عامه جامعه ما نیستند. اینکه ما در کشورمان تعریف درستی از پوشش‌داریم یا خیر به اعتقاد مهناز ترابیان مسئول انستیتو طراحی لباس پارچه و لباس دانشکده شریعتی این‌طور است که: «یکی از مشکلاتی که در ایران با آن مواجه هستیم، عدم تعریف خط مرزها برای تولیدکننده‌هاست. برخی گمان می‌کنند یک زن مسلمان به‌صرف اینکه یک تونیک بلند بپوشد، حجاب خود را حفظ کرده است، حتی اگر از شلوار بسیار تنگ استفاده کند. اما آیا معنی و مفهوم لباس اسلامی این نیست که فرم بدنی فرد دیده نشود؟» وی اضافه می‌کند: «اگر طراحان به خط و مرزهایی که مطرح‌شده است اعتقاد نداشته باشند و آن را در طراحی لباس رعایت نکنند، مثلاً به‌جایی می‌رسند که آستین لباس‌ها را تا آرنج طراحی می‌کنند.» وی در این زمینه از تأثیر واحدهای درسی در رشته طراحی لباس میگوید: «درس «عفاف و
حجاب» به‌عنوان دو واحد درس تخصصی تعریف‌شده است. از سوی دیگر دروس «فرهنگ پوشش و پوشش اسلامی» در کشورهای مختلف در مقطع طراحی پوشاک تدریس می‌شود. کتاب‌هایی نیز در این زمینه تألیف شده است که باید ترجمه‌شده و وارد دروس دانشگاهی شود. این کتاب‌ها می‌تواند منبع مهمی برای اطلاع‌رسانی و آگاهی‌دهی باشد.» ترابیان بر این باور است که دانشجو باید لزوم حجاب را احساس کند، امری که به‌صرف گفتن درس محقق نمی‌شود. استادان دانشگاه نیز در ایجاد این علاقه و گرایش حایز اهمیت هستند. اعتقاد قلبی آنها هم در این زمینه بیش‌ازپیش مهم است. آنچه مسئولان آموزشی کشور در ارتباط با رشته طراحی لباس و افزودن واحدهای درسی که بتواند پوشش ایرانی اسلامی را تا آنجا که ممکن است برای تولیدکنندگان لباس جا بیندازد ازجمله گام‌های اساسی و زیربنایی دررسیدن به هدف یکدست شدن این پوشش در کل جامعه است. اما آیا میان پوشش‌های ایرانی و اسلامی بالباس‌هایی که واردکنندگان لباس از برندهای مختلف دنیا انتخاب کرده و در بوتیک‌ها و فروشگاه‌های شیک و لوکس به فروش می‌رسانند رقابت وجود دارد؟ گرایش عامه جامعه به هر یک از آنها ناشی از چیست؟ آیا لباس‌های ایرانی اسلامی
قابل‌رقابت با مد روز در دنیاست؟ در میان مردم جامعه هستند کسانی که بسیار دنباله‌رو مد بوده و به‌محض اینکه به هر طریقی از آخرین مد لباس در دنیا مطلع می‌شوند تمایل دارند آن را از آنِ خود کنند. این موضوع به جنسیت و یا گروه و قشر خاصی مرتبط نیست، بلکه تولیدکنندگان لباس در دنیا بر اساس روانشناسی رنگ، گرایش عموم مردم از سن و جنس‌های مختلف و استفاده از متدهای پیشرفته تبلیغی، مد را در جوامع سراسر دنیا شایع می‌سازند. از این گذشته، مد پدیده‌ای متغیر است که برای مدتی محدود میان افراد یک جامعه متداول می‌شود و بیشتر افراد برای به‌روز بودن خود را ملزم به پیروی از آن می‌دانند. اما آیا این مسأله در دروس تخصصی رشته طراحی لباس می‌تواند گنجانده شود؟ محبوبه الهی، عضو هیأت علمی دانشگاه دکتر شریعتی و فارغ‌التحصیل از مدرسه عالی مد و لباس‌زیر نظر دانشگاه برایتون میگوید: «پوشاک مجموعه‌ای از نشانه‌هاست که در کنار هم مجموعه‌ای منظم و واحد بر پایه ملی، میهنی، تاریخی و اسطوره‌ای را تشکیل می‌دهد. هر تکه از لباس دارای معانی خاصی است و تعریف مربوط به خود را دارد.» وی یکی از مشکلات رشته طراحی لباس را در جامعه مشخص نبودن ارزش و جایگاه
این حوزه می‌داند که باعث کم‌رنگ شدن باور و اعتقاد مسؤولین نسبت به این رشته شده است. «طراحی لباس باید متناسب با دیدگاه‌های ایرانی اسلامی باشد. توجه به شرایط اقلیمی و جغرافیایی، تناسب با دین اسلام و جامعه هدف از پارامترها و شاخصه‌های مهم و به‌روز در طراحی لباس می‌باشد.» اینکه توجه به معیارهای دینی اسلامی موجب ایجاد محدودیت در رشته طراحی لباس می‌شود یا خیر به نظر این کارشناس این‌گونه برشمرده می‌شود: «قوانین تبیین شده در دین اسلام در مورد لباس و رنگ بسیار پیش رو است به‌گونه‌ای که در ارتباط با درمان بعضی بیماری‌ها به پوشیدن لباس‌هایی با جنس و رنگ خاص اشاره‌شده است؛ درواقع این موضوع دست ما را بازکرده که عالمانه به بحث نگاه کنیم.» وی در این زمینه کم‌کاری طراحان ایرانی در ارائه طرح، به‌روز نبودن و عدم تحقیق و بالا بردن سطح آگاهی و نداشتن اطلاعات جامع و کافی را دلایلی می‌داند تا طراحان غربی با بهره‌گیری از ضعف و عدم توانایی ما طرح‌های خود را وارد بازار کنند. امروزه گرایش به مدل‌های تولید خارجی و روند رو به رشد فروش لباس‌های خارجی در کشورمان تا جایی پیش رفته است که هرچند گاه یک‌بار لباس‌های خارجی در حراج‌های ۵۰ و
۷۰ درصد و فصلی خیلی خوب به فروش می‌روند. واردکنندگان لباس با برنامه‌ریزی سالانه برای خرید لباس از کشورهای هم‌جواری همچون ترکیه و دوبی به‌راحتی بسته‌های سنگین لباس را از گمرک به‌صورت قانونی و یا غیر آن وارد کرده و سود خوبی از این شیوه فروش به دست می‌آورند. پرسش اینجاست که باوجود همه توضیحات ارائه‌شده و برشمردن دلایل غافل ماندن از فرایند طراحی و تولید لباس در ایران حتی با تجهیز ساختن رشته طراحی لباس در دانشگاه‌ها به دروس پایه‌ای متناسب بافرهنگ اسلامی ایرانی در کشورمان چرا هنوز هم نمی‌توانیم آن‌چنان‌که باید فرهنگ پوشش لباس وطنی با پایه اسلامی را رواج دهیم. دروس پایه‌ای دانشجویان طراحی لباس جوابگوست؟ شاید روزی برسد که موفق به رواج مد ایرانی اسلامی شویم. اما این موضوع زمانی تحقق می‌یابد که تمام تلاشمان را بکار بندیم. به دلیل ماهیت لباس و نوع پوشش ازنظر جلوه‌گری آیا هنوز هم می‌توانیم در این دنیای پرهیاهو و رنگارنگ مثلاً از پوشش اقوام ایرانی نام ببریم؟ تا آنجا که تاریخ ایران و تصاویری که از نوع پوشش در میان اقوام کهن ایرانی به‌دست‌آمده است، می‌توان دریافت این نوع پوشش بدن‌نما نبوده و از رنگ‌های طبیعی و فرهنگ
اصیل ایرانی الهام گرفته بود. اما این موضوع که می‌توان با توجه به تنوع پوشش در جامعه هنوز هم بر سبک‌های پوشش سنتی نظر داشت، قابل‌تأمل است. ربابه غزالی، عضو هیأت علمی گروه طراحی پارچه و لباس دانشگاه الزهرا (س) دراین‌باره میگوید: «لباس اقوام ایرانی از منظر پوشش مشکلی ندارد، اما با توجه به فضای شهری و شرایط حضور به‌ویژه بانوان در جامعه با حفظ همان مؤلفه‌ها می‌تواند امروزی شود.» وی بر این باور است که اگر بر روی مد اسلامی کار نکنیم، در خلأ ایجادشده، کسانی که می‌خواهند هم ازنظر اقتصادی و هم ازنظر فرهنگی فضای جامعه را به‌سوی خود ببرند، جولان خواهند داد. به اعتقاد این کارشناس اکنون ما قوی کارنکرده‌ایم و این فضای خالی ایجادشده است. در این زمینه از افرادی که کار خوب ارائه کرده بودند هم حمایت نشد. غزالی از واحدهای درسی که به سایر واحدهای طراحی لباس افزوده‌شده است میگوید و اذعان دارد: «دو واحد تئوری عفاف و حجاب کافی نیست، باید حداقل سه واحد عملی طراحی لباس ایرانی اسلامی ایجاد شود تا طراحان ما عملاً تلاش کنند لباس ایرانی اسلامی طراحی کنند.» وی در زمینه طولانی بودن کار فرهنگی میگوید: «کار فرهنگی درازمدت است و نباید
به‌صورت فصلی دنبال شود. اگر فرهنگمان را درست کردیم، اقتصاد ما هم در این زمینه اصلاح خواهد شد؛ در جامعه ما نیاز و عطش دانستن هست، اما درست پاسخ داده نمی‌شود. خلأ حمایت دولت از طراحان لباس چه‌بهتر که نگاهی نیز به آن‌سوی مرزها بیندازیم و تنها ایران و کشوری با پوشش ایرانی اسلامی را زیر نظر نداشته باشیم. در آن‌سوی ایران و در کشوری مثل آلمان نیز با تأسیس اولین مرکز طراحی لباس اسلامی برمی‌خوریم. خانم مسلمان چچنی به نام بلقیس بخر شیوا مهاجری که حدود ۱۳ سال قبل به آلمان رفت، توانست اولین مرکز طراحی لباس زنان مسلمان در آلمان را راه‌اندازی کند. وی زمانی که در رشته طراحی لباس وارد دانشگاه آلمانی شد هیچ‌گاه فکر نمی‌کرد که روزی اولین مرکز طراحی لباس را در آن کشور تأسیس کند. بر تن کردن لباس اسلامی که به‌عنوان پوششی کامل نه بدن‌نما بوده و نه پرزرق‌وبرق و جلوه‌گر کار مشکلی است. وی در مورد ابتکار تأسیس مرکز طراحی لباس اسلامی به خبرگزاری آلمان میگوید: «زمانی که حجاب را انتخاب کردم فهمیدم لباس‌هایی که جامع میان مدرنیته غرب و آموزه‌های اسلامی باشد را به‌ندرت می‌توان در بازارهای آلمان یافت؛ به همین دلیل برای اولین بار طرح
تأسیس مرکز طراحی لباس اسلامی برای زنان مسلمان به ذهنم خطور کرد.» وی در سال ۲۰۱۲ مرکز طراحی مذکور را افتتاح کرد و عملیات خریدوفروش آن را بر روی اینترنت قرارداد، همچنین در مارس ۲۰۱۳ اولین نمایشگاه لباس اسلامی را در تاریخ آلمان برگزار نمود. مسأله زمانی اهمیت پیدا می‌کند که بدانیم اکثر زنانی که از لباس اسلامی استفاده می‌کنند مسلمان نیستند، بلکه جدای از جنبه دینی، لباس‌های بلند و غیر بدن‌نما آنها را به خود جلب می‌کند. پس پوشش اسلامی تنها تولید پوششی نیست که زنان مسلمان آن را به تن کنند، بلکه با توجه به فطری بودن بخشی از فرهنگ انتخاب لباس این موضوع که تمام زنان دنیا از پوششی که بتوانند با آن به‌راحتی در مجامع و محافل ظاهر شوند، بدون اینکه نگاه‌های مغرضانه را به‌سوی خود جلب کنند و راحت باشند خوششان می‌آید. مگر اینکه زن بودن و پوشیده بودن مدنظر نباشد. بنابراین اگر تعریف درستی از پوشش داشته باشیم و به فرهنگ پوشش را با توجه به معیارها و ارزش‌های انسانی حاکم در جامعه معتقد بوده و سعی بر رواج دادن آن داشته باشیم در هر جایگاهی چه دانشجوی رشته طراحی لباس، چه استاد این رشته و چه تولیدکننده لباس می‌توانیم حتی در برگزاری
نمایشگاه‌های مد و لباس آن‌چنان تأثیرگذار باشیم که نظر دنیا را به‌سوی خود جلب کنیم. این موضوع به حمایت دولت و آموزش عالی در این قضیه نیز مرتبط است. با توجه به گفته رییس انستیتو طراحی پارچه و لباس دانشکده شریعتی «بچه‌های طراح و طراحان جوان ما خوش‌فکر و خلق هستند، اما حمایت‌کننده ندارند. طراح با استفاده از رنگ و برش و با در نظر گرفتن تمام مؤلفه‌های اسلامی طرحی را ارائه می‌کند، این طرح از سوی تولیدکننده موردقبول قرار نگرفته و عنوان می‌شود چنین طرحی خریدار ندارد. دولت هم حمایتی نمی‌کند و فقط به برگزاری جشنواره‌ها آن‌هم با بودجه‌های کلان اکتفا می‌کند. اما متأسفانه تغییری ایجاد نمی‌شود. درنهایت باوجود مشکلات آموزشی در کشورمان که رشته طراحی لباس را نیز در برگرفته است، اعم از کمبود واحدهای درسی متناسب بافرهنگ ایرانی اسلامی و اعتقاد مسئولان آموزشی به پر کردن این گَپ تحصیلی، اجازه دادن به هر تولید‌کننده‌ای که عالم به رشته طراحی و تولید لباس نیست به بازار تولید می‌تواند آفت باشد. این دلیل که پارامترهای طراحی لباس تنها برای تولید لباس برای کسب سود نیست مهم‌ترین دلیل برای نپذیرفتن هر طرحی با توجه به عدم تناسبش با
الگوهای جامعه است. از سوی دیگر پوشاک و مدهای اسلامی نیز باید جوابگوی سلیقه و گرایش مردم به انتخاب آنها به‌عنوان پوشش اصلی باشد. پیشرفت و موفقیت طراحان ایرانی زمانی محقق می‌شود که به امر طراحی و تولید لباس‌هایی منطبق بافرهنگ ایرانی اسلامی تمرکز شود. این موضوع تنها باوجود یکدست صدا ایجاد نمی‌کند. باور و اعتقاد مسؤولین نسبت به رشته طراحی لباس نیز خالی از اهمیت و توجه نیست.
دیدگاه تان را بنویسید