مراد از سنّت‌هاى الهى در قرآن چیست؟

سرویس سبک زندگی فردا: خداوند (جل شأنه) نیز قوانین و برنامه‌هایى را براى خود معیّن كرده و قوانینى را براى مردم، كه از طریق انبیا اعلام كرده است. به قوانینى كه خداوند براى خودش تعیین كرده است، سنّت الهى «سنّة اللّه» (سوره احزاب، آیه ۱۳۸) مى‌گویند. در ادامه در این باره یادداشتی به نقل از تبیان می‌خوانید.

مجلس شوراى اسلامى دو رقم قانون وضع مى‌كند: قانونى براى اداره خود مثل آن كه هیئت رئیسه و رئیس مجلس چگونه انتخاب شود، تعداد كمیسیون‌ها و تعداد نفرات هر كمیسیون، مقدار حقوق، مقدار تعطیلات، شرایط مجلس علنى و غیر علنى، رأى مخفى و رأى غیر مخفى، شرایط استیضاح وزیر و... چگونه باشد كه این‌ها قوانینى است كه مجلس براى خودش مى‌گذارد. نوع دوم قوانینى است كه مجلس براى مردم و دولت وضع مى‌كند. قوانینی که خداوند برای خود تعیین کرده است خداوند (جل شأنه) نیز قوانین و برنامه‌هایى را براى خود معیّن كرده و قوانینى را براى مردم، كه از طریق انبیاء اعلام كرده است. به قوانینى كه خداوند براى خودش تعیین كرده است، سنّت الهى «سنّة اللّه» ۱(سوره احزاب، آیه ۱۳۸) مى‌گویند. مثلاً: قانون هدایت: «اِنّ علینا لَلهُدى » (سوره لیل، آیه ۱۲) قانون حسابرسى: «انّ علینا حسابهم» (سوره غاشیه، آیه ۲۱) قانون رزق رسانى: «على اللّه رزقها» ( سوره هود، آیه ۶) قانون حمایت: «انّا لَنَنصر رُسلنا» (سوره غافر، آیه ۵۱) قانون رحمت: «كَتب ربّكم على نفسه الرّحمة» (سوره انعام، آیه ۵۴) امّا به قوانینى كه براى مردم تعیین كرده است، احكام و تكالیف شرعیّه گفته مى‌شود. در حقیقت مراد از سنت‌های الهی، قوانین محکم و استواری است که پایه و اساس نظام موجود در این جهان و جهان دیگر است. از آنجایی که خالق متعال، حکیم و عالم و عادل است، نظامی را آفریده است که نظام اکمل و اصلح است، در این نظام هر چیزی در جای خود قرار گرفته است و طبق قوانین محکم و متقن و تغییر ناپذیر حرکت می‌کند و اداره می‌شود که اگر این قوانین (سنت‌ها) نباشند تمام اوضاع جهان به هم می‌ریزد.

این قوانین دو دسته هستند: یک دسته از آنها در عالم تکوین است مثل جاذبه زمین، سوزندگی آتش، خواص هر یک از عناصر و مواد و ...، آیا جهان ماده بدون وجود این قوانین می‌تواند وجود داشته باشد اگر در یک روز جاذبه زمین وجود داشته باشد و روز دیگر وجود نداشته باشد، در یک روز آب در صد درجه به جوش بیاید و در روز دیگر در صفر درجه و...، چه وضعیتی در جهان پدید خواهد آمد پس برای اینکه جهان ماده بتواند منظم باشد، باید بر طبق یک سری قوانین و سنت‌های لایتغیر اداره شود، همانطور که این چنین هم هست. سنت‌ها و قوانینی از جانب خدا برای انسان‌ها برای انسان‌ها نیز خداوند متعال یک سری قوانین و سنت‌های لا یتغیر دارد مثل این که می‌فرماید: «وَ لا یَحیقُ الْمَکْرُ السَّیِّئُ إِلاّ بِأَهْلِهِ ... » یعنی:«این نیرنگ‌ها تنها دامن صاحبانش را می‌گیرد.» [فاطر آیه ۴۳- ترجمه آیت‌الله مکارم شیرازی] به بیان دیگر یکی از سنت‌های الهی این است که هر کس بدی و مکر و حیله کند، نتیجه‌اش به خودش بر می‌گردد.

یکی دیگر از سنت‌های الهی این است که می‌فرماید: «... إِنَّ اللّهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتّی یُغَیِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ ...» یعنی: «...خداوند سرنوشت هیچ قومی (و ملتی) را تغییر نمی دهد مگر آنکه آنان آنچه را در خودشان است تغییر دهند...» [رعد آیه ۱۱- ترجمه آیت‌الله مکارم شیرازی] و همینطور است سنت آزمایش و امتحان انسان‌ها و صدها قانون و سنت دیگری که براساس حکمت خداوند ایجاد شده و در سراسر عالم رایج است اینها اساس نظم عالم هستند و اگر این سنت‌ها نباشند دیگر نظم و نظام معنی نخواهد داشت.

سنت الهی در اسباب و مسببات منظور از«سنت الهی» آن نیست که فعل خاصی مستقیما و بی واسطه از خداوند صادر شود، بلکه خداوند امور را با اسباب و وسایل طبیعی و فوق طبیعی انجام می‌دهد و چنان که خواهیم گفت، یکی از سنت‌های الهی همین سنت الهی در اسباب و مسببات است. در عین حال و در مرحله‌ی بالاتر، افعال را به خداوند نیز می‌توان منسوب کرد و بنابراین تعابیر «سنة اللّه» [احزاب/۳۸ و ۶۲، فاطر/۴۳، غافر/۸۵ فتح/ ۲۳] و«سنتنا» [اسراء/۷۷] که در قرآن کریم به کار رفته اند، بر همین وجه هستند.

منابع: تفسیر المیزان ، ج ۱۳، صفحه ۱۲۶ تفسیر نمونه ، ج ۱۸، ص ۲۹۲ سایت حوزه مجموعه آثار شهید مطهری ج ۱